"แรงงานนอกระบบ"โอดค่าครองชีพพุ่ง เผยปรับตัวประหยัดทุกทาง วอนรัฐคุมราคาสินค้า-สร้างงานเพิ่มรายได้

เมื่อวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2567 มูลนิธิเพื่อการพัฒนาแรงงานและอาชีพ (Homenet Thailand) จัดเสวนาเรื่อง “ชีวิตและความอยู่รอดภายใต้แรงกดดันทางเศรษฐกิจ” ที่ชั้น 4 หอศิลปวัฒนธรรมกรุงเทพมหานคร เชิญตัวแทนแรงงานนอกระบบ 4 กลุ่ม สะท้อนปัญหาค่าครองชีพแม้จะผ่านพ้นสถานการณ์โรคระบาดโควิด-19 ไปแล้วก็ตาม โดย นางรุ่งฤดี มะโนศรี ตัวแทนกลุ่มผู้รับงานไปทำที่บ้าน กล่าวว่า ตนทำอาชีพช่างตัดเเย็บกระเป๋าและเสื้อผ้า ในช่วงไวรัสโควิด-19 ระบาด ไม่มีงาน และแม้สถานการณ์จะผ่านพ้นไป ก็ยังหลงเหลือผลกระทบตกค้างมาจนถึงปัจจุบัน

กล่าวคือ ก่อนสถานการณ์โรคระบาดโควิด-19 สามีเคยมีงานทำ แต่หลังจากนั้นก็ตกงาน และด้วยความที่อายุ 50 กว่าปีแล้ว เป็นคนอายุมากจะไปหางานใหม่ก็ยากลำบาก ทักษะเดียวที่มีคือการขับรถ สามีจึงต้องแยกกันอยู่กับตนเพราะไปรับงานขับรถในต่างจังหวัด ขณะที่รถยนต์ซึ่งผ่อนตั้งแต่ก่อนโควิด-19 ระบาด ก็ยังเป็นภาระสำคัญ ส่วนกรณีของตนเอง ต้นทุนค่าวัตถุดิบตัดเย็บแพงขึ้น สวนทางกับผู้ว่าจ้างที่มักต่อรองราคาซึ่งก็อ้างเรื่องค่าครองชีพสูงขึ้นเช่นกัน เช่น ค่าน้ำมัน ค่าขนส่ง แต่ก็ไม่อยากปฏิเสธเพราะกลัวจะไม่ได้งาน

ทั้งนี้ ตนพยายามปรับตัว เช่น หันมาปลูกผักสวนครัวไว้บริโภค อาทิ ขิง ข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด ใบกะเพรา หรือเวลามีการฝึกอบรมอาชีพที่น่าสนใจตนก็ไปเข้าร่วมด้วย หรือในกลุ่มคนรับงานไปทำที่บ้านหลายคนก็หันไปขายของเป็นอาชีพเสริม นอกจากนั้นก็ต้องประหยัดค่าใช้จ่าย เช่น ในช่วงที่น้ำมันพืชขึ้นราคาเป็นขวดละ 60-70 บาท ก็ต้องลดการทำอาหารประเภททอด หันไปทำอาหารประเภทต้มหรือนึ่งแทน หรือไข่ไก่ที่ราคาแพงกระทั่งขาดตลาด ก็ต้องไปหากินอย่างอื่นแทน รวมถึงไฟฟ้าจุดไหนที่ไม่ใช้ก็ให้ปิดเพราะค่าไฟฟ้าแพง เป็นต้น

“รัฐบาลควรมีนโยบายจัดซื้อสินค้าจัดจ้างของกลุ่มแรงงานนอกระบบ อย่างน้อยสัก 30% รัฐบาลก็ต้องมาช่วยแรงงานนอกระบบ อย่างเราผลิตสินค้าแล้วรัฐบาลก็มาช่วยเรา เพราะเราเป็นแรงงานนอกระบบไม่มีอะไรมารองรับให้เราเลย เราก็เสียภาษีอยู่นะ ซื้อของก็เสีย 7% เราก็เสียตรงนั้นอยู่” นางรุ่งฤดี กล่าว

