พันโทกมล ประจวบเหมาะ นายกสมาคมนักปกครองแห่งประเทศไทย ได้ทำหนังสือถึง พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี เรื่องการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ มีสาระสำคัญ น่าสนใจ ดังนี้

ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง 3 จังหวัด (ยะลา, ปัตตานี, นราธิวาส) และ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา เกิดเหตุการณ์ความไม่สงบที่ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตของประชาชนที่อยู่ในพื้นที่ รวมทั้งจังหวัดอื่นๆ ในภาคใต้ โดยเฉพาะเหตุการณ์ร้ายแรงของการก่อความไม่สงบที่เกิดขึ้น ที่ ต.ลำพะยา อ.เมือง จ.ยะลา เมื่อวันที่ 5 พฤศจิกายน 2562 ที่ผ่านมา จนทำให้ชุดรักษาความปลอดภัยหมู่บ้าน (ชรบ.) ต้องเสียชีวิตไป 15 ศพ และบาดเจ็บอีก 5 ราย ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นซ้ำซาก ยังไม่มีทีท่าว่าจะยุติลงได้นั้น แสดงให้เห็นถึงความล้มเหลวของรัฐในการใช้ยุทธศาสตร์ด้านความมั่นคงในการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ยุทธวิธีที่ผู้ก่อความไม่สงบนำมาใช้ก็เป็นวิธีการที่บุคคลเหล่านี้ได้เคยใช้มาแล้ว ก่อนเกิดเหตุความไม่สงบในครั้งนี้เมื่อเดือนตุลาคม 2562 เจ้าหน้าที่ทหารได้เข้าทำการจับกุมอุสตาซจากโรงเรียนปอเนาะที่ลำพะยา ในข้อหาก่อการร้าย นี่เป็นประเด็นหนึ่งที่พวกผู้ก่อการร้ายได้กระทำการตอบโต้ฝ่ายรัฐบาลด้วยความเคียดแค้น และระหว่างวันที่ 3-5 พฤศจิกายน 2562 ได้มีการประชุมผู้นำอาเซียนที่ประเทศไทย นับเป็นโอกาสที่ดีที่ผู้ก่อความไม่สงบจะได้สร้างภาพให้สังคมโลกได้เห็นว่า มีกลุ่มผู้เรียกร้องสันติภาพเกิดขึ้นในประเทศไทย เพื่อจะดึงสถานการณ์ใน 3 จังหวัดชายแดนใต้ เข้าสู่เวทีโลกต่อไปได้

ในอดีตที่ผ่านมา เราประสบความสำเร็จในการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยผ่านองค์กรศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) พ.ศ. 2524 และให้กระทรวง ทบวง กรม ต่างๆ ให้การสนับสนุน ศอ.บต. และ พตท.43 ได้ดำเนินการมาด้วยดีเหตุการณ์ร้ายต่างๆ เริ่มสงบลง ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นการแก้ไขปัญหาที่ถูกทางแล้ว

เหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้เริ่มมีความรุนแรงขึ้นอีกครั้งหนึ่ง ตั้งแต่วันที่ 9 เมษายน 2544 เป็นต้นมา ซึ่งทวีความรุนแรงขึ้นเป็นลำดับ สาเหตุแห่งปัญหาที่เกิดขึ้นมาจาก รัฐบาลในขณะนั้นเห็นว่าเป็นอาชญากรรมธรรมดา จึงไม่ให้ความสำคัญเท่าที่ควร และสั่งยุบ ศอ.บต. และ พตท.43 ในปี พ.ศ. 2545 มอบการป้องกันและปราบปรามให้แก่ตำรวจฝ่ายเดียว แต่จะเห็นว่า เหตุการณ์กลับทวีความรุนแรงมากขึ้น จนเกิดเหตุภัยขึ้นที่มัสยิดกรือเซะเมื่อวันที่ 27 เมษายน 2547 รัฐบาลชุดนั้นได้พยายามแก้ไขปัญหา โดยตั้งกองอำนวยการเสริมสร้างสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้ (กอ.สสส.จชต.) แต่ก็ไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้ แม้หลังรัฐประหาร เมื่อวันที่ 19 กันยายน 2549 มีการจัดตั้ง ศอ.บต.และ พตท. ขึ้นมาใหม่ และหลักการของ ศอ.บต.ใหม่นี้ มีอำนาจหน้าที่ผิดแผกไปจากเดิม แทนที่จะสังกัดกระทรวงมหาดไทย กลับไปขึ้นกับสำนักนายกรัฐมนตรี

