ตามที่ได้เรียนให้พวกเราทราบในบทความที่ผ่านมาประเทศไทยโดยแพทยสภา ราชวิทยาลัย (14 ราชวิทยาลัย 1 วิทยาลัย) และสมาคมแพทย์ต่างๆ ได้จัดให้มีการฝึกอบรมและสอบ สาขา และอนุสาขาต่างๆ ทางด้านการแพทย์ถึง 94 สาขา อนุสาขา แต่จนถึงปัจจุบันนี้ยังไม่มีการฝึกอบรมและสอบทางสาขาวิชากีฬาเวชศาสตร์ หรือ sports medicine ในประเทศไทย มีแต่ปริญญาตรี โท เอก ทางสาขาวิทยาศาสตร์การกีฬา (Sports Science) สำหรับ Sports Medicine มีแต่ปริญญาโท และเอก ซึ่งเป็นการจัดการโดยมหาวิทยาลัยต่างๆ

เป็นที่ทราบกันดีว่า ผู้เชี่ยวชาญทางสาขาวิทยาศาสตร์การกีฬา และกีฬาเวชศาสตร์มีความสำคัญมากต่อการพัฒนากีฬาชาติ และสุขภาพของประชาชน และนักกีฬา Sports science and Sports Medicine ผมถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของสาขาเวชศาสตร์ป้องกัน หรือ Preventive Medicine เพราะมีหัวข้อที่สำคัญในการสร้างเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค ดั่งที่ Hippocrates บิดาทางวงการแพทย์ชาวกรีกได้กล่าวไว้กว่าสามพันกว่าปีแล้วว่า “If we could give every individual the right amount of nourishment and exercise, not too little and not too much, we would have found the safest way to health” หรือ “ถ้าเพียงเราสามารถให้ทุกคนกินอาหารและออกกำลังกายอย่างเหมาะสม จะเป็นวิธีการดูแลสุขภาพอย่างปลอดภัยที่สุด” ซึ่งผมทึ่งมากๆ ในความรู้ของ Hippocrates ว่า เขารู้ได้อย่างไรเมื่อสามพันกว่าปีมาแล้ว ซึ่งจนถึงปัจจุบันนี้ ยังเป็นความจริงอยู่

อาหารและการออกกำลังกายเป็นหัวใจหรือพื้นฐานที่สำคัญของการดูแลสร้างเสริมสุขภาพป้องกันโรค ส่วนเรื่องอื่นๆ ที่มีความสำคัญในสาขากีฬาเวชศาสตร์เช่นกัน คือ จิตใจ หรืออารมณ์ การนอน สารเสพติด รวมทั้งบุหรี่ แอลกอฮอล์ รวมทั้งการตรวจสุขภาพ ฯลฯ

ที่ประเทศอเมริกามีการฝึกอบรมและสอบทางด้านกีฬาเวชศาสตร์ แต่เป็นการฝึกอบรมต่อยอด หรือเรียกว่าเป็นอนุสาขาก็ได้ กล่าวคือ แพทย์ที่จะมาฝึกอบรมและสอบเป็นผู้เชี่ยวชาญทางสาขากีฬาเวชศาสตร์ จะต้องฝึกอบรมและสอบเป็นผู้เชี่ยวชาญสาขาใหญ่ทางการแพทย์ก่อน เช่น สาขาวิชาอายุรศาสตร์ หรือเวชศาสตร์ครอบครัว หรือเวชศาสตร์ฟื้นฟู หรือเวชศาสตร์ฉุกเฉิน หรือกุมารเวชศาสตร์ โดยสรุปที่อเมริกาคือ เรียนปริญญาตรี4 ปีก่อนเรียนแพทย์ 4 ปี จบแล้วเรียนต่อทางสาขาแพทย์ที่กล่าวอีก 3 ปี แล้วไปฝึกอบรมต่ออีก 1 ปี ทางด้าน Sports Medicine ในสถาบันที่มีการรับรอง เมื่อฝึกจบจึงจะมีการสอบ เพื่อได้ Certificate of Added Qualification (CAQ) in Sports Medicine ซึ่งเป็นการบริหารจัดการร่วมกันของ American Board of Family Medicine, American Board of Emergency Medicine, AB of Internal Medicine, AB of Pediatrics, AB of Physical Medicine and Rehabilitation การสอบ CAQ นี้ เพิ่มเริ่มในปี 1993 และมีการสอบปีละ 2 ครั้ง

