กฎหมายเรื่องกลิ่นในประเทศไทย

ปัญหาเรื่องมลภาวะ ทางกลิ่นถือว่าเป็นปัญหาสำคัญและสร้างความเดือดร้อนรำคาญในอันดับต้นๆ

ปัญหามลภาวะทางกลิ่นนั้น ในประเทศไทย มีกฎหมายและข้อบังคับหลายฉบับที่เกี่ยวข้องกับการควบคุม “กลิ่น” โดยตรงและโดยอ้อม ซึ่งจะแตกต่างกันไปตามลักษณะของกลิ่น (เช่น จากโรงงาน อาหาร ขยะ น้ำเสีย) และสถานที่ ที่เกิดกลิ่น เช่น

       พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 เป็นกฎหมายหลักด้านสิ่งแวดล้อม มีการกำหนด “มลพิษทางกลิ่น” เป็นส่วนหนึ่งของมลพิษทางอากาศ โดยให้อำนาจ คณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ ออกมาตรฐานกลิ่น เช่น ค่าความเข้มกลิ่น ส่วนหน่วยงานที่มีอำนาจบังคับใช้กฎหมายคือ กรมควบคุมมลพิษ

    พระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535 มีวัตถุประสงค์หลัก ใช้ควบคุมโรงงานที่ปล่อยกลิ่นรบกวน โดยมี กรมโรงงานอุตสาหกรรม และ อุตสาหกรรมจังหวัด ในการบังคับใช้กฎหมายซึ่งมีอำนาจสั่งให้โรงงานแก้ไขหรือหยุดดำเนินการได้หากกลิ่นเกินมาตรฐานหรือสร้างความเดือดร้อน

      พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 มีวัตถุประสงค์ ในการใช้บังคับกฎหมายกรณีกลิ่นที่เกิดในชุมชน เช่น จากตลาด ร้านอาหาร ฟาร์มสัตว์ หรือบ้านเรือน สังเกตุได้จากมาตรา 25 กำหนดว่า “กลิ่นเหม็น” อาจถือเป็นเหตุรำคาญ ซึ่งมีเจ้าพนักงานท้องถิ่น (เช่น

เทศบาล อบต. กทม.) เป็นผู้บังคับใช้กฎหมาย สามารถออกคำสั่งให้ผู้ก่อเหตุแก้ไขหรือหยุดการก่อให้เกิดกลิ่น ซึ่งมีโทษทางอาญาอันเป็นโทษปรับได้แก่ ฝ่าฝืนมีโทษปรับไม่เกิน 2,000 บาท และหากไม่แก้ไขอาจมีโทษปรับรายวัน

กฎหมายเฉพาะด้านอื่น ๆ อาทิ ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม กำหนดมาตรฐานกลิ่นในบางประเภทกิจการ เช่น โรงงานแปรรูปสัตว์ โรงฟอกหนัง โรงงานอาหารสัตว์

กฎหมายป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย อาจใช้ในกรณีกลิ่นจากสารเคมีรั่วไหลหรือเหตุอันตราย

กฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค อาจใช้ถ้ากลิ่นเกี่ยวกับสินค้าที่ไม่ปลอดภัยหรือไม่ได้มาตรฐาน

    การร้องเรียน ปัญหาเรื่องกลิ่น ตามข้อกฎหมายดังกล่าวข้างต้นหากกรณีที่เกิดปัญหามลภาวะทางกลิ่นแล้ว หน่วยงานรัฐในประเทศไทยที่ มีอำนาจหน้าที่ในการรับผิดชอบและสามารถ สามารถร้องเรียนได้แก่

      - เทศบาล/อบต./สำนักงานเขต (กรณีชุมชนทั่วไป)

      - กรมควบคุมมลพิษ

      - กรมโรงงานอุตสาหกรรม  (กรณีโรงงาน)

     วิธีตรวจวัดกลิ่นที่ใช้ในไทย

  -  การตรวจวัดด้วยคน (Olfactometry)

  - ใช้ Dynamic Olfactometer ตามมาตรฐาน EN 13725 (ยุโรป) หรือเทียบเคียงมาตรฐานญี่ปุ่น

  - เก็บตัวอย่างอากาศจากแหล่งกำเนิด (ในถุงที่ไม่ดูดซับกลิ่น เช่น Nalophan bag)

  -  นำตัวอย่างมาผ่านเครื่องเจือจางอากาศสะอาด

  - ให้คณะผู้ดม (6–8 คน) ดมเพื่อหาความเข้มที่ไม่รู้สึกกลิ่นแล้วคำนวณเป็น OU/m³

       การตรวจวัดภาคสนาม (Field Odor Inspection)

   -    ใช้เจ้าหน้าที่ลงพื้นที่ดมและประเมินความรุนแรงตาม Odor Intensity Scale เช่น 0–5

       0 = ไม่มีกลิ่น

       1 = แทบไม่รู้สึก

       2 = รู้สึกได้เล็กน้อย

       3 = ชัดเจน

       4 = รุนแรง

       5 = รุนแรงมากจนรบกวนมาก

โดยวิธีนี้ใช้ในกรณีร้องเรียนในชุมชน

         การตรวจวัดด้วยเครื่องตรวจสารประกอบกลิ่น

    -    Gas Chromatography (GC) หรือ GC-MS

    -    ตรวจหาสารประกอบที่เป็นสาเหตุกลิ่น เช่น แอมโมเนีย (NH₃), ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H₂S), VOCs

    -     Photoionization Detector (PID) หรือ Electrochemical Sensor

    - ใช้ตรวจสารบางชนิดแบบเรียลไทม์

          หน่วยงานที่ใช้วิธีในการวัดระดับของกลิ่นเหล่านี้

       - กรมควบคุมมลพิษ (PCD) → ตรวจกรณีมลพิษทั่วไป

       - กรมโรงงานอุตสาหกรรม (DIW) → ตรวจโรงงาน

       - เทศบาล/อบต./กทม. → ตรวจเหตุรำคาญในชุมชน

       - บางจังหวัดมี ศูนย์ตรวจวัดกลิ่นเคลื่อนที่ (Mobile Odor Lab)

ซึ่งขั้นตอนระเบียบรวมถึงข้อกฎหมายนั้น ได้มีบัญญัติไว้ชัดเจนปัญหาในทางปฏิบัติเกี่ยวกับมลภาวะเรื่องกลิ่นคงจะเฉกเช่นเดียวกับปัญหาอื่นคือจำนวนบุคลากรที่ต้องทำการตรวจวัดประกอบกับอุปกรณ์นั้นอาจจะยังไม่สอดคล้องกับปัญหาที่มากขึ้นในทุกวันนี้

036