แม่เลี้ยงเดี่ยว หรือ single mom หมายถึง แม่ที่ทำหน้าที่เลี้ยงลูกและรับผิดชอบครอบครัวเพียงลำพัง เพราะเหตุผลหลายประการ เช่น สามีเสียชีวิต หย่าร้าง ท้องไม่พร้อม เป็นต้น แม่เลี้ยงเดี่ยวมักถูกคนสังคมมองด้วยสองมุม คือ มุมของการเป็นผู้หญิงที่เข้มแข็ง สามารถเลี้ยงลูกและดูแลตัวเองได้ และมุมของการดำเนินชีวิตที่ผิดพลาด ไม่ประสบความสำเร็จในชีวิตคู่ ถูกสามีทิ้ง ทำให้แม่เลี้ยงเดี่ยวประสบปัญหาทั้งเรื่องรายได้ การประกอบอาชีพ และเกิดความรู้สึกอาย มีปมด้อย ไม่กล้าเข้าสังคม ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตโดยรวม

เชียงคาน รวมกลุ่มแม่เลี้ยงเดี่ยว ปี 2557

ที่อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย มีการตั้งกลุ่มแม่เลี้ยงเดี่ยวในเขตเทศบาลตำบลเชียงคาน ขึ้นในปี 2557 โดยปัจจุบัน มีสมาชิกจำนวน 15 คน มีวัตถุประสงค์เพื่อให้การช่วยเหลือ สนับสนุนการประกอบอาชีพแก่แม่เลี้ยงเดี่ยว และที่สำคัญเป็นการรวมกลุ่มช่วยสร้างเสริมความเข้มแข็งของจิตใจ ทำให้แม่เลี้ยงเดี่ยวมีเพื่อนคอยปรึกษาหารือกัน 

สสส.หนุนโครงการเสริมศักยภาพแม่เลี้ยงเดี่ยว สู่การตั้งกองทุนสวัสดิการ

หลังจากตั้งกลุ่มแม่เลี้ยงเดี่ยวขึ้น ปี 2560 โครงการส่งเสริมศักยภาพแม่เลี้ยงเดี่ยวเชียงคาน โดยการสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ หรือ สสส. เริ่มต้น ได้เข้ามาสนับสนุนการทำงาน เริ่มต้นจากการสำรวจแม่เลี้ยงเดี่ยว ในที่นี้รวมถึงพ่อเลี้ยงเดี่ยวด้วย ว่ามีจำนวนกี่คน การสำรวจข้อมูลดังกล่าว ทำให้โครงการฯ ได้รู้จักกับแม่เลี้ยงเดี่ยว และเกิดการพูดคุยกันว่าการดำเนินชีวิตปัจจุบัน แม่เลี้ยงเดี่ยว ประสบปัญหาอะไรบ้าง ต้องการความช่วยเหลืออย่างไร หรือมีแนวทางในการทำงานร่วมกันอย่างไร

นางไพรินทร์ แก้วกัญญา พี่เลี้ยงโครงการส่งเสริมศักยภาพแม่เลี้ยงเดี่ยวเชียงคาน กล่าวว่า “ในครั้งแรกแม่เลี้ยงเดี่ยวจะรู้สึกอายที่จะให้คนอื่นรู้ว่า ตัวเองเป็นม่าย สามีหนี บางกรณีหย่ากัน กลัวเพื่อนบ้านจะรู้ว่าตัวเองหย่าสามี กลัวได้รับผลกระทบทางสังคม ไม่กล้าเข้ามาร่วมกิจกรรม จนมีการพูดคุยกันต่อเนื่อง ถึงปัญหาอุปสรรค และการให้ความช่วยเหลือ ในเบื้องต้นคือ การสนับสนุนอาชีพเพื่อให้มีรายได้ก่อน”

นอกจากการสนับสนุนเงินทุนในการประกอบอาชีพ ในอนาคตทางกลุ่มฯ มีแนวคิดว่าจะตั้งกองทุนแม่เลี้ยงเดี่ยว คล้ายกันกับกองทุนออมวันละ 1 บาท หากกลุ่มแม่เลี้ยงเดี่ยวมีกองทุน เพื่อช่วยเหลือในการเยี่ยมคนไข้ที่นอนโรงพยาบาล ลูกหลานที่เรียนหนังสือ ที่ขาดแคลนสามารถที่จะยืมเงินไปประกอบอาชีพได้ โดยตกลงกันว่าจะคิดดอกเบี้ยเท่าไหร่