อำนาจหน้าที่ในการปฏิบัติขึ้นกับ กอ.รมน. ซึ่งผิดหลักงานพัฒนาการในพลเรือนเป็นผู้ดำเนินการ และการปฏิบัติการของขบวนการโจรก่อการร้ายในจังหวัดชายแดนภาคใต้นั้น ถือเป็นสงครามแย่งชิงประชาชน การจะเอาชนะในกรณีความไม่สงบในพื้นที่ดังกล่าว ต้องเอาชนะจิตใจประชาชน โดยต้องใช้การเมืองนำหน้าการทหาร หมายถึง การปฏิบัติงานต่างๆ ของหน่วยงานรัฐ เพื่อความสงบสุข ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน ความเจริญ ความกินดีอยู่ดี มีสุขภาพอนามัยที่สมบูรณ์แข็งแรง มีอาชีพที่มั่นคง แก้ไขปัญหาความยากจน มีการศึกษาความรู้ตามมาตรฐานของรัฐ ซึ่งจะต้องมีแผนกลยุทธ์ในการพัฒนาพื้นที่ การให้การศึกษาในด้านต่างๆ ทั้งเศรษฐกิจ สังคม การส่งเสริมทำนุบำรุงศาสนา วัฒนธรรม ประเพณีของชุมชน การประชาสัมพันธ์ การทำความเข้าใจระหว่างรัฐกับประชาชนและมวลชนเป็นเรื่องจำเป็น เพื่อสร้างความเข้าใจที่ถูกต้อง ซึ่งต้องทำอย่างจริงใจ และต่อเนื่อง

ถึงแม้ว่าในปัจจัย จะมี ศอ.บต. ซึ่งจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติการบริหารราชการจังหวัดชายแดนภาคใต้ พ.ศ. 2553 ซึ่งได้กำหนดบทบาท หน้าที่ ไว้อย่างชัดเจน ในด้านการพัฒนา เพื่อแก้ไขปัญหาความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งควรจะเป็นเรื่องของฝ่ายพลเรือนในด้านการพัฒนาเพื่อความสงบ แต่ในปัจจุบันกลับให้ กอ.รมน. มาเป็นผู้กำหนดโครงสร้าง นโยบาย วิธีการปฏิบัติ รวมทั้งผู้บริหารสูงสุดที่เป็นทหาร ทำให้ ศอ.บต. มีการดำเนินการในลักษณะตามวัฒนธรรมองค์กรของทหาร คือการสั่งการจากผู้บังคับบัญชาไปยังผู้ปฏิบัติ ไม่มีการมีส่วนร่วมจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจากองค์กรอื่นๆ รวมทั้งจากประชาชนในพื้นที่ นั่นเป็นความล้มเหลวของรัฐบาลประการหนึ่ง ในการแก้ไขปัญหาความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้

จากองค์กร กระบวนการ วิธีการแก้ไขปัญหานั้น พบว่ามีปัญหาเกิดขึ้นมาจากเหตุปัจจัยหลายประการ ดังนี้

1.การขาดการบูรณาการและการประสานงานกันอย่างแท้จริง การประสานงานกันระหว่างหน่วยปฏิบัติในพื้นที่ ไม่มีการกระทำอย่างชัดเจนและจริงจัง ไม่ว่าจะเป็น
ด้านการข่าว ด้านการปฏิบัติการในพื้นที่ เช่น การปล้นทองที่อำเภอนาทวี จังหวัดสงขลา ก่อนมีเหตุการณ์ปล้นรถตู้โดยผู้ก่อความไม่สงบ และทำไมปล้นร้านทอง ซึ่งถ้ามีการประสานงานด้านการข่าวระหว่างหน่วยงานต่างๆ ในพื้นที่และปฏิบัติงานร่วมกันได้ ก็จะไม่มีเหตุการณ์นี้เกิดขึ้น แสดงให้เห็นถึง การข่าวที่ล้มเหลวของฝ่ายรัฐบาล ทำให้เราไม่สามารถหาข่าวได้ว่าฝ่ายผู้ก่อความไม่สงบ มีเป้าหมายในการดำเนินการอะไร ทำอย่างไร ทำที่ไหน เรื่องของการหาข่าวล่วงหน้า เพื่อจะได้ทราบ จุดอ่อน จุดแข็ง ของเป้าหมาย เราไม่สามารถทำได้ นับเป็นความล้มเหลวทางยุทธศาสตร์การดับไฟใต้ของรัฐบาลจุดหนึ่ง

