ความทุกข์ที่ถาโถมอยู่ในอก อันเกิดจาก “ภาระหนี้สิน” ทั้งหนี้ในระบบและหนี้นอกระบบ สำหรับคนเป็นลูกหนี้แล้ว ยากจะบอกได้ว่า ความทุกข์ที่มีนั้นหนักหนาเพียงใด
บางคนหนักหนาสาหัสถึงขั้นเป็นโรคซึมเศร้าหรือแม้แต่คิดสั้นหนีปัญหาด้วยการฆ่าตัวตายดังที่ นางพิสมัย ชูศักดิ์ ประธานกองทุนโรงเรียนแก้หนี้ เล่าว่า เคยเห็นคุณป้าอายุมากแล้วขายผัก ได้กู้เงินนอกระบบมาขายของในตลาด จ่ายดอกเบี้ยรายวัน วันหนึ่งขายไม่ดี ถูกเจ้าหนี้ตามทวง เห็นแล้วสงสารคนแก่ต้องวิ่งหนีเพราะไม่มีเงินจ่ายค่าดอกเขา

“โรงเรียนแก้หนี้” ต.ประดู่ยืน อ.ลานสัก จ.อุทัยธานี จึงเป็นที่พึ่งของลูกหนี้คนยาก ที่เคยคิดว่าตัวเองจนตรอก หมดหนทางหลุดพ้นจากวัฏจักรหนี้ ได้กลับมาลืมตาอ้าปาก เปลี่ยนคนสู้ชีวิตที่เคยมีหนี้จากการทำมาหากิน ให้หลุดพ้นวังวนหนี้นอกระบบ กลับมามีความหวัง มีรอยยิ้มได้อีกครั้ง ซึ่ง นางพิสมัยกล่าวว่า จากภาพสะเทือนใจข้างต้น จึงได้ก่อตั้งกองทุนโรงเรียนแก้หนี้ฯ ขึ้นมา เพื่อช่วย “ปลดหนี้”ให้แก่คนในชุมชนที่มีภาระหนี้มาจากการทำมาหากินโดยเฉพาะจากภาคการเกษตร

สมาชิกรุ่นแรกที่เข้าร่วมโครงการมีจำนวน 52 คน เมื่อสำรวจพบว่า มีหนี้รวมกันประมาณ 7.3 ล้านบาท “สมาชิกทุกคนต้องผ่านกระบวนการติวเข้มเพื่อเรียนรู้ตามหลักสูตรของกองทุนโรงเรียนแก้หนี้” ซึ่งมีอยู่ 5 ขั้นตอน เริ่มตั้งแต่ 1.เรียนรู้เรื่องธรรมะ เพื่อเป็นการปรับทัศนคติ แล้วแบ่งกลุ่มเพื่อช่วยเหลือซึ่งกันและกันในกลุ่ม 2.สอนให้ทำบัญชีรายรับ-รายจ่ายภายในหนึ่งเดือน เพื่อเรียนรู้ว่าใช้จ่ายอะไรไปบ้างและค่าใช้จ่ายจำเป็นหรือไม่จำเป็น

3.คุยกันถึงสาเหตุของการเป็นหนี้ และเปิดเผยว่าแต่ละคนมีหนี้คนละเท่าไหร่ 4.ช่วยกันคิดว่าหาวิธีการปรับลดหนี้ และวิธีการใช้หนี้ และ 5.ให้ช่วยกันคิดว่าถ้าได้เงินไปปลดหนี้จะจ่ายดอกเบี้ยคืนกองทุนฯ เท่าไหร่ และอย่างไร โดย 52 คนรุ่นแรกนี้ ปัจจุบันใช้หนี้หมดแล้ว 10 คน ยอดหนี้จาก 7.3 ล้าน เหลืออยู่ประมาณ 4 ล้าน และนอกเหนือจากการใช้หนี้หมด คือ ทุกคนต่างกลัวเป็นหนี้นอกระบบ ไม่ขอกลับไปกู้อีก

“กระบวนทั้งหมดช่วยพัฒนาทำให้เขาได้มีความคิดร่วมกัน เข้าใจถึงปัญหาและช่วยกันคลี่คลายปัญหาร่วมกัน ถ้าไม่มีทุกข์พี่น้องเขาคงไม่มาเข้าร่วม เพราะมีทุกข์จึงยอมอยู่ร่วมทำกระบวนการจนเข้าใจ และเราต้องใช้กระบวนการเพื่อสร้างจิตสำนึกให้เขาเข้าใจ และช่วยสร้างอาชีพให้เขามีรายได้ ลดรายจ่ายไม่จำเป็น ปัญหาหนี้สินที่มีอยู่ก็ลดลง”นางพิสมัย กล่าว

ปัจจุบัน โรงเรียนแก้หนี้ ต.ประดู่ยืน ผ่านการอบรมมาแล้วเป็นรุ่นที่ 5 มีเพียงรุ่นแรกที่รับความช่วยเหลือเป็นเงินไปปลดหนี้ ส่วนรุ่นหลังๆ ได้รับความช่วยเหลือเป็นการส่งเสริมด้านอาชีพเพื่อสร้างรายได้นำเงินไปปลอดหนี้ เช่น สอนเพาะเห็ดฟาง สอนทำแว่นฟ้าเครื่องบวชนาค สอนทำขนมดอกจอก สอนทำตะกร้าหวายเทียมสอนทำหมูเส้น สอนทำไข่สมุนไพร ฯลฯ เป็นต้น

