“ประเพณีแห่น้ำขึ้นโฮง” เป็นประเพณีที่ชาวอำเภอลับแล จ.อุตรดิตถ์ จัดขึ้นเพื่อเป็นการบวงสรวงสักการะดวงวิญญาณของเจ้าฟ้าฮ่ามกุมาร ปฐมกษัตริย์องค์แรกของเมืองลับแล ตลอดจนเทพารักษ์และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย ที่พระองค์ได้สร้างบ้านแปลงเมืองให้อยู่กันมาอย่างร่มเย็นเป็นสุขมาตราบจนถึงทุกวันนี้ จากชุมชนเล็กๆ 70 ครอบครัว เมื่อปี 1513 หรือ กว่า 1,000 ปีที่ผ่านมา ปัจจุบันอำเภอลับแลมีความเจริญ ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม แต่ยังคงวิถีชีวิตแบบดั้งเดิม คือ เกษตรกรรม”

ตำนานเล่าขานต่อกันมาว่า เจ้าแคว้นและเจ้าหลักได้นำบุตรสาวสองคนไปเข้าเฝ้าพระเจ้าเรืองธิราช พร้อมกับถวายผ้าซิ่นตีนจก และสิ่งประดิษฐ์ทั้งหลาย พระเจ้าเรืองธิราชพอพระทัยยิ่งนักออกปากชมมิได้หยุด พระองค์พิเคราะห์ดูแล้วเห็นว่าหญิงสาวทั้งสองคนนี้ มีลักษณะรูปทรงผิวพรรณ และกิริยามารยาทผิดแผกจากสามัญชนทั่วไป มีคุณสมบัติครบถ้วนทุกประการจึงเอ่ยปากขอบุตรทั้งสองต่อเจ้าแคว้น และเจ้าหลัก เพื่ออภิเษกให้เป็นชายาของเจ้าฟ้าฮ่ามกุมารราชบุตรของพระองค์ เจ้าฟ้าฮ่ามกุมารได้อภิเษกสมรสตามพระราชประเพณี พร้อมกับตั้งให้นางสุมาลีและนางสุมาลาเป็นพระชายาขวา-ซ้าย ได้ครองเมืองลับแลอยู่เป็นเวลาอันยาวนาน

“พระองค์ได้สร้างบ้านแปลงเมืองให้อยู่กันมาอย่างร่มเย็นเป็นสุขมาตราบจนถึงทุกวันนี้ และนำความเจริญรุ่งเรืองสู่ชาวลับแลจนถึงปัจจุบัน จนชราภาพ และถึงแก่ทิวงคต อาณาประชาราษฎร์จึงได้พร้อมใจกันนำอัฐิของพระองค์ฝังไว้ ณ ม่อนอารักษ์ เพื่อเป็นที่สักการะบูชาของประชาชนทั่วไป และเกิดประเพณีแห่น้ำขึ้นโฮงสืบทอดกันมาตราบจนทุกวันนี้”

โดยในปีนี้ นายชัยศิริ ศุภรักษ์จินดา นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) อุตรดิตถ์ พร้อมด้วยนายธาตรี บุญมาก นายอำเภอลับแล ร่วมเปิดงานประเพณีแห่น้ำขึ้นโฮง สรงน้ำเจ้าฟ้าฮ่ามกุมาร ประจำปี 2561 เพื่อประกอบพิธีนำเครื่องสักการะและสรงน้ำอนุสาวรีย์เจ้าฟ้าฮ่ามกุมารปฐมกษัตริย์ผู้ครองเมืองลับแลคนแรกและนำความเจริญรุ่งเรืองสู่ชาวลับแลจนถึงปัจจุบัน โดยมี นายชูชาติ จันทร์วัฒนพงษ์ นายกองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) ฝายหลวง กล่าวรายงาน นายไพบูลย์ วิรบุตร์ รองนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดอุตรดิตถ์ นายสมชาย ตรัสวงค์ เลขานุการนายก อบจ.อุตรดิตถ์ ผู้บริหารท้องถิ่น กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ตลอดจนสมาชิก อบต. และประชาชนชาวฝายหลวง ต่างพร้อมใจกันแต่งด้วยชุดไทยแบบล้านนา และผ้าทอพื้นเมือง ร่วมพิธีเป็นจำนวนมากท่ามกลางบรรยากาศเต็มไปด้วยความคึกคักและสนุกสนาน

นายชูชาติกล่าวว่า อบต.ฝายหลวง ร่วมกับกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และประชาชนชาวฝายหลวง กำหนดจัดงานประเพณีแห่น้ำขึ้นโฮง ประจำปี 2561 ที่บริเวณด้านหน้าอนุสาวรีย์เจ้าฟ้าฮ่ามกุมาร โดยชาว ตำบลฝายหลวง อ.ลับแล จ.อุตรดิตถ์ พร้อมใจแต่งชุดผ้าทอพื้นเมืองสะพายย่ามเล็ก ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของชาวลับแลเข้าร่วมขบวนแห่น้ำศักดิ์สิทธิ์จากบ่อน้ำเวียงเจ้าเงาะ และเครื่องบวงสรวงดวงวิญญาณเจ้าฟ้าฮ่ามกุมารไปยังอนุสาวรีย์เจ้าฟ้าฮ่ามกุมาร จากนั้นเคลื่อนขบวนแห่นำน้ำศักดิ์สิทธิ์ไปสรงน้ำตามศาลเจ้าซึ่งเป็นที่นับถือของคนในหมู่บ้าน

นอกจากนี้ ยังจัดให้มีขบวนแห่เครื่องสักการะเจ้าฟ้าฮ่ามกุมาร อันตระการตา ประกอบด้วย ขบวนตุง ขบวนคานหาบ ขบวนวัฒนธรรมพื้นบ้านที่แสดงออกถึงวิถีชีวิตท้องถิ่นทั้ง 13 หมู่บ้าน การนำน้ำศักดิ์สิทธิ์ ประพรมด้วยน้ำอบ น้ำหอม ขึ้นไปถวายสักการะดวงวิญญาณของเจ้าฟ้าฮ่ามกุมาร พร้อมเครื่องถวาย เพื่อเป็นการขอพรให้ประชาชนชาวอำเภอลับแล มีการกินดีอยู่ดี ร่มเย็นเป็นสุข ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล ไม้ผลอุดมสมบูรณ์ตลอดปี

กิตติพงษ์  ทุบเพิ่ม