จังหวัดพิจิตร มีพื้นที่ปลูกส้มโอ ประมาณ 15,303 ไร่ ซึ่ง อ.โพธิ์ประทับช้าง มีพื้นที่ในการปลูกมากที่สุดใน 12 อำเภอ ซึ่งมีพื้นที่ปลูกส้มโอ ทั้งสายพันธุ์ขาวแตงกวา และ ส้มโอท่าข่อย ประมาณ 10,981 ไร่ มีพื้นที่ปลูกส้มโอนอกฤดูประมาณ 4,300 ไร่ มีผลผลิตประมาณ 3,300 กิโลกรัม ส่งออกตลาดในประเทศและตลาดต่างประเทศ

“ส้มโอท่าข่อยเมืองพิจิตร” (Som-O Thakhoi Mueang Phichit) เป็นอีกหนึ่งสายพันธุ์ ที่มีรสหวาน อมเปรี้ยว เนื้อกุ้งสีชมพูอ่อน ฉ่ำน้ำ เมล็ดเล็กหรือลีบบางผลไม่มีเมล็ด ที่ปลูกในเขตพื้นที่จังหวัดพิจิตร เป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการขึ้นทะเบียน สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ทะเบียนเลขที่สช 56100052 ประกาศ ณ 10 กันยายน 2556 แต่ปัจจุบันส้มโอท่าข่อย มีการปลูกน้อยลงเนื่องจากราคาผลผลิตตกต่ำและ มีราคาถูก ไม่เป็นที่นิยมของผู้บริโภค

ทางวิสาหกิจชุมชนแหล่งเรียนรู้สอนผลิตภัณฑ์สมุนไพรจังหวัดพิจิตร ตำบลไผ่รอบ อำเภอโพธิ์ประทับช้าง จังหวัดพิจิตร คิดค้น นำเปลือกส้มโอสายพันธุ์ท่าข่อย สายพันธุ์ดั้งเดิมของจังหวัดพิจิตร ที่เกษตรกรนิยมปลูกน้อยลง และมีราคาตกต่ำ เหลือเพียงกิโลกรัมละ 5 บาท ทางกลุ่มจึงนำเอาเปลือกมาแปรรูปสร้างผลิตภัณฑ์ยาดมสมุนไพร เพื่อเพิ่มมูลค่าและสร้างรายได้แก่ชุมชน โดยการผลิต จะนำเอาผลของส้มโอท่าข่อย ที่มีสีเขียว มาปอกเปลือกนำเอาแต่เปลือกผิวนอก มาหั่นให้เป็นชิ้นเล็กเล็ก จากนั้นผ่านกระบวน สกัดน้ำมันหอมละเหยจากเปลือกส้มโอมาผสมกับ ส่วนผสมของยาดม มีทั้งกระวาน, กานพลู,ชะลูด, ดอกจันทน์, เปลือกส้มโอ, น้ำมันยูคาลิปตัส,เมนทอล, พิมเสน, การบูร รวมเวลา 1 สัปดาห์ จากนั้นบรรจุลงในภาชนะหลอดของยาดม ตามมาตรฐานของผลิตภัณฑ์ และอัตราส่วน

นางสาวชญาณี ธนาธรณ์มงคล วิสาหกิจชุมชนแหล่งเรียนรู้สอนผลิตภัณฑ์สมุนไพรจังหวัดพิจิตร กล่าวว่า จากส้มโอพันธุ์ท่าข่อย ที่มีราคาตกต่ำ และปลูกน้อยลง
จึงเกิดแนวคิด เพื่อรักษาสายพันธุ์ดั้งเดิมไว้ จึงทดลองนำเปลือกของส้มโอที่ไม่มีมูลค่า มาสกัดเป็นยาดมสมุนไพร ซึ่งจะมีกลิ่นหอมสดชื่นผ่อนคลาย ด้วยกลิ่นสมุนไพรไทย ช่วยปลอบประโลมจิตใจ บรรเทาความเครียด ลดอาการซึมเศร้า นำมาผสมในน้ำมันนวดตัวเองบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อ ส่งเสริมระบบการย่อยอาหาร และช่วยระบบหายใจ อาการไข้หวัด

นอกจากนั้น ทางกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแหล่งเรียนรู้สอนผลิตภัณฑ์สมุนไพรจังหวัดพิจิตร ได้ทำการตกแต่งบรรจุภัณฑ์ของยาดมสมุนไพร ด้วยการนำวิปครีมมาตกแต่งเสริมความสวยงาม ของตุ๊กตาติดไว้กับหลอดของยาดม เพิ่มความสวยงาม เป็นงานแฮนด์เมด  อนาคต จะทำรูปแบบของจระเข้ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของจังหวัดพิจิตร ซึ่งผู้ที่สนใจ สามารถส่งเป็นผลิตภัณท์ของขวัญปีใหม่ และของชำร่วยในงานพิธีต่างๆ แบบปกติ ราคา 15 บาท แบบตกแต่ง ราคา 40 บาท ซึ่งสามารถติดต่อได้ที่ นางสาวชญาณี ธนาธรณ์มงคลวิสาหกิจชุมชนแหล่งเรียนรู้สอนผลิตภัณฑ์สมุนไพรจังหวัดพิจิตร หมายเลขโทรศัพท์ 061-6877998 หรือเพจเฟซบุ๊ก รัตนา มณี เพื่อเพิ่มรายได้แก่กลุ่มวิสาหกิจชุมชน ต่อไป

อุทัย กลัดแก้ว