2.การทุจริต ประพฤติมิชอบ การฉ้อราษฎร์บังหลวงในโครงการต่างๆ เพื่อการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้นั้น ทำให้ได้วัสดุอุปกรณ์ต่างๆ ที่ไม่มีประสิทธิภาพก่อให้เกิดความแตกแยกในหน่วยราชการต่างๆ เช่น การซื้อกล้องวงจรปิด ที่ก่อให้เกิดปัญหา 2 ประการ คือประการแรก การจัดซื้อกล้องที่ไม่มีประสิทธิภาพ ประการที่ 2 การบังคับให้ข้าราชการในพื้นที่เป็นกรรมการในการตรวจรับพัสดุ เมื่อมีการร้องเรียนเกิดขึ้น ข้าราชการเหล่านี้ต้องตกเป็นจำเลยในคดีทุจริตดังกล่าว ทั้งๆ ที่หน่วยที่กำหนดคุณสมบัติของพัสดุ คือฝ่ายความมั่นคง

3.ขบวนการโจรก่อการร้าย ในส่วนบัญชาการของขบวนการล้วนอยู่ในประเทศมาเลเซีย ซึ่งมีโครงสร้างที่มั่นคงแข็งแรง มาเลเซียเป็นที่มั่นในการสนับสนุนขบวนการดังกล่าว สถานการณ์จึงยังไม่มีทีท่าที่จะสงบลงได้ การทำลายโครงสร้างในพื้นที่ ที่เป็นเครือข่ายของ BRN ที่เป็นเส้นเลือดของขบวนการ เช่น เส้นทางการเงิน
กองกำลังเยาวชน และสตรียังไม่ถูกทำลาย บุคคลเหล่านี้ก็จะยังเข้าสู่ขบวนการเพื่อเป็นแนวร่วมของ BRN รัฐบาลต้องเร่งทำความเข้าใจกับประเทศเพื่อนบ้าน ที่เป็นแหล่งพักพิงของสมาชิกขบวนการโจรก่อการร้ายและทำลายโครงสร้าง เครือข่ายของ BRN ให้ได้ จึงจะสามารถลดเหตุการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้

4.การไม่ถอดบทเรียน ของทุกหน่วยงานที่มีหน้าที่ในการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ว่านโยบาย แนวทางการปฏิบัติ และวิธีการปฏิบัตินั้น มีผลสัมฤทธิ์หรือไม่ มีปัญหา จุดอ่อน จุดแข็งในการดำเนินการอย่างไร ที่จะต้องนำมาปรับปรุง แก้ไข เพื่อให้สอดคล้องกับสถานการณ์ที่แปรเปลี่ยนไปอยู่ตลอดเวลา ที่ทางรัฐบาลจะต้องนำมาบูรณาการปรับปรุงแก้ไขการดำเนินงานเพื่อดับไฟใต้ ให้ได้อย่างจริงจัง และยั่งยืนต่อไป

