เป็นเรื่องที่ทุกคนทราบกันอยู่แล้วว่า “โปรตีน” นั้นถือว่าเป็น “สารอาหารหลัก” ที่ร่างกายต้องการและมีความจำเป็นต้องได้รับจากอาหารทุกวัน ซึ่งโปรตีนมีองค์ประกอบพื้นฐานที่เรียกว่า “กรดอะมิโน (amino acid)” โปรตีนนอกจากจะมีความสำคัญต่อการสร้างกล้ามเนื้อแล้ว ยังมีหน้าที่อื่นๆ ที่สำคัญภายในร่างกายอีก เช่น ทำหน้าที่เป็นเอนไซม์ พาสารเข้า-ออกจากเซลล์ เกี่ยวข้องกับการส่งสัญญาณ และทำหน้าที่อื่นๆ อีกหลายอย่างที่สำคัญ นอกจากนี้ ยังทำหน้าที่เป็นแหล่งพลังงานสำรองในร่างกายอีกด้วย (ขณะอดอาหาร หรือ ออกกำลังกายเป็นระยะเวลานาน)

โปรตีนสำคัญอย่างไรกับนักกีฬา?

ในนักกีฬาหรือผู้ที่ออกกำลังกายเพื่อเสริมสร้างกล้ามเนื้อมักให้ความสำคัญกับการฝึกซ้อมเพียงเดียวและละเลยที่จะให้ความสำคัญกับโภชนาการโดยเฉพาะอย่างยิ่งกับการบริโภคโปรตีน ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากหลายปัจจัย เช่น การไม่ทราบปริมาณโปรตีนที่ต้องได้รับในแต่ละวันหรือแต่ละมื้อ ปัญหาในการหาแหล่งโปรตีนที่เหมาะสม ข้อจำกัดในเรื่องของเวลาในการกิน หรือการมีพฤติกรรมการกินที่ไม่เหมาะสม ซึ่งปัจจัยเหล่านี้เองที่อาจส่งผลกระทบต่อประสิทธิภาพในการปรับตัวของกล้ามเนื้อภายหลังการออกกำลังกายได้

รูปที่ 1 ผลของการออกกำลังกายแบบแรงต้าน และการกินโปรตีนต่อการกระตุ้นการสังเคราะห์โปรตีนภายหลังการออกกำลังกาย (Churchward-Venne et al, 2012)

โดยปกติแล้วโปรตีนในกล้ามเนื้อของคนเราจะมีการสร้าง (Muscle Protein Synthesis; MPS) และสลาย(Muscle Protein Breakdown; MPB) อยู่ตลอดเวลา โดยสมดุลของการสร้างและสลายจะถูกเรียกว่า “สมดุลโปรตีนรวมในกล้ามเนื้อ (Net Muscle Protein Balance; NMPB)” ซึ่งจะเป็นตัวบ่งชี้การเปลี่ยนแปลงของกล้ามเนื้อในช่วงเวลานั้นๆ หากสมดุลโปรตีนเป็นบวก หมายถึง โปรตีนในกล้ามเนื้อโดยรวมจะมีการสร้างมากกว่าการสลาย(ส่งผลให้มวลกล้ามเนื้อเพิ่มขึ้นได้) หากสมดุลโปรตีนเป็นลบ หมายถึง โปรตีนในกล้ามเนื้อจะมีการสลายมากกว่าการสร้าง (ส่งผลให้มวลกล้ามเนื้อลดลงได้)

ปัจจัยที่ช่วยส่งเสริมกระบวนการสังเคราะห์โปรตีนในกล้ามเนื้อ

ข้อมูลจากงานวิจัย ในรูปที่ 1 พบว่าปัจจัยที่ส่งผลต่อทำให้อัตราการสังเคราะห์โปรตีนเพิ่มขึ้นมี 2 ปัจจัยหลักๆ คือ การออกกำลังกาย และการบริโภคโปรตีนหลังการออกกำลังกาย โดยจากการศึกษาพบว่าการออกกำลังกายอย่างเดียวก็สามารถที่จะกระตุ้นให้เกิดสังเคราะห์โปรตีนได้ และอาจส่งผลได้ยาวนาน 24-48 ชั่วโมง (เส้นประ) แต่เมื่อเปรียบเทียบระหว่างผู้ที่ได้รับโปรตีนภายหลังการออกกำลังกายกับผู้ที่ไม่ได้รับ พบว่าในกลุ่มผู้ที่ได้รับ (เส้นทึบ) มีอัตราการสังเคราะห์โปรตีนที่มากกว่า ส่งผลทำให้สมดุลโปรตีนรวมในกล้ามเนื้อเป็นบวก (MPS>MPB) กล้ามเนื้อเกิดการพัฒนาได้ดีกว่า ทั้งนี้เป็นเพราะว่าการออกกำลังกายแม้จะทำให้เกิดการสังเคราะห์โปรตีนที่เพิ่มขึ้น แต่การสลายโปรตีนก็จะเพิ่มขึ้นเช่นเดียวกัน และการสลายจะเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องหากไม่ได้รับประทานโปรตีน จะส่งผลทำให้สมดุลโปรตีนรวมในกล้ามเนื้อเป็นลบ (MPB>MPS) อันเนื่องมาจากการที่ร่างกายจำเป็นต้องสลายโปรตีนในกล้ามเนื้อออกมาเพื่อใช้ในกระบวนซ่อมแซมเนื้อเยื่อต่างๆ ที่เกิดขึ้นหลังออกกำลังกาย ดังนั้นเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดเหตุการณ์ดังกล่าวนักกีฬาจึงควรบริโภคโปรตีนหลังการออกกำลังกาย

เอกสารอ้างอิง:

Churchward-Venne, T. A., Burd, N. A., & Phillips, S. M. (2012). Nutritional regulation of muscle protein synthesis with resistance exercise: strategies to enhance anabolism. Nutrition & metabolism, 9(1), 40.

Tipton, K. D., & Wolfe, R. R. (2001). Exercise, protein metabolism, and muscle growth. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 11(1), 109–132

ปวริศร์ อัศวนนทาวงศ์

นิสิตระดับบัณฑิตศึกษาหลักสูตร

วิทยาศาสตร์การกีฬาและการออกกำลังกาย

ผ.ศ.ดร. ปิยาภรณ์ ตุ้มนาค

คณะวิทยาศาสตร์การกีฬาและสุขภาพ

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน