กสศ.–ดย.–ม.อุบลฯ และภาคีเครือข่าย ผนึกความร่วมมือพัฒนาสถานรองรับต้นแบบสำหรับเด็กและเยาวชนกลุ่มเปราะบาง สู่พื้นที่ปลอดภัยทางการเรียนรู้ที่เข้าใจบาดแผล และส่งเสริมศักยภาพ

เมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม 2568 ณ โรงแรมปรินซ์พาเลซ กรุงเทพฯ กรมกิจการเด็กและเยาวชน (ดย.) ร่วมกับคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี และมูลนิธิปัญญากัลป์ เปิดตัวโครงการพัฒนาสถานรองรับต้นแบบและระบบส่งเสริมการเรียนรู้ เพื่อก้าวข้ามความยากจนหลายมิติของเด็กและเยาวชนกลุ่มเปราะบาง โดยมีเป้าหมายเพื่อช่วยยกระดับให้ผู้ปฏิบัติงานด้านเด็กและเยาวชนมีศักยภาพสูงขึ้น ในสถานรองรับต้นแบบ 6 แห่ง ประกอบด้วย สถานสงเคราะห์เด็กชายบ้านราชสีมา สถานสงเคราะห์เด็กหญิงสระบุรี สถานสงเคราะห์เด็กปัตตานี สถานสงเคราะห์เด็กชายยะลา สถานคุ้มครองสวัสติภาพเด็กขอนแก่น และสถานสงเคราะห์เยาวชนมูลนิธิมหาราช กรุงเทพฯ

นางอภิญญา ชมภูมาศ อธิบดีกรมกิจการเด็กและเยาวชน เปิดเผยว่า ปัจจุบันมีเด็กและเยาวชนกลุ่มเปราะบางราว 5,000 คน พักอาศัยอยู่ในสถานรองรับภายใต้การดูแลของกรมฯ 31 แห่งทั่วประเทศ เด็กเยาวชนเหล่านี้เผชิญกับปัญหาหลากหลาย ทั้งจากครอบครัว การเลี้ยงดูที่ไม่เหมาะสม และประสบการณ์ชีวิตที่มีบาดแผลทางจิตใจ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) มีนโยบายด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิตทุกช่วงวัยอย่างมีคุณภาพ โดยกำหนดนโยบาย “5X5 ฝ่าวิกฤตประชากร” เป็นหมุดหมายสำคัญในการส่งเสริมผลักดันการพัฒนาคน ด้วย 5 ยุทธศาสตร์หลัก และ 5 มาตรการสำคัญ หนึ่งในนั้น คือ การเพิ่มคุณภาพและผลิตภาพของเด็กและเยาวชน จึงร่วมขับเคลื่อนโครงการฯ ร่วมกับหน่วยงานและภาคส่วนต่าง ๆ ในการดูแลเด็กรายบุคคลอย่างมีคุณภาพ

“ปี 2567 ไทยมีอัตราการเกิดของประชากรต่ำกว่า 500,000 คน เป็นตัวเลขที่ลดลงต่ำที่สุดในรอบ 75 ปี สะท้อนถึงภาวะวิกฤตที่ส่งผลกระทบต่อโครงสร้างประชากรและเศรษฐกิจของประเทศในระยะยาว ประเด็นสำคัญที่ทุกฝ่ายต้องมองร่วมกันวันนี้ จึงเป็นการทำให้เด็กเยาวชนทุกคนสามารถพัฒนาตนเองได้เต็มศักยภาพ โดยใช้องค์ความรู้ ความเข้าใจ และนำการศึกษาเข้ามาเป็นเครื่องมือในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์” อธิบดีกรมกิจการเด็กและเยาวชน กล่าว

ดร.ไกรยส ภัทราวาท ผู้จัดการ กสศ. กล่าวว่า การลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาในปัจจุบัน ต้องอาศัยการบูรณาการจากหลากหลายศาสตร์และหลายหน่วยงาน เพราะ “ความยากจน” ไม่ได้จำกัดแค่เรื่องเศรษฐกิจ แต่เกี่ยวข้องกับหลายมิติที่ซับซ้อนและต้องการการแก้ไขอย่างเป็นระบบ