นางอรุณี สะแกนอก ตัวแทนอาชีพลูกจ้างทำงานบ้าน กล่าวว่า ได้รับผลกระทบต่อเนื่องจากนายจ้าง เพราะเมื่อนายจ้างได้รับผลกระทบจากโควิด-19 ทำให้มีรายได้ลดลง ก็มาลดค่าต่างๆ ที่เคยจ่ายให้ลูกจ้างทำงานบ้านด้วย เช่น ค่าอาหาร เงินพิเศษเพิ่มเติมจากค่าจ้าง และแม้สถานการณ์โควิด-19 จะผ่านพ้นไป แต่การฟื้นตัวอยู่ที่เพียงร้อยละ 50 เมื่อเทียบกับยุคสมัยก่อนโควิด-19 ระบาด ขณะที่ค่าครองชีพพุ่งสูงขึ้น โดยเฉพาะค่าใช้จ่ายของลูกที่กำลังเรียนในระดับมหาวิทยาลัย จากที่ก่อนหน้านี้ต้องเตรียมไว้ 9,000 บาทต่อเดือน ปัจจุบันเพิ่มเป็น 15,000 บาทต่อเดือน ทั้งนี้ สิ่งที่ตนอยากให้รัฐบาลช่วยคือ ลูกจ้างทำงานบ้านควรได้สิทธิประกันสังคม มาตรา 33 เหมือนกับลูกจ้างในภาคส่วนอื่นๆ

“เราแก้ปัญหาด้วยการเซฟตัวเอง ไม่ออกไปหาเพื่อนฝูง เคยไปสังสรรค์ก็ไม่ไปเลย เคยไปดื่มไปเที่ยวก็หยุด เคยเล่นหวย งวดหนึ่ง5,000-6,000 เดือนหนึ่ง 2 ครั้งเป็นหมื่น งดทุกอย่างหมดเลย ซื้อเสื้อผ้าออนไลน์ ไปช็อปปิ้ง งดหมดทุกอย่าง ช่วงโควิดงดหมดเลยไม่ทำอะไรเลย ลดทุกอย่างที่เราจะลดได้ บางครั้งมันอยากกินอาหารดีๆ เรากิน 100 บาท พอเจอภาวะแบบนี้ ไม่กินดีๆ เรากิน 50 บาท พออยู่ได้ก็พอแล้ว” นางอรุณี ระบุ

น.ส.รัสมี แดนดงเมือง ตัวแทนอาชีพผู้ค้าหาบเร่แผงลอย กล่าวว่า หาบเร่แผงลอยเดิมได้รับผลกระทบอยู่แล้วจากมาตรการจัดระเบียบของภาครัฐ หลายพื้นที่เคยขายได้ก็ถูกห้ามขาย นอกจากนั้นยังต้องเผชิญกับค่าวัตถุดิบที่เพิ่มสูงขึ้น อย่างตนขายปลาหมึกและลูกชิ้นย่าง ในย่านบางขุนเทียน-พระราม 2 เผชิญปัญหาราคาน้ำตาลแพงขึ้น จากถุงละ 20 เป็น 26 บาท เช่นเดียวกับราคาถ่านไม้สำหรับจุดเตาไฟ จากถุงละลิบกว่าบาท ปัจจุบันอยู่ที่ประมาณ 30 บาท สวนทางกับรายได้ที่ลดลงเพราะจำนวนลูกค้าน้อยลง และจำนวนการซื้อก็ลดลงด้วย เช่น จากเคยซื้อ 10 ไม้ ลดลงเหลือ 5 ไม้

ทั้งนี้ ตนยอมรับว่า จำเป็นต้องลดคุณภาพวัตถุดิบลงบ้างเพื่อให้ยังพอแบกรับต้นทุนได้ เช่น จากที่เคยใช้ปลาหมึกเกรดสูงราคาแพง ต้องยอมลดลงมาเลือกซื้อปลาหมึกเกรดที่ราคาพอจับต้องได้ นอกจากนั้นต้องออกจากบ้านมาขายของเร็วขึ้น จากแต่ก่อนตั้งร้านประมาณ 16.00 น. ปัจจุบันต้องเริ่มตั้งแต่เวลา 14.30 น. และขายไปจนประมาณ 20.30 น. ส่วนสิ่งที่อยากให้รัฐบาลช่วยคือเรื่องของพื้นที่ หากทางเท้าจุดใดที่เคยขายได้และไม่เกะกะกีดขวางคนเดินมากนักก็ควรอนุญาตให้ขาย หรือไม่ก็หาพื้นที่ที่เอื้ออำนวยต่อการค้าขายในราคาที่ผู้ค้าพอมีกำลังจ่ายได้ นอกจากนั้น ควรมีกองทุนสำหรับให้กู้เงิน เพื่อที่จะได้ไม่ต้องไปกู้หนี้นอกระบบที่ดอกเบี้ยแพงมาก ซึ่งกลุ่มผู้ค้ามักต้องพึ่งพาเจ้าหนี้ประเภทนี้

