กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) ร่วมกับ หน่วยอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมธรรมชาติและศิลปกรรมท้องถิ่นจังหวัด และสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัด ยกระดับย่านชุมชนเก่าสู่การเป็นมรดกจังหวัด เพื่อสร้างความตระหนักและความภาคภูมิใจให้กับคนในท้องถิ่นถึงคุณค่าของ “ย่านชุมชนเก่า”ประชาสัมพันธ์มรดกทางวัฒนธรรมอันมีคุณค่าของจังหวัดสู่การรับรู้สาธารณะ ต่อยอดการส่งเสริมเศรษฐกิจฐานรากจากการอนุรักษ์ย่านชุมชนเก่า 

“ย่านชุมชนเก่า” คืออะไร ทำไมถึงได้รับการประกาศเป็นมรดกประจำจังหวัด 

"ย่านชุมชนเก่า" คือพื้นที่ที่สะท้อนถึงวิถีชีวิตดั้งเดิม ทั้งในเมืองและชนบท มีพัฒนาการต่อเนื่องมาจากอดีต และยังคงรักษาอัตลักษณ์ที่โดดเด่นทางกายภาพ รวมถึงภูมิปัญญาและวัฒนธรรมของชุมชนไว้อย่างสมบูรณ์

นับตั้งแต่ปี 2563 เป็นต้นมา ย่านชุมชนเก่าได้ประกาศยกระดับเป็นมรดกจังหวัดแล้ว รวมทั้งสิ้น 119 ย่าน ใน 28 จังหวัด (ข้อมูล ณ วันที่ 9 ก.ย. 2568) และในปี 2568 สผ. ร่วมขับเคลื่อนให้เกิดการประกาศ

ย่านชุมชนเก่าเป็นมรดกจังหวัด 9 ย่าน ใน 2 จังหวัด ได้แก่ เพชรบุรี (ย่านชุมชนเก่าตลาดริมน้ำ) พิษณุโลก (ย่านชุมชนเก่าท่ามะปราง ย่านชุมชนเก่าตลาดวังทอง ย่านชุมชนเก่านครไทย ย่านชุมชนเก่าบ้านใหม่ 

ย่านชุมชนเก่าปากพิงตะวันตก ย่านชุมชนเก่าชุมชนชาวแพ ย่านชุมชนเก่าตาปะขาวหาย ย่านชุมชนเก่าพรหมพิราม) ซึ่งแต่ละพื้นที่มีความโดดเด่นเป็นอัตลักษณ์ของชุมชน ความหลากหลายทางวัฒนธรรมวิถีชีวิต และการตั้งถิ่นฐาน นอกจากนี้ สผ. มีแผนเดินหน้าขับเคลื่อน เพื่อดึงศักยภาพ “ย่านชุมชนเก่า” ทั่วประเทศสู่การเป็นมรดกประจำจังหวัด อาทิ ย่านชุมชนเก่าตลาดบ้านเพ จ.ระยอง ที่มีสโลแกนว่า “มาเพแล้วจะรัก” ด้วยความเป็นย่านที่ผสมผสานทั้งเรื่องราวทางประวัติศาสตร์และวิถีชีวิตที่น่าสนใจ โปรดติดตามและร่วมนับถอยหลังสู่การเปลี่ยนแปลง: อีกไม่นานย่านชุมชนเก่าตลาดบ้านเพ จะกลายเป็นมรดกจังหวัดอย่างเป็นทางการอีกย่านแล้ว

ทั้งนี้ การประกาศมรดกจังหวัดยังเป็นกลไกการอนุรักษ์ในเชิงส่งเสริม โดยไม่มีผลในทางกฎหมาย

แต่อย่างใด ส่งผลให้ชุมชนได้ตระหนักและรู้สึกภาคภูมิใจในเอกลักษณ์ของตนเอง สามารถเพิ่มมูลค่าเศรษฐกิจเกิดการต่อยอดสู่การท่องเที่ยวชุมชนและแหล่งเรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ รวมทั้งส่งเสริมให้จังหวัดมีภาพลักษณ์ที่โดดเด่นและแตกต่าง ช่วยเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันในด้านวัฒนธรรมนำไปสู่การสร้างรายได้ให้กับเศรษฐกิจฐานรากได้