คนท้องถิ่นสุดเอือม "นายกฯ" สั่งแก้น้ำกก-น้ำสายปนเปื้อนไม่มีอะไรใหม่ วอนตั้งคณะทำงานเฉพาะกิจ-จี้จีน-เมียนมา รับรู้ปัญหาที่เกิดขึ้น

วันที่ 21 พ.ค.2568 กรณี น.ส.แพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี ได้มีข้อสั่งการใหม่เพื่อการแก้ไขปัญหาสารปนเปื้อนในแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย ซึ่งไหลมาจากรัฐฉานประเทศเมียนมา ผ่าน จ.เชียงใหม่ และ จ.เชียงรายนั้น พบว่ากลุ่มเครือข่ายภาคประชาชน องค์กรเอกชน และนักวิชาการในพื้นที่ที่ประสบปัญหา ต่างออกมาระบุว่าเป็นข้อสั่งการที่เป็นไปตามการใช้กลไกรัฐตามปกติ อีกท้้งคำสั่งทั้งหมดเป็นผลมาจากการนำโดยนายประเสริฐ จันทรรวงทอง รองนายกรัฐมนตรี ร่วมกับ 17 หน่วยงานเมื่อวันที่ 30 เม.ย.2568 

ซึ่งคำสั่งใหม่ของนายกรัฐมนตรี ก็ซ้ำกับมาตรการเดิมที่เคยทำ เช่น ติดตามตรวจสอบการปนเปื้อนในแม่น้ำกก ลำน้ำสาขา การปนเปื้อนในสัตว์น้ำและการสะสมในร่างกายมนุษย์ อย่างต่อเนื่อง ฯลฯ สิ่งที่เพิ่มเติมขึ้นมาคือให้กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ติดตามและรายงานการจัดการแหล่งที่มาของปัญหา เจรจาหารือกับประเทศเพื่อนบ้านเพื่อการหยุดหรือปรับปรุงวิธีการทำเหมืองซึ่งอาจเป็นสาเหตุของการปนเปื้อนในแม่น้ำดังกล่าว ส่วนที่เหลือเป็นข้อสั่งการที่หน่วยงานราชการต่างๆ ได้ทำอยู่แล้ว

ด้าน ดร.สืบสกุล กิจนุกร สำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง กล่าวว่า ในปัจจุบันนั้นทาง เครือข่ายในพื้นที่ยังคงยืนยันที่จะให้มีการจัดตั้งเป็น "คณะทำงานเฉพาะกิจ" ขึ้นมา เนื่องจากปัญหานี้เกี่ยวข้องกับหลายหน่วยงานทั้งภายในและภายนอกประเทศ บางเรื่องอาจเป็นข้อจำกัดกับหน่วยงานภายในโดยเฉพาะการประสานกับต่างประเทศ หรือแม้แต่ชนกลุ่มน้อยในเมียนมา นอกจากนี้ขอให้มีมาตรการในการเชิญผู้แทนจากประเทศเมียนมาและจีนให้มารับทราบข้อปัญหานี้ด้วยโดยเฉพาะเรื่องผลกระทบและการหาทางออกร่วมกัน 

รายงานข่าวแจ้งว่า หลังเกิดปัญหาสารหนูปืนเปื้อนในแม่น้ำกกและแม่น้ำสายรวมไปถึงในแม่น้ำโขงที่แม่น้ำทั้ง 2 สายไหลไปบรรจบ เครือข่ายภาคประชาชนได้ดิ้นรนหาข้อมูลและภาพถ่ายทางอากาศจนทราบว่าพื้นที่ต้นน้ำที่เขตปกครองพิเศษที่ 2 (สหรัฐว้า) จ.เมืองสาด และใกล้เคียง มีการทำเหมืองทองคำหลายจุดและมีการทำเหมืองแร่แรร์เอิร์ธทางฝั่งตะวันออกและตะวันตกของแม่น้ำกกอย่างน้อย 2 เหมือง โดยแต่ละเหมืองตั้งอยู่ใกล้กับแม่น้ำด้วย กิจการตั้งหมดเริ่มดำเนินการตั้งแต่ปลายปี 2567 และนับตั้งแต่นั้นก็เกิดภาวะแม่น้ำกก-แม่น้ำสายขุ่น หรือแม้แต่เกิดน้ำท่วมใหญ่ 

ทั้งนี้ทางฝ่ายทหารโดยคณะกรรมการชายแดนไทย-เมียนมา ระดับภาค (RBC) ซึ่งฝ่ายไทยมีแม่ทัพภาคที่ 3 เป็นประธานจะจัดประชุมกับ RBC ฝ่ายเมียน มา ช่วงเดือนมิ.ย.-ก.ค.2568 ทางฝ่ายไทยจะบรรจุวาระเรื่องผลกระทบในแม่น้ำให้ฝ่ายเมียนมาได้รับทราบเป็นครั้งแรก

ขณะที่เครือข่ายภาคประชาชน องค์กรเอกชน และนักวิชาการในพื้นที่มีกำหนดจัดกิจกรรมใหญ่ครั้งแรกในวันที่ 5 มิ.ย.2568 ซึ่งเป็นวันสิ่งแวดล้อมโลกเบื้องต้นกำหนดขอใช้สนามหน้าศาลากลาง จ.เชียงราย ติดกับแม่น้ำกกและจะมีการทำพิธีกรรมตามความเชื่อต่างๆ และสืบชะตาแม่น้ำกก พิธีของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ กิจกรรมเสวนา ฯลฯเพื่อกระตุ้นให้มีการแก้ไขปัญหาอยางเป็นรูปธรรม