“ฤดูฝน” โดยทั่วไปสำหรับประเทศไทยคือช่วงกลางเดือนพฤษภาคมไปจนถึงกลางเดือนตุลาคม ด้านหนึ่งหมายถึงฤดูกาลเพาะปลูกของเกษตรกร แต่อีกด้านก็หมายถึงปัญหาน้ำท่วม ซึ่ง กรมชลประทาน เป็นหนึ่งในหน่วยงานที่มีหน้าที่บริหารจัดการน้ำตามภารกิจที่เกี่ยวข้อง 2 ประการ คือ 1.ดำเนินการจัดให้มาซึ่งน้ำ หรือกัก เก็บ รักษา ควบคุม ส่ง ระบายหรือจัดสรรน้ำเพื่อการเกษตร การพลังงาน การสาธารณูปโภคหรือการอุตสาหกรรม กับ 2.ดำเนินการเกี่ยวกับการป้องกันความเสียหายอันเกิดจากน้ำ ความปลอดภัยของเขื่อนและอาคารประกอบและการคมนาคมทางน้ำที่อยู่ในเขตชลประทาน

“วัชพืช” โดยเฉพาะ “ผักตบชวา” ศัตรูตัวฉกาจส่งผลกระทบต่อระบบชลประทาน กีดขวางการระบายน้ำในแม่น้ำลำคลอง ความสะอาดของน้ำ แบคทีเรีย และอื่นๆ มากมาย ด้วยความที่ผักตบชวาสามารถขยายพันธุ์ได้เร็วมาก 1 ต้นสามารถเติบโตได้ 12 ต้นต่อตารางเมตรภายใน 14 วัน แต่หากปล่อยไว้นานผักตบชวาสามารถขยายได้ 155 ต้นต่อตารางเมตรภายใน 42 วัน ซึ่งที่ผ่านมา กรมชลประทานเดินหน้ากำจัดผักตบชวา เปิดเส้นทางระบายน้ำในพื้นที่รับผิดชอบเตรียมการรับฤดูฝนทั้งการระบายน้ำหลากและการสำรองน้ำไว้ใช้ประโยชน์

ดัง 2 พื้นที่ตัวอย่างของกรมชลประทาน คือ 1.โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษารังสิตเหนือ ตั้งอยู่ที่ ต.พยอม อ.วังน้อย จ.พระนครศรีอยุธยา มีพื้นที่ทั้งหมด 483,000 ไร่ ในจำนวนนี้เป็นพื้นที่ชลประทานกว่า 290,000 ไร่ ซึ่ง นายสุภชัย ยังพึ่ง ผู้อำนวยการโครงการและบำรุงรักษารังสิตเหนือ สำนักงานชลประทานที่ 11 กล่าวว่า ความยาวคลองในพื้นที่นี้คือ 504 กิโลเมตร มีคลองระบายสายหลัก 15 สาย ในการกำจัดวัชพืชจะใช้ทั้งเครื่องมือเครื่องจักรในการดำเนินการ เช่น เรือกำจัดผักตบชวา โดรน เป็นต้น โดยในปี 2568 นี้ ผลการกำจัดวัชพืชอยู่ที่ 150,000 ตัน และดำเนินการอย่างต่อเนื่อง

ในกระบวนการทำงาน นายอนุศักดิ์ ทองปรุง หัวหน้าฝ่ายจัดสรรน้ำและปรับปรุงระบบชลประทาน กล่าวว่า ในการกำจัดวัชพืช ได้ประสานงานกับท้องถิ่นให้เข้ามาร่วม กันกำจัดวัชพืช ตลอดจนสร้างการรับรู้กับประชาชน มีการจ้างเกษตรกรให้เก็บวัชพืช เกิดความรักในแม่น้ำลำคลองที่ดูแลรักษาอยู่  และดูแลรักษาคลองร่วมกับกรมชลประทาน ขณะที่ นายธนาภูมิ คงศรี หัวหน้าฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ 1 (พระอินทราชา) กล่าวว่า สำหรับการฉีดพ่นสาร สวพ. 62 ได้รับการสนับสนุนจาก สำนักวิจัยและพัฒนา กรมชลประทาน

