“ส้มสีทอง” เป็นผลผลิตทางการเกษตร ที่มีชื่อเสียงของจังหวัดน่าน พันธุ์เดียวกับส้มเขียวหวาน แต่ส้มสีทอง จะมีเปลือกสีเหลืองทองสวยงาม และรสชาติหวาน หอมอร่อย กว่า เป็นเพราะอิทธิพลของดินฟ้าอากาศ คืออุณหภูมิระหว่างกลางวันและกลางคืนต่างกัน 8 องศา เป็นเหตุให้สาร “คาร์ทีนอยพิคเมนท์” ในเปลือกส้มเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีทองดังกล่าว ตามประวัติของการปลูกส้มสีทองมีอยู่ว่า ในปี พ.ศ. 2468 “หมื่นระกำ” ผู้คุมเรือนจำจังหวัดน่านในสมัยนั้น ได้นำส้มจีนเข้ามาปลูกก่อนเป็นครั้งแรก และในเวลาต่อมาได้มีการนำส้มพันธุ์ต่าง ๆ มาปลูกที่เมืองน่านด้วย จนกระทั่งปี พ.ศ. 2480 อาจารย์คำรพ นุชนิยม อดีตศึกษาธิการ จังหวัดน่าน ได้ริเริ่มการปลูกส้มเขียวหวาน ด้วยการปักกิ่งตอน จนกระทั่งได้แพร่หลายมาตราบเท่าทุกวันนี้

ปัจจุบันเกษตรกรเจ้าของสวนส้มสีทองในพื้นที่จังหวัดน่าน ได้เริ่มนำส้มสีทองกระจายส่งแม่ค้าพ่อค้าตามท้องตลาด แล้ว  จากการสอบถาม นางคำมิน สมแก้ว อายุ 51 ปี บ้านเลขที่ 234 หมู่ 4 บ้านผาขวาง ต.บ่อ อ.เมืองน่าน จ.น่าน เป็นแม่ค้าขายส้มสีทอง บริเวณหน้าสำนักงานพาณิชย์ ถ. รอบกำแพงเมืองทิศตะวันตก ต.ในเวียง อ.เมือง จ.น่าน นานกว่า 10 ปี ได้กล่าวว่า  ส้มสีทองปีนี้ราคาค่อนข้างจะแพงขึ้นจากปีก่อนๆ ประมาณ กิโลกรัมละ 5 บาท โดยราคาขายเริ่มจากเบอร์ 000 และ เบอร์ 00 ราคากิโลกรัม 55 บาท , เบอร์ 0 ราคา 50 บาท, เบอร์ 1 ราคา 45 บาท เบอร์ 2 ราคา 40 บาท เบอร์3 ราคา 25บาท และเบอร์4 ราคา 15 แต่ส่วนมากคนจะซื้อส้มรับประทานในราคา 25 บาท ถึง 55 บาท ส่วนส้มขนาดใหญ่ราคา 60 บาท จะนิยมซื้อไปเป็นของฝาก ส่วนส้มขนาดเล็กราคา 15 บาท มักจะซื้อนำไปทำน้ำส้มคั้น

นางคำมิน ฯ แม่ค้าขายส้ม ได้กล่าวอีกว่า สาเหตุที่ทำให้ส้มมีราคาแพง เพราะว่าสวนส้มให้ผลผลิตน้อยลง  ชาวสวนหันไปปลูกยางพาราแทน และประกอบกับอากาศในปีนี้ของจังหวัดน่านแล้ง มีฝนตกน้อย ส่งผลให้ผลผลิตมีไม่พอกับความต้องการของตลาด ทั้งตลาดภายในจังหวัดและตลาดภายนอกจังหวัด จึงส่งผลให้ราคาส้มในปีนี้สูงขึ้นแต่ก็ขายดี ก็ยังเป็นที่ต้องการของผู้บริโภค

สำหรับ นักท่องเที่ยวที่ต้องการชิมรสชาติของส้มสีทองหรือต้องการซื้อเป็นของฝาก แม่ค้าจะมีกระเช้าจัดให้โดยสามารถไปหาซื้อ ได้ที่บริเวณหน้าสำนักงานพาณิชย์ ถ. รอบกำแพงเมืองทิศตะวันตก ต.ในเวียง อ.เมือง จ.น่าน ได้ทุกวัน ตั้งแต่ 08.00 น. – 17.30 น.

กัลยา สองเมืองแก่น