เศษผักผลไม้เป็นขยะอินทรีย์จากครัวเรือน ตลาด และชุมชน หากทิ้งรวมกับขยะอื่นก็ทำให้เน่าเสีย ส่งกลิ่นเหม็น ดึงดูดแมลงหวี่แมลงวัน และเมื่อน้ำจากขยะถูกชะลงสู่สิ่งแวดล้อมก็อาจมีการปนเปื้อนของเชื้อโรค เกิดสุขลักษณะที่ไม่ดีในชุมชน ขยะจำพวกเศษผักผลไม้จากครัวเรือนเกิดขึ้นต่อเนื่องเกือบทุกวันหากรวบรวมไว้ให้ได้ปริมาณมากพอก่อนแล้วจึงหมักอาจจะทำให้เกิดการเน่าเสียก่อนหมักได้ ทำให้การลดขยะอินทรีย์จากครัวเรือนหรือชุมชนด้วยการเปลี่ยนมาเป็นน้ำหมักมักไม่ได้ถูกดำเนินการอย่างจริงจังเป็นรูปธรรม

ศูนย์เชี่ยวชาญนวัตกรรมเกษตรสร้างสรรค์ วว. จึงออกแบบระบบการจัดการขยะเศษผักผลไม้ด้วยการเปลี่ยนเป็นน้ำหมักชีวภาพแบบกึ่งต่อเนื่องอย่างง่าย ใช้อุปกรณ์ที่หาได้ทั่วไปมาดัดแปลงเป็นชุดถังหมักสำหรับการเติมขยะรายสัปดาห์สำหรับ 1 เดือน เรียกว่า “ชุดถังเซเว่น” ประกอบด้วย ถังพลาสติกพร้อมฝาปิดต่อท่อระบายอากาศที่ปิดด้วยตาข่ายกันแมลง จำนวน 4 ถังโดยท่อปิดตาข่ายบนฝาถังจะช่วยระบายอากาศ ลดปัญหาแมลงรบกวน เช่น แมลงหวี่ แมลงวัน ช่วยให้การหมักเศษขยะมีสุขลักษณะที่ดี สามารถเติมขยะเศษผักผลไม้ น้ำตาล และน้ำ ตามสัดส่วน ลงในถังเซเว่นได้ตลอดเวลา เมื่อครบ 7 วัน ให้เปลี่ยนไปเติมในถังใบใหม่ ทำอย่างนี้เรื่อยไปจะกำจัดขยะเศษผักผลไม้ได้ทุกวัน

อุปกรณ์

1.ถังพลาสติกมีฝาปิด ขนาดบรรจุ 25-30 ลิตร หรือ 60-70 ลิตร ขึ้นอยู่กับปริมาณขยะ

2.ท่อ PVC ขนาด 1 นิ้ว พร้อมข้อต่อและข้องอ 90 องศา

3.น้ำยาประสานท่อ PVC

3.ตาข่ายตาถี่ (ตาข่ายโรงเรือน หรืออื่นๆ ที่ใกล้เคียง) สำหรับปิดปลายท่อ PVC กันแมลง

4.ไม้พาย หรือกิ่งไม้สะอาด สำหรับกวน

วัตถุดิบ

1.เศษผักผลไม้

2.กากน้ำตาล หรือน้ำตาลทรายแดง

3.น้ำสะอาด

ขั้นตอนการทำ

1.เจาะฝาถัง ติดท่อ PVC ที่ปิดปลายท่อด้วยตาข่ายตาถี่กันแมลงพร้อมใส่ข้อต่อและข้องอที่ปลายท่อ เพื่อเป็นช่องระบายก๊าซ จะได้ถังหมัก (ถังเซเว่น)

2.เตรียมเศษผักผลไม้ที่มีในครัวเรือนหรือชุมชน 3 ส่วน กากน้ำตาล 1 ส่วน และน้ำสะอาด 1 ส่วน โดยใช้การชั่งหรือตวง

3.หากเศษผักผลไม้มีขนาดใหญ่ ให้บิดหรือฉีกหรือหั่นให้มีขนาดเล็กลง แล้วใส่ลงในถังเซเว่น

4.ผสมกากน้ำตาลกับน้ำสะอาด กวนให้เข้ากัน ก่อนเติมลงไปในถังเซเว่น

5.ใช้ไม้พายกวนเศษผักผลไม้และน้ำตาลให้เข้ากัน พยายามกดให้ชิ้นส่วนให้จมน้ำ

6.ปิดฝาถัง ตั้งไว้ในที่ร่ม อากาศถ่ายเทสะดวก

7.เติมเศษผักผลไม้+กากน้ำตาล+น้ำสะอาด สัดส่วน 3:1:1 ลงในถังเซเว่นได้ทุกวัน เมื่อครบ 7 วันหยุดเติม (กรณีมีขยะเศษผักผลไม้ทุกวัน ให้ขึ้นถังใหม่ และกระทำเช่นเดิมตามข้อ 1-7)

8.เปิดถังกวนด้วยไม้พายทุกวัน วันละ 1-2 ครั้ง หมักต่อไปอีก 3 สัปดาห์ จะได้น้ำหมักสีน้ำตาลกลิ่นเปรี้ยวอมหวาน รินส่วนของเหลวเก็บไว้ใช้ ส่วนกากที่เหลือสามารถหมักต่อหรือนำไปตากแห้ง โรยเป็นปุ๋ยให้กับต้นไม้ต่อไป

คุณสมบัติ

มีธาตุอาหารที่ช่วยเสริมให้พืชเจริญเติบโตได้ดี ช่วยย่อยสลายอินทรียวัตถุให้กลายเป็นปุ๋ยสำหรับพืช ช่วยเพิ่มจุลินทรีย์ในดิน กระตุ้นการงอกของพืช

วิธีการนำไปใช้

พืชผักและไม้ดอก ผสมน้ำหมัก 2-3 ช้อนโต๊ะ กับน้ำสะอาด 1 ลิตร ฉีดพ่นหรือรดลงดินให้ทั่ว ทุก 7 วัน เพื่อบำรุงดิน บำรุงต้น

ข้าว ตอนเตรียมดิน: ใช้น้ำหมัก 10 ลิตร/ไร่ ฉีดพ่นหรือรดลงดิน ก่อนไถกลบตอซัง แช่เมล็ดข้าว : ผสมน้ำหมัก 2 ช้อนโต๊ะ กับน้ำสะอาด 1 ลิตร แช่เมล็ดข้ามคืน (ประมาณ 12-16 ชั่วโมง) นำขึ้นพักห่อผ้าไว้ในที่ร่ม 2-3 วัน ให้รากงอกแล้วนำไปปลูกตามวิธีปกติ

กนกอร อัมพรายน์ และอนุรักษ์ สมสาย

ศูนย์เชี่ยวชาญนวัตกรรมเกษตรสร้างสรรค์ วว.

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)