“คนในชุมชนเราส่วนมากจะใช้จ่ายพวกหาบเร่แผงลอย เพราะเขาไม่ไปจ่ายตลาดไกล เขาจ่ายตลาดในแค่ชุมชนของเรา มันใกล้ดีแล้วก็ไม่ต้องออกไปไกลมาก สำหรับในชุมชนที่เราอยู่นะ เพราะเขามองว่าพอไม่มีหาบเร่แผงลอยแล้วเขาไปหากินลำบาก” น.ส.รัสมี กล่าว

นายจิรวัฒน์ ลาเลิศ ตัวแทนอาชีพผู้ขับขี่รถจักรยานยนต์รับจ้าง กล่าวว่า หลักๆ ที่ชาววินมอเตอร์ไซค์จะได้รับผลกระทบคือค่าเชื้อเพลิง ก่อนหน้านี้เติมน้ำมัน 100 บาท อาจวิ่งได้ทั้งวัน แต่ปัจจุบันอาจอยู่ที่สองร้อยกว่าบาท นอกจากนั้นน้ำมันเครื่องก็ขึ้นราคา อย่างรถของตนต้องเปลี่ยนทุกๆ 2,000 กิโลเมตร หรือเฉลี่ยสำหรับอาชีพของพวกตนต้องเปลี่ยนทุกสัปดาห์ ค่าใช้จ่ายเดิมคือ 120-130 บาทต่อครั้ง แต่ต่อมาก็เพิ่มเป็น 180-200 บาทต่อครั้ง

ในขณะที่ผู้โดยสารซึ่งควรจะมากขึ้นหลังสถานการณ์โควิด-19 คลี่คลายลง แต่ก็ไมได้มากขึ้นแต่อย่างใด แม้กระทั่งเป็นช่วงต้นเดือนก็ตาม ซึ่งตนก็เข้าใจว่าทุกคนต้องประหยัดค่าใช้จ่าย เงินหายากขึ้น ส่งผลให้แต่ละคนในวินต้องทำงานกันหนักขึ้น ออกจากบ้านแต่เช้ามืดและกลับบ้านดึกดื่นขึ้น ซึ่งก็ส่งผลกระทบกลายเป็นปัญหาครอบครัว อย่างตนเป็นโสดก็ไม่มีปัญหาอะไร แต่มีคนในวินทะเลาะกับภรรยา เพราะออกจากบ้านเช้ากลับบ้านดึกทุกวันจนถูกภรรยาเข้าใจว่าแอบไปมีผู้หญิงอื่น

ทั้งนี้ ตนและคนอื่นๆ ในวินต่างก็พยายามปรับตัว เช่น รับจ้างเปลี่ยนกระจก หรือสร้างความสนิทสนมกับผู้อยู่อาศัยในละแวกที่ตั้งของวินไว้ เผื่อมีผู้ว่าจ้างให้ไปซื้อสินค้า อาทิ อาหาร ในร้านที่ไม่ได้ขาร่วมกับแอปพลิเคชั่น ส่วนคำถามที่ว่าเหตุใดไม่เปลี่ยนไปใช้มอเตอร์ไซค์ไฟฟ้า (EV) จริงๆ แล้วตนก็สนใจเพราะประหยัดค่าน้ำมันได้ แต่ก็ยังมีข้อจำกัดเรื่องแบตเตอรี่ หรือคำถามที่ว่าเหตุใดไม่เปิดใจรับงานผ่านแอปพลิเคชั่น จริงๆ แล้วสำหรับตนหรือคนในวินที่เป็นคนรุ่นใหม่จะไม่มีปัญหากับเทคโนโลยี แต่เป็นห่วงชาววินที่เป็นผู้สูงอายุมากกว่า

“อย่างพวกผมวัยรุ่นหน่อย ใช้โทรศัพท์ เทคโนโลยีทัน แต่สมมติรุ่นพ่อผม สมมติที่ 50 ไปแล้ว หนึ่งเลยสายตาเขาไม่ค่อยดีอยู่แล้ว เขาไม่ค่อยรู้พวกนี้ เอาง่ายๆ ทุกวันนี้มีลูกค้าสแกน เขายังบอกเบอร์โทร กลับมาเขาก็ยังบ่นเลยว่าไม่รู้ลูกค้าโอนจริงหรือไม่จริง คือเขาใช้โทรศัพท์แบบสมาร์ทโฟนก็จริง เขาใช้แค่โทรเข้า-โทรออก” นายจิรวัฒน์ กล่าว