“การดูแลเด็กในสถานรองรับไม่ใช่เรื่องระยะสั้น เพราะต้องอยู่กับเด็กตั้งแต่วัยปฐมวัยจนถึงวัยทำงาน ซึ่งกินระยะเวลาเป็นสิบปี ดังนั้น การพัฒนาเจ้าหน้าที่ หรือ ‘พี่เลี้ยง’ ให้มีความสามารถรอบด้าน และการออกแบบระบบสนับสนุนรายกรณีอย่างเหมาะสม จึงเป็นหัวใจของงานนี้”

ดร.ไกรยส ยังระบุว่า เด็กในสถานรองรับ 5,000 คน คิดเป็นราว 1% ของประชากรเกิดใหม่ในแต่ละปี ตัวเลขนี้ยังไม่รวมเด็กกลุ่มอื่น ๆ ที่ยังเข้าไม่ถึงการศึกษา ซึ่งนับเป็นโจทย์เชิงประชากรศาสตร์ที่ท้าทาย และต้องการการวางรากฐานด้วยแนวทางที่ยืดหยุ่นและครอบคลุมครบมิติ ความร่วมมือครั้งนี้ จึงเป็นความหวังของการยกระดับสถานรองรับเด็กและเยาวชนกลุ่มเปราะบาง ให้เกิดโมเดลการทำงานที่จะขยายผลไปยังสถานรองรับทั่วประเทศ

“กสศ. พร้อมสนับสนุนในด้านองค์ความรู้ การวิจัย และการขับเคลื่อนเชิงนโยบาย เพื่อให้สังคมเห็นว่าการลดความเหลื่อมล้ำที่ยั่งยืนนั้นต้องอาศัยต้นทุนหลายด้าน ไม่ใช่เพียงเงินหรือทรัพยากรเท่านั้น แต่รวมถึงความเข้าใจ และความเชื่อมั่นว่า เด็กกลุ่มเปราะบางหากได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม ก็สามารถเติบโตเป็นพลเมืองที่มีคุณภาพ และเป็นพลังสำคัญของประเทศในอนาคต” ผู้จัดการ กสศ. กล่าว

รศ.ดร.สุรศักดิ์ คำคง คณบดีคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี กล่าวถึงบทบาทของมหาวิทยาลัยในการสนับสนุนด้านวิชาการเพื่อพัฒนาสถานรองรับต้นแบบ 3 มิติหลัก ได้แก่ 1.พัฒนาศักยภาพบุคลากรในสถานรองรับให้มีความพร้อม 2.ออกแบบหลักสูตรและวิธีการเรียนรู้เพื่อเสริมสร้างทักษะชีวิตและทักษะอาชีพให้แก่เด็กและเยาวชนในสถานรองรับ  3.พัฒนาระบบสนับสนุนแบบองค์รวม โดยจัดตั้ง “ทีมสหอาสา” ในระดับจังหวัดและตำบล และสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับสถานศึกษา หน่วยงานรัฐ เอกชน และองค์กรชุมชน ในการส่งเสริมศักยภาพเด็กและเยาวชนในการเรียนรู้หรือฝึกทักษะอาชีพ

“โครงการนี้ถือเป็นหนึ่งในก้าวสำคัญของมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี ในการบูรณาการองค์ความรู้กับการพัฒนาสังคม โดยเฉพาะการแก้ปัญหาความยากจนเชิงโครงสร้างที่ส่งผลต่อเด็กและเยาวชน ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนาประเทศอย่างยั่งยืน” คณบดีคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี กล่าว

โครงการพัฒนาสถานรองรับต้นแบบและระบบส่งเสริมการเรียนรู้ เพื่อก้าวข้ามความยากจนหลายมิติของเด็กและเยาวชนกลุ่มเปราะบาง กำหนดระยะเวลาในการดำเนินงานทั้งสิ้น 3 ปี เพื่อยกระดับให้ผู้ปฏิบัติงานด้านเด็กและเยาวชนมีศักยภาพสูงขึ้น สำหรับการพัฒนาและสนับสนุนเด็กและเยาวชนกลุ่มเปราะบาง ซึ่งจะทำให้เด็กและเยาวชนได้รับโอกาสทางการศึกษาและพัฒนาทักษะตามความสามารถ รวมถึงเกิดการบูรณาการระหว่างหน่วยงานในระดับจังหวัด และนำไปสู่ข้อเสนอเชิงนโยบายที่ช่วยยกระดับระบบการคุ้มครองและพัฒนาเด็กและเยาวชนอย่างเป็นรูปธรรม นำไปสู่การพัฒนาที่เกิดประสิทธิภาพในการสร้างระบบพัฒนาเด็กและเยาวชนอย่างยั่งยืนต่อไป