“วันนี้จะเริ่มต้นออมกันวันละ 100 บาท ซึ่งจะทำให้กลุ่มแม่เลี้ยงเดี่ยวมีความเข้มแข็ง และยืนด้วยตัวเองได้” นางไพรินทร์ กล่าวเพิ่มเติม

นางกัญญาพัทร สมดี แม่ค้าชาวอำเภอเชียงคาน ซึ่งเป็นแม่เลี้ยงเดี่ยวที่ประกอบอาชีพทำอาหารบรรจุถุง วางขายบนแผงภายในตลาดเช้าเทศบาลตำบลเชียงคาน อ.เชียงคาน จ.เลย เป็นหนึ่งในตัวอย่างคุณแม่เลี้ยงเดี่ยวที่ได้รับการส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพด้านอาชีพ กล่าวว่า

“ได้ยินข่าวว่ามีโครงการมาให้ความช่วยเหลือ ครอบครัวที่มีลูก แต่ไม่มีสามี ทีแรกไม่อยากไป อายชาวบ้าน ไม่อยากให้สังคมรู้จักว่าตัวเองมีลูกไม่มีสามีเราทำอาหารขายอยู่แล้ว แต่ทางโครงการเข้ามาต่อยอด สนับสนุนเงินทุน เพราะเราไม่มีกองทุน เรื่องค่าใช้จ่ายเรามีมากกว่ารายรับ ทางกลุ่มจะให้คำปรึกษา สิ่งไหนที่เราไม่มี ไม่เพียงพอ ทางกลุ่มจะให้ความช่วยเหลือ เรานำไปหาไปเล่าให้ทางกลุ่มฟังมาว่าเราไม่มีรายได้ เราต้องไปกู้หนี้นอกระบบ ทางกลุ่มทำให้เรามีเงินทุนเพิ่มมากขึ้น ค้าขายดีขึ้น”

การสนับสนุนเงินทุนสำหรับการประกอบอาชีพของแม่เลี้ยงเดี่ยวโดยนำเงินจากโครงการฯมาเป็นเงินกองทุนในเบื้องต้น ทำให้นางกัญญาพัทรมีเงินทุนในการประกอบอาชีพ เช้ามืดเวลาประมาณ 04.00 น. ของทุกๆ วัน นางกัญญาพัทรได้เตรียมอาหารบรรจุถุงเพื่อมาจำหน่ายให้ลูกค้าประจำที่ตลาดเทศบาลตำบลเชียงคาน อ.เชียงคาน จ.เลย ทำให้มีรายได้ต่อวันประมาณ 3,000-4,000 บาท

แม่เลี้ยงเดี่ยวที่หลายคนมองทั้งในมุมบวกและมุมลบ สาเหตุหนึ่งคือแม่เลี้ยงเดี่ยวเองก็ขาดพื้นที่ในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ถึงปัญหาและอุปสรรคของชีวิต เพื่อให้เกิดความเห็นอกเห็นใจกัน การดูแล ช่วยเหลือกัน การสู้ชีวิตโดยลำพังพร้อมๆกับการเลี้ยงลูกให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี เป็นภารกิจที่ค่อนข้างท้าทาย แต่หากได้รับความเข้าใจและการสนับสนุนจากจากครอบครัว กลุ่มเพื่อนและหน่วยงานต่างๆ ในสังคม เช่นแม่เลี้ยงเดี่ยวทั้ง 15 คน ที่เชียงคานแห่งนี้ นอกจากจะมีรายได้เลี้ยงครอบครัวได้อย่างพอเพียงแล้ว ยังทำให้แม่เลี้ยงเดี่ยวยืนอยู่ในสังคมอย่างมีศักดิ์ศรี เท่าเทียม ไม่อายใคร เป็นแนวทางการทำงาน เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของครอบครัวแม่เลี้ยงเดี่ยวที่ทำให้เกิดความยั่งยืนได้

สมใจ นามสุดตา