ในพื้นที่ จ.อำนาจเจริญ ยามนี้ตามท้องนาจะพบเห็นต้นข้าวกำลังตั้งท้องออกรวงเขียวขจีอย่างงดงาม เห็นแล้วอดปลื้มใจ
แทนชาวนาไม่ได้ ถึงแม้ฝนจะตกไม่ค่อยดี นาดอนน้ำน้อย แต่นาลุ่ม มีน้ำฝนผลิตก็ดีตามไปด้วย

ที่สำคัญ ทุกฤดูกาลทำนาปลูกข้าว สตรีชาวนา มักจะทำขนมข้าวเม่า สำหรับรับประทานในครอบครัว หรือในหมู่เพื่อนฝูงญาติสนิทและแขกผู้มาเยือนสม่ำเสมอ เรียกว่า เป็นขนมโบราณ ที่ชาวอีสานนิยมบริโภคกันมาก เนื่องจากทำจากเมล็ดข้าวโดยตรง ปราศจากสารพิษเจอปน ที่สำคัญมีให้ทานปีละ 1 ครั้งเท่านั้น(ทำนาปี)

เป็นเพราะเศรษฐกิจไม่ค่อยดี รอเงินขายข้าวอย่างเดียว ทำให้สตรีชาวนาภาคอีสานต้องมองหาอาชีพเสริมเพิ่มรายได้ โดยการนำเอาขนมจากภูมิปัญญาชาวบ้าน สั่งสอนมาจากบรรพบุรุษ ออกว่างจำหน่าย จึงเป็นที่มาของการผลิตข้าวเม่าเชิงพาณิชย์ โดยเฉพาะช่วงเดือนตุลาคม ถึงต้นเดือนพฤศจิกายน เมล็ดข้าวแก่ไม่เต็มที่ เรียกว่า ข้าวน้ำนม เหมาะที่จะทำข้าวเม่า จึงพบเห็นการขายข้าวเม่าตามตลาดสดเทศบาลเมืองอำนาจเจริญและตลาดวิชิตสินในตัวเมืองอำนาจเจริญอย่างคึกคัก สร้างรายได้แก่สตรีชาวนาเป็นอย่างดี

นางสำรวย คนขยัน อายุ 42 ปี อยู่บ้านเลขที่ 17 หมู่ที่ 1 ต.โนนหนามแท่ง อ.เมืองอำนาจเจริญ จ.อำนาจเจริญ เล่าว่า ทำนาปี จำนวน 10 ไร่ แบ่งเป็นปลูกข้าวเจ้า 5 ไร่และข้าวเหนียว 5 ไร่ และแบ่งไว้รับประทานส่วนหนึ่งให้ถึงปี ที่เหลือก็จะขายพอได้ค่าปุ๋ย โดยเฉพาะช่วงนี้เมล็ดข้าวยังไม่แก่เต็มที่ ข้าวน้ำนม จึงนำเมล็ดมาทำข้าวเม่า ไปจำหน่ายยังตลอดสดเทศบาลเมืองอำนาจเจริญและตลาดกลางวันวิชิตสิน ซึ่งขายดีมาก ขายหมดทุกวัน ก็เก็บเป็นเงินทุน ไว้จ้างแรงงานเก็บเกี่ยวข้าวในช่วงปลายปี

นางสำรวย คนขยัน บอกถึงวิธีทำข้าวเม่าพอเข้าใจว่า การทำข้าวเม่าส่วนมากจะเอาข้าวไวต่อแสง หรือข้าวดอ(ภาษาอีสาน) มาทำ เนื่องจากมีการเจริญเติบโตเร็วกว่าข้าวชนิดอื่น โดยเริ่มแรก ต้องเดินตรวจเมล็ดข้าวในแปลงนาก่อน จากนั้น เลือกเอาเมล็ดข้าวที่พอดี คือไม่อ่อนและไม่แก่เกินไป ต่อมาทำการเกี่ยวข้าว จนได้ตามต้องการ ต่อมา นำรวงข้าวมาขูดเมล็ดออก ด้วยการใช้ไม้ประกบ 2 ข้างขูด เพื่อป้องกันรวงข้าวบาดมือ เสร็จแล้วนำเมล็ดข้าวใส่ถาดหรือกะละมัง ต่อมานำไปใส่หม้อดิน แล้วตั้งบนเตาถ่านไฟไม่แรง คั่วจนได้ที่ เสร็จแล้วเอาใส่ถาดหรือกะละมัง คัดกากหรือเปลือกข้าวออก ก็จะได้เมล็ดข้าวสีเขียวอ่อน หอมติดจมูก เมื่อบริโภคแล้วจะมีรสชาติหวานมันอร่อยแบบขนมพื้นบ้านแบบโบราณ ก็เป็นอันแล้วเสร็จ เรียกว่า ข้าวเม่า สามารถนำไปจำหน่ายได้ โดยบรรจุถุงจำหน่ายในราคา 1 กิโลกรัม / 150 บาท ถ้าจะซื้อเป็นขีดก็ราคา ขีดละ 10 บาท ซึ่งขายดีมาก บางคนกลับมาเยี่ยมบ้านจะกลับกรุงเทพฯก็แวะซื้อข้าวเม่าหลายสิบกิโลกรัมติดไม้ติดมือไปด้วย และมีจำนวนไม่น้อยที่ซื้อใส่พัสดุฝากทางไปรษณีย์ส่งให้ญาติพี่น้องตามจังหวัด หรือกรุงเทพมหานคร เพราะข้าวเม่าอยู่ได้หลายวันไม่เสียง่าย

นางวัชราภรณ์ ใจงาม อายุ 49 ปี อยู่บ้านเลขที่ 12 หมู่ที่ 5 โคกกอก ต.นาผือ อ.เมืองอำนาจเจริญ จ.อำนาจเจริญ ขณะกำลังซื้อข้าวเม่า บอกว่า จะได้ทานข้าวเม่าปีละ 1 ครั้ง ก็ช่วงเดือน นี้แหละ วันนี้ก็เลยเดินหาซื้อข้าวเม่าไปทำเป็นของหวาน ไม่ว่าจะ ปรุงเป็นข้าวเม่าทอด ข้าวเม่าคลุก ข้าวเม่ากวน หรือจะทานข้าวเม่าสดๆ ก็อร่อยไม่แพ้กัน ซึ่งก็มีความสุขที่ได้ทำขนมหวานจากข้าวเม่าให้ลูกหลานได้รับประทานกัน เพื่อลูกหลานจะได้รู้ว่า ยังมีขนมพื้นเมืองโบราณ ที่ชื่อ ข้าวเม่า รสชาติอร่อยแบบไทยๆไม่แพ้ชนชาติใดในโลก...

สนธยา  ทิพย์อุตร