ในส่วนบทบาท และภารกิจของกระทรวงมหาดไทย ที่มีหน้าที่ในการบำบัดทุกข์ บำรุงสุข ให้แก่ราษฎร คือการรับใช้ การให้บริการ และงานพัฒนาประชาชนในชนบท รวมตลอดจนการรักษาความมั่นคงภายใน และความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินนั้น ถือว่าเป็นองค์กรหลักฝ่ายพลเรือนที่มีบุคลากรอยู่ในความรับผิดชอบ ตั้งแต่ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ปลัดอำเภอ นายอำเภอ ปลัดจังหวัด รองผู้ว่าราชการจังหวัด และผู้ว่าราชการจังหวัด เหล่านี้เป็นเครื่องมือในการแก้ไขปัญหาและพัฒนาพื้นที่ ต้องให้ความสำคัญกับบทบาท ภารกิจ และหน้าที่ในด้านการพัฒนา การข่าว การสื่อสารมวลชน การสร้างจิตวิทยามวลชน เป็นหลัก รวมตลอดทั้งการแก้ไขปัญหาอื่นๆ ที่อยู่ในขอบเขตหน้าที่ของกระทรวงมหาดไทย เช่น การระบาดของยาเสพติดในพื้นที่ ปัญหาผู้มีอิทธิพลทางการเงินปัญหาการค้ามนุษย์และของเถื่อน เป็นต้น ล้วนแต่ส่งผลกระทบต่อความสงบเรียบร้อยและความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของราษฎรทั้งสิ้น นอกจากนั้นกระทรวงมหาดไทยยังมีอำนาจหน้าที่ตามที่กำหนดไว้ในกฎหมายที่จะต้องปฏิบัติอีกมากมายนับร้อยฉบับ ที่กระทรวงมหาดไทยจะต้องใช้เป็นแนวทางในการดำเนินงาน

มีข้อพึงสังเกตเกี่ยวกับการใช้กำลังเพื่อความมั่นคงภายใน คือชุดคุ้มครองหมู่บ้าน ชุดคุ้มครองตำบล และอาสาสมัครรักษาดินแดนนั้น โดยเฉพาะชุด ชรบ. ซึ่งเป็นกำลังหลักในพื้นที่ เพื่อปกป้องพื้นที่ในระดับหมู่บ้าน ที่เราจะต้องยอมรับความจริงว่าเป็นยุทธการที่ผิดพลาดประการหนึ่ง เพราะกลุ่มบุคคลเหล่านี้ก็คือ
ชาวบ้านธรรมดาที่ประกอบอาชีพทำไร่ ทำนา ทำสวนเป็นส่วนใหญ่ มิได้มีความรู้และประสบการณ์ในการสู้รบ และก็มิได้มีความต้องการที่จะต่อสู้กันเอง อาวุธประจำกายก็น้อย และไร้ประสิทธิภาพในการต่อสู้ ชุดกองกำลังก็จะมีประมาณ 4-5 นาย ไม่สามารถโต้ตอบกับขบวนการโจรก่อการร้ายได้ ที่ผ่านการฝึกอบรมมาอย่างดี อาวุธครบมือ และมีประสิทธิภาพ มีอุดมการณ์ที่มั่นคง มาเป็นกลุ่มใหญ่ ส่วน ชรบ.ไม่มีหัวหน้าชุดที่มีประสบการณ์ในการต่อสู้ รวมทั้งความอ่อนล้า อ่อนเพลีย ในการคุ้มกันหมู่บ้าน ทำให้เกิดความประมาทเลินเล่อ ประกอบกับความอ่อนด้อยทางยุทธการ จึงทำให้เกิดเหตุการณ์ที่ลำพะยา ขึ้น

ประเด็นที่เสนอนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยพิจารณา คือ

1.กระทรวงมหาดไทย จะต้องดำเนินการพัฒนาในทุกมิติที่เกี่ยวข้องกับจังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อบำบัดทุกข์ บำรุงสุขให้กับประชาชน ทั้งด้านการรับใช้
การให้บริการ และการพัฒนาประชาชน

2.กระทรวงมหาดไทย จะต้องสนับสนุนชุดปฏิบัติการป้องกันเหตุต่างๆ ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เช่น ชรบ. ชคต. และ อส. ให้มีความพร้อมที่จะปฏิบัติหน้าที่ดูแลความสงบ ชีวิต ทรัพย์สินของประชาชน รวมทั้งรักษาแผ่นดินและมีขวัญกำลังใจ

3.จัดแบ่งงบประมาณในการดำเนินการให้ฝ่ายพลเรือน โดยเฉพาะกระทรวงมหาดไทย ให้เต็มที่ เพื่อใช้จ่ายในการบำบัดทุกข์ บำรุงสุขประชาชน ซึ่งส่วนมากยากจน และติดยาเสพติดเป็นจำนวนไม่น้อย