เมื่อวันที่ 28 ตุลาคม 2564 รศ.ดร.วิษณุ อรรถวานิช อาจารย์ภาควิชาเศรษฐศาสตร์ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ กล่าวในงานสัมมนาวิชาการ “Disruptive Change: เกษตรไทย ต้องเปลี่ยนโฉม” ที่สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร ภายในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (บางเขน) ว่า ภาคเกษตรของไทยต้องเผชิญกับความท้าทาย ด้านหนึ่งคือมีการเติบโตที่ช้าเมื่อเทียบกับหลายประเทศ เช่น เวียดนาม อินเดีย

แต่อีกด้านหนึ่ง ภาวะสังคมสูงวัย ส่งผลกระทบกับภาคเกษตรอย่างมีนัยสำคัญ โดยในปี 2544 มีเกษตรกรที่อายุ 60 ปีขึ้นไป เพียงร้อยละ 7 แต่ในปี 2564 พบมีถึงร้อยละ 20 ในทางกลับกัน ประชากรวัยหนุ่ม-สาวที่เป็นเกษตรกร ในปี 2544 อยู่ที่น้อยละ 50 แต่ในปี 2564 เหลือเพียงร้อยละ 29 เท่านั้น อีกทั้งยังพบว่า คนในภาคเกษตรมีระดับการศึกษาเฉลี่ยอยู่ที่เพียงประถมศึกษา ซึ่งน้อยกว่านอกภาคเกษตร จึงมีคำถามว่า ในโลกที่เปลี่ยนแปลงซึ่งรวมถึงด้านเทคโนโลยี เกษตรกรที่เป็นผู้สูงวัยจะปรับตัวได้มาก-น้อยเพียงใด

“งานวิจัยพบว่าคนที่ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลมีรายได้ช่วงก่อนโควิดเทียบกับคนที่ไม่ใช้ ประมาณ 165,000 - 190,000 บาทต่อปี นี่คือประโยชน์ของการใช้ดิจิทัลเทคโนโลยี นี่ช่วงก่อนโควิด ช่วงหลังโควิดก็ยังได้ผลตอบแทนที่ดีอยู่ 60,000-80,000 บาทต่อปี และช่วงที่เกิดโควิดขึ้น เชื่อไหม? ผลการทดลองบอกว่าคนกลุ่มนี้มีภูมิคุ้มกัน รายได้เขาลดลงน้อยมาก นี่คือผลประโยชน์ของเทคโนโลยีที่เราต้องร่วมส่งเสริม” รศ.ดร.วิษณุ กล่าว

ภายหลังเสร็จสื้นงานสัมมนาดังกล่าว รศ.ดร.วิษณุ ให้สัมภาษณ์เพิ่มเติมกับผู้สื่อข่าวในประเด็นนี้ว่า ภาครัฐอาจต้องช่วยส่งเสริมในมิติด้านองค์ความรู้ให้กับเกษตรกร ซึ่งเกษตรกรนั้นก็มีหลายศักยภาพ อาจต้องจำแนกการส่งผ่านข้อมูลความรู้ เกษตรกรที่มีศักยภาพสูงอาจเรียนรู้ในรูปแบบหนึ่ง ส่วนศักยภาพปานกลางหรือต่ำอาจต้องจัดอีกรูปแบบหนึ่ง ขณะที่เรื่องของต้นทุนในการใช้เทคโนโลยีก็สำคัญ ทำอย่างไรก็เกษตรกรจะเข้าถึงเทคโนโลยีได้ในต้นทุนที่ต่ำและใช้เทคโนโลยีได้ง่าย

นอกจากนี้ โครงสร้างพื้นฐานต้องพร้อม เช่น สัญญาณโทรศัพท์ สัญญาณอินเตอร์เน็ต ที่เข้าถึงได้สะดวก ก็จะช่วยให้เกษตรกรหันมาใช้เทคโนโลยีกันมากยิ่งขึ้น อย่างไรก็ตาม การส่งผ่านองค์ความรู้ไปถึงเกษตรกร หน่วยงานภาครัฐไม่ควรทำเพียงลำพัง แต่ต้องประสานกับสถาบันการศึกษาในพื้นที่ ให้องค์ความรู้ขยายได้รวดเร็วและเป็นวงกว้าง ซึ่งสถาบันการศึกษาในพื้นที่จะช่วยกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้มาก ในเรื่องการลดข้อจำกัดด้านบุคลากร

“การศึกษาวิจัยชี้ชัด คนที่อายุสูงวัย การเรียนรู้ในเรื่องเทคโนโลยีดิจิทัลจะน้อย การประยุกต์ใช้ก็จะน้อย อีกอย่างประเทศไทยเกษตรกรนอกจากอายุมากแล้วการศึกษาก็ยังน้อย ตรงส่วนนี้มันทำให้ขัดขวางการเรียนรู้เทคโนโลยีได้ แต่ผมมั่นใจว่าถ้าเกิดเรามีการออกแบบกลไกการเรียนรู้ดีๆ คนสูงวัยที่มีการศึกษาน้อยก็มีศักยภาพในการเรียนรู้เช่นกัน สำคัญที่การออกแบบองค์ความรู้” รศ.ดร.วิษณุ กล่าวในท้ายที่สุด

สำหรับงานสัมมนาวิชาการ “Disruptive Change: เกษตรไทย ต้องเปลี่ยนโฉม” นั้นจัดโดยสมาคมเศรษฐศาสตร์เกษตรแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ร่วมกับ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร และมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

- 006