นายชัยณรงค์ จันทร์แสนตอ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตร (ศวพ.) สุโขทัย สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 2 (สวพ.2) กรมวิชาการเกษตร กล่าวว่า จ.สุโขทัย เป็นแหล่งผลิตส้มเขียวหวานสำคัญแห่งหนึ่งของประเทศ ปัจจุบันมีพื้นที่ปลูกกว่า 30,000 ไร่ มีแหล่งปลูกใหญ่ที่ ต.แม่สิน ซึ่งมีการปลูกมากว่า60 ปี มีรสชาติเป็นเอกลักษณ์ คือ รสหวานอมเปรี้ยว และไม่มีกลิ่น ปัจจุบันมีการผลิตจำหน่ายทั้งในรูปผลสด และส่งโรงงานผลิตเป็นน้ำส้มบรรจุกล่อง

นางวิภาวรรณ ดวนมีสุข นักวิชาการเกษตรชำนาญการพิเศษ ศวพ.สุโขทัย กล่าวว่า เกษตรกรใน ต.แม่สิน 88%ทำสวนส้มเขียวหวานเป็นอาชีพหลัก โดยแต่ละปีมีผลผลิตออก 3 รุ่น โดยรุ่นที่ 1ออกช่วงเดือนตุลาคม-มกราคม รุ่นที่ 2 เดือนมกราคม-มีนาคม และรุ่นที่ 3 เดือนเมษายน-กันยายน นอกจากจะมีจุดเด่นเรื่องรสชาติที่มีรสจัดแล้ว ต้นส้มยังมีอายุประมาณ 20-25 ปี ทำให้เกษตรกรสามารถเก็บผลผลิตได้ยาวนาน แต่ปัจจุบันการผลิตยังไม่มีประสิทธิภาพมากนัก กล่าวคือ เกษตรกรยังขาดความรู้ที่ถูกต้องในการบำรุงสวนส้ม ตั้งแต่การตัดแต่งกิ่ง การใส่ปุ๋ย การควบคุมวัชพืช และการป้องกันกำจัดโรคและแมลง

ดังนั้นเพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพการผลิตของส้มเขียวหวานที่ ต.แม่สิน ศวพ.สุโขทัย และ สวพ.2 จึงนำผลงานวิจัยของกรมวิชาการเกษตร มาแนะนำให้เกษตรกรได้นำไปทดสอบและปรับใช้ในพื้นที่ เพื่อให้ได้ส้มเขียวหวานที่มีผลผลิตและคุณภาพสูงขึ้น โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมทุกขั้นตอน ตั้งแต่ร่วมคิด ร่วมตัดสินใจ ร่วมทำร่วมสรุปผล และร่วมรับประโยชน์

โดยในเบื้องต้น นายวีรวัฒน์นิลรัตนคุณ ผู้เชี่ยวชาญด้านการผลิตพืชที่เหมาะสมกับพื้นที่ภาคเหนือตอนล่าง ได้เข้ามาให้ความรู้เกี่ยวกับปุ๋ย วิธีการใช้ปุ๋ยที่ถูกต้องและมีประสิทธิภาพกับเกษตรกรกลุ่มแม่สินพัฒนา ที่รวมตัวกันจัดตั้งกลุ่มเพื่อผลิตส้มปลอดภัย ที่บ้านปากสิน ต.แม่สิน อ.ศรีสัชนาลัย พบว่า เกษตรกรมีความสนใจที่จะร่วมทำแปลงทดสอบเรื่องการใช้ปุ๋ยเป็นลำดับแรก และในขั้นตอนต่อไปจะมีประชุม เพื่อร่วมกันกำหนดหัวข้อที่เป็นคอขวดหรือเป็นปัญหาของการผลิตที่จะทำการทดสอบเพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพการผลิตต่อไป นอกจากนี้ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรสุโขทัยยังจะเร่งดำเนินการตรวจรับรองแหล่งผลิตพืชตามระบบเกษตรดีที่เหมาะสม (GAP) เพื่อให้การรับรองแหล่งผลิตอีกด้วย