นี่เป็นภาพการทำมาหากินในช่วงฤดูแล้งของชาวบ้านหลายๆ หมู่บ้านในอำเภอปากชม จังหวัดเลย ซึ่งจะเดินทางมาที่บริเวณแม่น้ำโขงเพื่อมาทำมาหากินในรูปแบบการขุดทอง และการร่อนหาทองคำนำไปขาย

"การร่อนทอง" หรือ "การเล่นคำ" เป็นภาษาอีสาน เป็นอีกอาชีพหนึ่งของชาวบ้านที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำโขงในหลายๆ จังหวัด ซึ่งอาชีพนี้มีชาวบ้านทำกันมาหลายสิบปีก่อนมีคนยึดเป็นอาชีพจำนวนมากในช่วงฤดูแล้ง แต่ระยะหลังเหลือคนที่ลงน้ำโขงร่อนหาเศษทองแทบจะนับคนได้ เนื่องจากโอกาสที่จะร่อนได้ทองไม่มากเหมือนแต่ก่อน เช่นเดียวกับชาวบ้านนาค้อ บ้านศรีภูธร ในอำเภอปากชม จังหัวดเลย ปัจจุบันมีคนร่อนทองเป็นอาชีพเลี้ยงปากเลี้ยงท้องเหลืออยู่ไม่กี่คน

ชาวบ้านนาค้อ ตำบลปากชม อำเภอปากชม เดินทางกว่า 9 กิโลเมตรเพื่อมาขุดทองร่อนทอง โดยบอกว่า ในช่วงฤดูแล้งจะเดินทางมาร่อนทองในลำน้ำโขงเป็นอาชีพหลังฤดูเก็บเกี่ยวหมดไป การร่อนหาทองคำในแม่น้ำโขงไม่ได้ง่ายๆ เหมือนแต่ก่อน ในแต่ละวันหาร่อนทองได้เท่าหัวเม็ดไม้ขีดไฟ หรือน้อยกว่านั้น จะได้มากน้อยแล้วแต่โชคและโอกาสที่จะได้มา หากได้มากพอสมควรก็จะรวบรวมไปขายให้ร้านทองในตัวอำเภอเชียงคาน และหากได้มากหลายๆ คนบางครั้งร้านทองจะมีการไปรับซื้อถึงหมู่บ้าน

สำหรับการร่อนทอง เริ่มจากการนำหินแห่ หรือก้อนหินที่อยู่ริมน้ำ ที่ใช้จอบเล็กๆ ขุดขึ้นมาจากธารน้ำเอามาใส่ถังและตะกร้า จากนั้นก็นำไปร่อนแยกในน้ำก่อน 1 รอบและก็นำไปร่อนในน้ำไปเรื่อย ร่อนไปจนกว่าจะได้เศษหินที่มีแร่ทองคำผสมอยู่สังเกตุเป็นประกาย จากนั้นก็นำปรอทมาคัดแยก มาจับทองให้เป็นก้อน ภาษาท้องถิ่นจะเรียกว่า การนำบามาล่อ หรือมารวมทองกับปรอท นำไปเก็บไว้ในขวดเล็กๆ รอขาย โดยพ่อค้าร้านทองจะรับซื้อในราคากรัมละประมาณ 700-950 บาท ราคาสูงต่ำแล้วแต่ราคาทองคำในขณะนั้น

นางดัส แสงมณี จากบ้านนาค้อ ตำบลปากชม อำเภอปากชม กล่าวว่า ในฤดูแล้งจะเดินทางมาร่อนทองในลำน้ำโขงเป็นอาชีพหลังฤดูเก็บเกี่ยวหมดไป การร่อนหาทองคำในแม่น้ำโขงไม่ได้ง่ายๆ เหมือนแต่ก่อน ในแต่ละวันหาร่อนทองได้เท่าหัวเม็ดไม้ขีดไฟ หรือน้อยกว่านั้นจะได้มากน้อยแล้วแต่โชคและโอกาสที่จะได้มา

นางดัส กล่าวเพิ่มเติมอีกว่า วันไหนร่อนทองได้มากก็เหมือนถูกหวย นำไปขายได้เงินเยอะ ยิ่งกว่าถูกหวยรางวัลใหญ่เสียอีก ทุกคนแถบนี้พูดแบบเดียวกัน โอกาสวาสนาที่ได้ทองในแม่น้ำโขงจากการร่อนทองหรือเล่นคำนั้น อยู่ที่บุญและวาสนาของใครของมัน เพราะความจนมันน่ากลัว ต้องอดทน - 003