19 กุมภาพันธ์ 2568 ณ ลานเวทีกลาง พระนารายณ์ราชนิเวศน์  อ.เมือง จ.ลพบุรี  คณะครู อาจารย์ นักเรียนจาก วิทยาลัยนาฏศิลปลพบุรี สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม จัดการแสดง ‘หมากรุกคน’ ในงานแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ครั้งที่ 37 ประจำปี 2568 โดยมี อ.วีระศักดิ์ บุญเสริม และ อ.ทองธวัช ศรีทอง อาจารย์ภาควิชาดุริยางศิลป์ วิทยาลัยนาฏศิลปลพบุรี สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม เป็นพิธีกรบรรยาย โดยได้รับเกียรติจาก  ดร.ดร.นันทวัน สังขะวร ผู้อำนวยการวิทยาลัยนาฏศิลปลพบุรี  และ นางสาวประภาพรรณ ศรีสุข ผอ.พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติสมเด็จพระนารายณ์ ร่วมเดินหมากเปิดกระดานในครั้งนี้ 

สำหรับการแสดง ‘หมากรุกคน’ นั้น นักแสดงหมากรุกคนจะมี ตัวหมากทั้งหมด 6 ตัว ประกอบด้วย ขุนหรือตัวแม่ทัพ 1 ตัว , โคนเปรียบเสมือนทหารเอกคู่ใจหรือรองแม่ทัพ 2 ตัว , เม็ด เปรียบเสมือนทหารหน่วยทะลวงฟัน 1 ตัว , ยานพาหนะม้า 2 ตัว และเรือ 2 ตัว นอกจากนี้ยังมีเบี้ยซึ่งเปรียบเสมือนพลทหารราบลุยเป็นกองทัพหน้าอีก 8 ตัว ทั้งหมดบนกระดานมีฝ่ายละ 16 ตัว คนที่แสดงเป็นหมากจะอยู่ในชุดแตกต่างกันตามแต่ละหน้าที่ และเพื่อให้แยกความต่างของทั้ง 2 ฝ่าย จะมีลักษณะการแต่งกายและสีที่แตกต่างกัน โดยการต่อสู้ เพลงที่ใช้ของตัวหมากก็แตกต่าง เพื่อให้ง่ายสำหรับผู้ชมสามารถแยกแยะได้อย่างชัดเจน ในการเดินเข้าตารางหมากรุกคนมีการจำลองรูปแบบการจัดทัพมาใช้เพื่อความสวยงามโดยสีสันของหมากรุกคนคือ ม้าที่เป็นตัวเรียกเสียงหัวเราะและรอยยิ้มจากคนดูได้ทุกครั้งที่แสดงท่าทาง ส่วนหมากตัวอื่นเป็นเรื่องของท่ารำ  ปล่อยไปตามท่าทางตามธรรมชาติ ไม่ว่าจะร้องเป็นเสียงม้า แสดงท่าทางดีดกะโหลกแบบม้า ท่ารำ และเพลงของม้าที่ใช้แฝงความสนุกอยู่ในตัวของมันเองอยู่แล้ว ส่วนอรรถรสของการแสดงมองไปที่การต่อสู้ ในหมากรุกคนเวลาจะกินกันนิยมบรรเลงด้วยเพลงเชิด นอกจากนี้ยังนำเอาอาวุธกระบี่กระบองมาใช้ในการต่อสู้ ฝ่ายถูกกินเป็นฝ่ายต้องตาย

การเดินหมาก พอถึงตารางที่มีหมากอีกฝ่ายอยู่ก่อนแล้ว ก็จะทำการต่อสู้ ฝ่ายที่โดนกินล้มลง เบี้ยที่รุกเข้ามาก็จะมายืนแทนที่ จากนั้นก็จะมีเปลพยาบาลก็จะเข้ามารับออกไป ซึ่งตรงนี้ก็เป็นอีกหนึ่งจุดที่สร้างสีสันและเสียงหัวเราะให้กับผู้รับชม รวมถึงกลเม็ดของผู้พากย์ ที่จะสร้างบรรยากาศให้ครื้นเครง ทำให้คนดูไม่เกิดความรู้สึกเบื่ออีกด้วย

หมากรุกคนนิยมแสดงในช่วงเทศกาล เช่นสงกรานต์ งานปีใหม่ที่พระประแดง ลพบุรี และนนทบุรีหรือเทศกาลสำคัญในโอกาสต่าง ๆ เช่น งานแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช จะมีการจัดแสดงหมากรุกคนทุกปี โดยในปัจจุบัน หาชมได้ยาก โอกาสแสดงมีน้อย เพราะเป็นการรวมศิลปะระบำ รำ เต้น กระบี่กระบองซึ่งเป็นเสน่ห์ อีกทั้งผู้แสดงหมากรุกคนเป็นขุน ขุนเป็นตัวใหญ่สุด มีตัวอื่น ๆ มาป้องกัน ลักษณะเฉพาะน่าเกรงขาม ดูนิ่งๆ สง่างาม

.025