“สาร สวพ. 62 ฉีดพ่นเพื่อควบคุมการเจริญเติบโตของวัชพืชใบกว้าง จากการทดสอบได้รับผลเป็นอย่างดี 30 – 45 วันก็จะเริ่มย่อยสลายไปในแม่น้ำลำคลอง อีกอย่างเราจะมีการจ้างโดรนเกษตรกรในพื้นที่ ทำการฉีดพ่นพื้นที่ที่เราเข้าไม่ถึง เราก็จะใช้โดรนเพื่อทำการฉีดพ่น แล้วก็จะมีวัชพืชที่คกค้างตามริมคลอง เราก็จะใช้ฉีดพ่นขอบตลิ่งเพื่อหยุดยั้งการเจริญเติบโตของวัชพืช” นายธนาภูมิ กล่าว

กับ 2.โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาพลเทพ ตั้งอยู่ที่ ต.หาดท่าเสา  อ.เมือง  จ.ชัยนาท ซึ่ง นายสมหวัง ปานสุขสาร ผู้อำนวยการโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาพลเทพ สำนักงานชลประทานที่ 12 เปิดเผยว่า สำหรับการกำจัดวัชพืชในโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาพลเทพ ได้รับงบประมาณสนับสนุน เช่น  งบฯ พ.ร.บ. ปี 2568 และงบประมาณเงินทุนหมุนเวียน กรมชลประทาน ได้ให้ส่วนบริหารเครื่องจักรกลที่ 5 สำนักเครื่องจักรกล กรมชลประทาน มาดำเนินการ โดยจุดแรกคือในแม่น้ำท่าจีน ตั้งแต่ประตูพลเทพ – ประตูท่าโบสถ์ ระยะทาง27 กิโลเมตร กำจัดไปได้ 92,000 ตัน อีกจุดคือบริเวณคลองมะขามเฒ่า - อู่ทอง ระยะทางราว 20 กิโลเมตร กำจัดได้ 18,000 ตัน

การกำจัดวัชพืชบริเวณคลองระบายของโครงการ เนื่องจากในช่วงฤดูแล้ง น้ำค่อนข้างนิ่ง วัชพืชค่อนข้างเยอะมาก จึงต้องเตรียมรองรับการระบายน้ำที่จะเกิดขึ้น ขณะนี้มีการจำกัดวัชพืชไปแล้วกว่า 22,200  ตัน และยังมีในส่วนของโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาพลเทพ ที่ใช้เรือนวัตกรรมจากสำนักวิจัยและพัฒนา กรมชลประทาน จำนวน 2 ลำ ดำเนินการที่บริเวณปากประตูระบายน้ำพลเทพ ปากคลองขุดลัดซึ่งเป็นปากของแม่น้ำท่าจีน อีกจุดหนึ่งที่ปากคลองมะขามเฒ่า – อู่ทอง ซึ่งคลองเส้นนี้ยาวถึง 104 กิโลเมตร ในการกำจัดวัชพืชทั้งหมด 4,295 ตัน

“โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาพลเทพ เรากำจัดวัชพืชไป 130,000 กว่าตัน เราเองก็ได้ออกแบบตัวป้องกันสวะเพื่อไม่ให้มาสมทบในลำน้ำท่าจีน กับในลำน้ำมะขามเฒ่า – อู่ทอง ซึ่งทำหน้าที่เป็นทุ่นป้องกันสวะขวางปากแม่น้ำไว้ สำหรับวัชพืชที่เรากำจัดขึ้นไป ทำงานร่วมกับกรมพัฒนาที่ดิน เพื่อเอาไว้ทำปุ๋ยให้กับเกษตรกรที่มีอยู่ในพื้นที่ เพื่อให้เกิดประโยชน์” ผอ.โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาพลเทพ กล่าว

จาก 2 ตัวอย่างข้างต้น กรมชลประทาน ยังคงเน้นย้ำถึงความสำคัญของการดูแล บำรุงรักษาระบบชลประทานให้พร้อมใช้งานอยู่เสมอ โดยเฉพาะพื้นที่สำคัญที่ต้องอาศัยน้ำเพื่อการเกษตรและการดำรงชีวิตของประชาชน ซึ่งการดำเนินภารกิจกำจัดวัชพืชและเปิดทางน้ำ ก็เป็นอีกหน้าที่สำคัญที่กรมชลประทานมุ่งมั่นดำเนินการ เพื่อให้น้ำเดินทางได้อย่างมีประสิทธิภาพ!!!