ผ้าทอเกาะยอ เป็นผ้าทอพื้นเมืองของตำบลเกาะยอ อำเภอเมือง จังหวัดสงขลา ที่มีการสืบทอดมรดกทางภูมิปัญญาจากรุ่นสู่รุ่นมายาวนานตั้งแต่ครั้งสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีมาจนถึงปัจจุบัน

จงกลนี สุวรรณพรรค ประธานกลุ่มทอผ้าร่มไทรเกาะยอ เล่าถึงที่มาว่า กลุ่มทอผ้าร่มไทร ก่อตั้งขึ้นมาเมื่อปี 2545 โดยมีนายกริ้ม สินธุรัตน์ ครูศิลป์ของแผ่นดิน ผู้ทรงภูมิปัญญาด้านผ้าทอเกาะยอ เป็นที่ปรึกษาและผู้ถ่ายทอดเผยแพร่องค์ความรู้ด้านการทอผ้าให้กับสมาชิกผู้สนใจ จนสามารถยึดเป็นอาชีพสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนได้เป็นอย่างดี โดยยังคงอนุรักษ์ผ้าลายดั้งเดิมของผ้าทอเกาะยอ โดยเฉพาะ “ผ้าทอลายราชวัตร” ที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานนามให้กับลายผ้าของเกาะยอแทนลายคอนกเขาที่ชาวบ้านเรียกขาน เมื่อครั้งที่เสด็จนิวัติเมืองสงขลาเมื่อปี 2475 ชาวเกาะยอได้คัดเลือกสุดยอดของลายผ้าที่ถือว่ามีลวดลายที่สวยที่สุดระดับราชาแห่งผ้าของเมืองใต้ ทูลเกล้าฯถวายแด่ในหลวงรัชกาลที่ 7 พระราชทานนามว่า “ราชวัตร”

นอกจากนี้ยังมีผ้าทอลายดอกแสงสุริยา ลายดอกรสสุคนธ์ ลายดอกพิกุล ลายดอกจันทร์หอม ลายจันทร์ฉายลายหางกระรอก ลายดอกรัก ไม่เพียงแค่ลายผ้าดั้งเดิมเท่านั้นทางกลุ่มร่มไทรยังได้พัฒนาลายผ้าทอเกาะยอโดยร่วมกับนักวิจัยและนักวิชาการจากสถาบันต่างๆ ออกแบบลายใหม่ๆ เช่น ลายเกล็ดปลาขี้ตัง ซึ่งเป็นปลาในทะเลสาบสงขลา ถือเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของผ้าทอเกาะยอของกลุ่มร่มไทร ปัจจุบันผ้าทอเกาะยอได้รับความนิยมทั้งจากชาวไทยและชาวต่างประเทศอย่างแพร่หลาย อีกทั้งยังมีผู้ให้ความสนใจมาศึกษาเรียนรู้การทอผ้าเกาะยออย่างต่อเนื่อง

ถึงแม้ว่าลายผ้าของกลุ่มร่มไทรเกาะยอจะมีความสวยงามและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว แต่ก็เกือบจะล้มมาแล้วครั้งหนึ่ง เพราะโดนผ้าโรงงานตีตลาด แต่ก็ผ่านวิกฤตมาได้ด้วยความช่วยเหลือจากสมาคมสตรีนักธุรกิจและวิชาชีพแห่งประเทศไทยในพระบรมราชินูปถัมภ์ จังหวังสงขลา เข้ามาช่วยฟื้นฟูอาชีพและสำนักงานสหกรณ์จังหวัดสงขลา เข้ามาช่วยเรื่องการแปรรูปผลิตภัณฑ์และบรรจุภัณฑ์ ที่สำคัญสมาชิกกลุ่มก็ร่วมมือร่วมใจกันพัฒนาลวดลายผ้าใหม่ๆ พยายามปรับรูปแบบทำให้เนื้อผ้าบางนุ่มนวลให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภคมากขึ้น

ปัจจุบันผลิตภัณฑ์ของกลุ่มทอผ้าร่มไทร มีทั้งผ้าทั้งผืนและแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้แก่ กระเป๋า กล่องกระดาษทิชชู่ พวงกุญแจ สมุดไดอารี่ หมวก เสื้อผ้า ผ้าคลุมไหล่ ราคาจำหน่าย 50-2,000 บาท ซึ่งจุดเด่นของผ้าทอจากเกาะยอคือลวดลายที่สวยงามและอ่อนนุ่มการทอที่ประณีต ทำให้ผ้าทอมีเนื้อผ้าแน่นและทนทาน ด้วยสินค้าที่มีคุณภาพและสร้างสรรค์ทำให้ผ้าทอจากเกาะยอได้รับรางวัลมากมาย อาทิ ผลิตภัณฑ์วัฒนธรรมไทย CPOT จังหวัดสงขลา ผ้าทอไทยสไตล์สากล และเป็นสินค้า OTOP สนใจสินค้าผ้าฝ้ายทอมือของชุมชนชาวเกาะยอ สามารถเข้าไปเลือกซื้อได้ทางช่องทางออนไลน์ เพจ Facebook : ผ้าทอมือร่มไทรเกาะยอ

“ผ้าทอเกาะยอเป็นเอกลักษณ์และภูมิปัญญาที่ตกทอดกันมา เรียกว่าเป็นอาชีพของบรรพชน เราภูมิใจที่ได้เป็นส่วนหนึ่งในการช่วยต่อยอดและส่งต่ออาชีพของบรรพบุรุษให้แก่ลูกหลานได้รักษาต่อไปตราบนานเท่านาน” ประธานกลุ่มทอผ้าร่มไทรเกาะยอ กล่าวทิ้งท้าย