นายจิรวัฒน์ ยังกล่าวอีกว่า สำหรับสิ่งที่ต้องการให้รัฐช่วย ตนมองว่า การเพิ่มค่าจ้างขั้นต่ำไม่ได้วิธีที่ได้ผล เพราะเพิ่มเมื่อใดราคาสินค้าต่างๆ ก็เพิ่มตาม เช่นเดียวกับการแจกเงินเพราะใช้ไปก็หมด หรือหากบังคับให้ต้องไปใช้ในจังหวัดภูมิลำเนาก็ไม่คุ้ม เช่น แจก 1 หมื่นบาท ค่ารถกลับบ้านก็ 2,500 บาทแล้ว อีกทั้งกลับไปก็ไม่รู้จะซื้ออะไร ซื้อแล้วก็ต้องเสียค่ารถกลับมากรุงเทพฯ อีก นอกจากนั้นอาจทำให้เงินเฟ้ออีกต่างหาก ดังนั้นทางออกในมุมมองของตน คืออยากให้อาชีพอื่นๆ ได้รับความช่วยเหลือก่อน หมายถึงสร้างงานสร้างอาชีพ

เช่น หาบเร่แผงลอย เป็นอาชีพที่มีความสัมพันธ์กับวินมอเตอร์ไซค์อย่างมาก อาทิ แม่ค้าจะอาศัยพวกตนรับ-ส่งพาไปตลาด ขณะเดียวกันลูกค้าที่ลงจากรถไฟฟ้าก็จะแวะซื้อของก่อนจะใช้บริการ จยย. รับจ้างเพื่อเข้าซอย แต่เมื่อหาบเร่แผงลอยหายไป ด้านหนึ่งแม่ค้าที่ใช้บริการก็หายไป อีกด้านหนึ่งลูกค้าที่ลงจากรถไฟฟ้าก็หายไปด้วย ไม่ได้ตรงมาใช้บริการวินมอเตอร์ไซค์บริเวณนั้นเพราะไปหาซื้อสินค้าที่อื่นก่อน เช่น ในห้างสรรพสินค้า หากอาชีพอื่นๆ มีรายได้ดี ชาววินก็จะมีรายได้ดีขึ้นด้วย

ส่วนคำถามที่ว่า ทุกครั้งที่แรงงานนอกระบบเรียกร้องมาตรการดูแลจากภาครัฐ แล้วจะมีคนอีกกลุ่มหนึ่งที่เป็นชนชั้นกลางระดับกลางค่อนไปทางบน ที่มีรายได้ถึงเกณฑ์จ่ายภาษีเงินได้ (ภงด.) ในขณะที่ก็ต้องจ่ายภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) ด้วย มักตั้งคำถามเสมอว่า ทำไมรัฐบาลต้องออกมาตรการช่วยเหลือแรงงานนอกระบบที่จ่ายเพียง VAT เท่านั้นด้วย เรื่องนี้ตนมองว่า จริงๆ พวกตนพร้อมจ่าย ภงด. เพรระเงินภาษีสุดท้ายก็ถูกนำกลับมาใช้พัฒนาประเทศ แต่จะจ่ายได้ก็ต้องมีรายได้มากขึ้นในระดับนั้นด้วย

ในช่วงท้าย นางพูลทรัพย์ สวนเมือง ตุลาพันธุ์ ผู้จัดการมูลนิธิเพื่อการพัฒนาแรงงานและอาชีพ กล่าวเสริมว่า งานเสวนาครั้งนี้ซึ่งมีการถ่ายทอดสดผ่านเพจเฟซบุ๊ก “Homenet Thailand – มูลนิธิเพื่อการพัฒนาแรงงานและอาชีพ” มีผู้ส่งความคิดเห็นมาว่า รัฐบาลควรมีมาตรการควบคุมราคาค่าอินเตอร์เน็ต หรือจัดบริการอินเตอร์เน็ตฟรี เนื่องจากปัจจุบันกลายเป็นสิ่งจำเป็นในการดำรงชีวิตไปแล้ว เช่น การเลี้ยงลูก การค้าขาย หรือกลุ่มมอเตอร์ไซค์ที่รับงานผ่านแอปพลิเคชั่น ทั้งหมดลล้วนเป็นค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้น รวมถึงให้ควบคุมราคาสินค้าเพื่อดูแลค่าครองชีพของประชาชน

- 006