ในอเมริกาเท่าที่ทราบ มี 24 Board ที่จัดการการเรียนการสอบสาขาอนุสาขาทั้งหมด

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญทาง Sports Med คือ แพทย์ที่ดูแลประชาชนที่ออกกำลังกาย และนักกีฬาส่วนใหญ่จะเน้นเรื่องการป้องกันและรักษาการบาดเจ็บของประชาชน นักกีฬาในการออกกำลังกายหรือเล่นกีฬา จะดูแลทั้งร่างกาย โดยเฉพาะระบบกระดูกกล้ามเนื้อ เอ็น เอ็นข้อต่อ ข้อต่อ ส่วนใหญ่แพทย์สาขานี้จะไม่ผ่าตัด ประมาณ 90% ของการบาดเจ็บจากการเล่นกีฬาหรือออกกำลังกาย ไม่จำเป็นต้องผ่าตัด (Cleveland Clinic) แต่แพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านนี้สามารถให้คำแนะนำ ร่วมกับนักวิทยาศาสตร์การกีฬา ฯลฯ เกี่ยวกับการฝึกอบรมทางด้านการออกกำลังกาย หรือกีฬาต่างๆ เพื่อให้นักกีฬาไปถึงศักยภาพที่เขามี เกี่ยวกับการรับประทานอาหารที่เหมาะสม ถูกต้อง

แพทย์สาขานี้จะดูแลการเตรียมตัวของนักกีฬาสำหรับการแข่ง ทั้งทางด้านกาย จิตใจ สารต้องห้าม (dope) การเดินทาง (jet lag) ทำให้นักกีฬา“วิ่งไล่ฟัด”ไม่เหนื่อย หรือมีพละกำลังที่สูงสุดของนักกีฬาแต่ละคน มีการดูแลก่อนแข่ง ระหว่างแข่ง หลังแข่ง ถ้าบาดเจ็บเมื่อไหร่จึงจะกลับมาเล่นต่อได้ ต้องทำให้นักกีฬาที่บาดเจ็บหายอย่างสมบูรณ์และเร็วที่สุด

แพทย์สาขาอะไร จึงจะเหมาะสมที่จะฝึกอบรมต่อเพื่อเป็นแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้าน Sports Medicine ที่อเมริกาต้องผ่านการฝึกอบรมและสอบ 1 ใน 5 สาขาใหญ่ เช่น อายุรศาสตร์ เด็ก ฟื้นฟู ฉุกเฉิน ครอบครัวแต่สำหรับผมๆ ว่าสาขาอะไรก็ได้ แต่ต้องมาฝึกทำงานเต็มตัวอีกอย่างน้อย 1 ปี ก่อนที่จะสอบได้เป็นผู้เชี่ยวชาญทางสาขานี้

ที่อเมริกาทางสาขากระดูก (American Board of Orthopedics) เขามีอนุสาขาทาง Sports Medicine ให้ฝึกอบรมและสอบได้

จริงๆ แล้วสาขากีฬาเวชศาสตร์ คือ การเอาความรู้แทบจะจากทุกสาขาของแพทย์มารวมกันไว้ รวมทั้งสาขา pre clinic ด้วย เช่น กายวิภาค สรีรวิทยา ชีวเคมี ฯลฯ สาขาอายุรศาสตร์ ครอบครัว ฉุกเฉิน เด็ก ฟื้นฟู กระดูก สูติ หูคอจมูก ตา รังสี ศัลย์ จิต ฯลฯ

ฉะนั้นแพทย์ผู้เชี่ยวชาญสาขาใดก็น่าที่จะสามารถเรียนต่อยอดได้ เพื่อเป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้าน Sports Med ในความคิดของผม

ผมขอประชาสัมพันธ์ ด้วยจะมีการประชุมวิชาการเกี่ยวกับหัวใจและการออกกำลังกายและกีฬา ในวันที่ 28 กรกฎาคม 2566 เวลา 09.00-17.00 น. ณ รพ.สมิติเวช ศรีนครินทร์ สำหรับทุกท่านที่สนใจ มีค่าลงทะเบียน สำหรับสมาชิกสมาคมกีฬาเวชศาสตร์ 1,000 บาท แพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ 1,500 บาท รับจำนวนจำกัดเพียง 100 ท่านเท่านั้น กรุณาสำรองที่นั่งโดยสแกน QR code ภายในวันที่ 25 กรกฎาคม 2566 นี้ครับ