นี่คือผลลัพธ์ที่น่าเอาอย่าง ซึ่งเป็นผลมาจากการผนึกกำลังร่วมกันทำงานของชุมชนท้องถิ่น ทั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หน่วยงานภาครัฐ ผู้นำชุมชน ไม่ว่าจะเป็นกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และภาคประชาชน โดยเฉพาะ “องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) ประดู่ยืน” ที่เป็นแกนหลักสำคัญในการผนึกรวม 4 องค์กรหลัก ร่วมกันทำงานเพื่อประชาชน การเข้าถึงความต้องการและรับทราบปัญหาของชุมชน อบต.ประดู่ยืน ใช้วิธีการเก็บข้อมูลอย่างละเอียดทั้ง 12 หมู่บ้านที่อยู่ในความดูแล จนกระทั่งพบว่า หนึ่งในปัญหาที่พี่น้องชาวบ้านสะท้อนกลับมาคือปัญหาหนี้สิน

น.ส.ศิริลักษณ์ พรคง ปลัด อบต.ประดู่ยืน กล่าวว่า การแก้ไขเรื่องหนี้ให้ชาวบ้าน เป็นเพียงหนึ่งประเด็นที่อบต.ประดู่ยืน ขับเคลื่อน โดยมีกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลเป็นผู้ดูแลเพื่อช่วยคลี่คลายปัญหาให้กับชาวบ้าน โดยที่ อบต.เข้าไปหนุนเสริมเรื่องการอบรมจัดหาอาชีพที่ชาวบ้านต้องการเพื่อเพิ่มรายได้อีกทางหนึ่งให้ โดยเหตุผลที่การทำงานของ อบต.ประดู่ยืน ขับเคลื่อนหลายประเด็นได้อย่างรวดเร็วเพราะต้นทุนเรื่องของความเข้มแข็งเป็นแกนหลัก

มีการทำงานร่วมกันของบวร บ้าน-วัด-โรงเรียน ผสานเข้ากับ 4 องค์กรหลัก อย่าง ท้องถิ่น ท้องที่ องค์กรชุมชน และหน่วยงานรัฐในพื้นที่ จึงเกิดการหนุนเสริมขับเคลื่อนการงานได้อย่างรวดเร็วและชัดเจน ส่งผลให้หมู่บ้านเกิดการพัฒนาและแก้ไขปัญหาด้วยตัวเองได้ มีสภาผู้นำชุมชนระดับหมู่บ้าน สภาผู้นำระดับตำบล มีการจัดทำแผนแม่บทชุมชน ผู้นำช่วยกันคิดแก้ไขปัญหาที่เร่งด่วนสุดเพื่อให้เกิดการคลี่คลาย

รูปธรรมความสำเร็จและมีแนวทางในการชัดเจนในการบริหารจัดงานงานสร้างเสริมสุขภาวะชุมชนจนเป็นที่ประจักษ์ ทำให้ อบต.ประดู่ยืน มั่นใจและเชื่อมั่นในศักยภาพของตน จึงขอรับการสนับสนุนจากสำนักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน (สำนัก 3) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ยกระดับเป็นศูนย์จัดการเครือข่ายสุขภาวะชุมชน ทำงานร่วมกับเครือข่ายอีก 9 ตำบล โดยมีเป้าหมายหลักการขับเคลื่อนการทำงานร่วมกันอยู่ 8 ประเด็น

ได้แก่ การพัฒนาคนและผู้นำ การพัฒนาระบบและกลไก การควบคุมบริโภคยาสูบ การควบคุมบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การเฝ้าระวังและควบคุมโรคติดต่อ การดูแลผู้สูงอายุ การจัดการขยะโดยชุมชน และการส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชน อนึ่ง สำหรับการขับเคลื่อนประเด็นรวมกับเครือข่ายที่เป็นรูปธรรมอย่างเรื่องการแก้ปัญหาเรื่องขยะนั้น อบต.ประดู่ยืน ใช้งบประมาณกับการบริหารจัดการปัญหาขยะในพื้นที่น้อยมาก เพราะกระตุ้นและส่งเสริมให้ชาวบ้านจัดการขยะกันเองก่อนภายในครัวเรือน

“หน้าที่บำบัดทุกข์ บำรุงสุขของประชาชนเป็นงานหลักของ อบต. แต่การที่ทำงานกับสสส. ช่วยเสริมให้เรามีเครื่องมือ รู้จักการเก็บข้อมูลอย่างละเอียดในระดับชุมชน แล้วนำมาวิจัยหาศักยภาพหรือต้นทุนที่เรามี ทำให้รู้จักตัวเองว่ามีจุดแข็งอะไรและปัญหาเรื่องไหนควรแก้ได้อย่างไร สิ่งเหล่านี้ทำให้เราและเครือข่ายสามารถทำงานลุล่วงไปได้ ส่งผลให้ชุมชนในพื้นที่แข็งแรงมีความสุข” ปลัด อบต.ประดู่ยืน กล่าว

ด้าน ดร.นิสา รัตนดิลก ณ ภูเก็ต ผู้ช่วยผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนสุขภาวะชุมชน (สำนัก 3) กล่าวว่า การขับเคลื่อนงานตลอด 3 ปี ที่ สสส. ได้สนับสนุนการทำงาน จนถึงวันนี้ของเครือข่ายตำบลประดู่ยืน เป็นการยืนยันว่าได้ทำงานตามข้อตกลง จนเห็นผลงานเป็นที่ประจักษ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งมีการออกแบบการทำงานสร้างเสริมสุขภาพ โดยใช้ชุมชนท้องถิ่นเป็นฐานในการขับเคลื่อน จนได้ผลลัพธ์ทั้งเชิงคุณภาพและปริมาณ

“นอกจากนี้ ยังปลูกฝังจิตวิญญาณของการขับเคลื่อนงานบนฐานของ 4 องค์กรหลัก ถือเป็นการบูรณาการการทำงานร่วมกันได้เป็นอย่างดี” ดร.นิสา กล่าว

SCOOP@NAEWNA.COM