การนอนเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต คนเราใช้เวลา 1 ใน 3 ไปกับการนอน การนอนหลับอย่างเพียงพอและมีคุณภาพนั้นมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะระหว่างที่เรานอนหลับนอกจากจะเป็นการพักการทำงานของร่างกายและจิตใจ โดยรวมแล้วยังเป็นเวลาที่ทุกระบบร่างกายใช้ในการตรวจสอบและฟื้นฟูตัวเอง ได้พักตามไปด้วย การเต้นของหัวใจช้าลง การหายใจช้าลงและสม่ำเสมอ มีการหลั่งฮอร์โมนที่เกี่ยวกับความเครียดลดลง แต่มีการเพิ่มขึ้นของฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับช่วยการซ่อมแซมในส่วนที่สึกหรอ ตลอดทุกช่วงวัยตั้งแต่ทารกในครรภ์มารดา เด็กปฐมวัย และเด็กวัยเรียน การนอนหลับมีบทบาทสำคัญกับการเจริญเติบโตพัฒนาการของร่างกายและสมอง ในวัยรุ่น วัยผู้ใหญ่ และวัยผู้สูงอายุ มีผลต่อการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันสุขภาพและโรคประจำตัว ซึ่งการนอนหลับไม่เพียงพอ หรือโรคของการนอนหลับเป็นปัจจัยสำคัญที่ก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพ โรคประจำตัว ภาวะภูมิต้านทานต่ำ และเพิ่มความโอกาสเกิดอุบัติเหตุบนท้องถนน

หากนอนไม่พอหรือการนอนมีปัญหาจะมีผลกระทบต่อร่างกายและจิตใจ เช่น รู้สึกอ่อนเพลียปวดศีรษะ เวียนศีรษะ การตัดสินใจช้าลง ไม่มีสมาธิ อารมณ์หงุดหงิดง่าย มีอาการง่วงระหว่างวันสูง นอกจากนี้ยังเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมองและโรคอ้วน ภาวะเมตาบอลิกซินโดรม การดื้ออินซูลินโรคเบาหวาน การนอนเหมือนร่างกายได้ชาร์จแบตเตอรี่ดังนั้น ถ้าเรานอนหลับไม่ดีในช่วงกลางคืน จะมีผลในช่วงเวลากลางวันตามมา จนอาจเป็นสาเหตุให้เกิดอุบัติเหตุขณะขับรถหรือระหว่างทำงาน ส่วนในวัยเด็ก เด็กจะไม่มีสมาธิ เรียนหนังสือไม่รู้เรื่อง ง่วงนอน รู้สึกนิ่งเฉยไม่มีแรงบันดาลใจ ไม่มีความคิดสร้างสรรค์ ในวัยสูงอายุ จะมีอาการภาวะสับสน ทำให้คุณภาพชีวิตลดลง เราจะเห็นว่าการนอนไม่เพียงพอจะส่งผลเสียต่อสุขภาพกายสุขภาพการนอนหลับ และสุขภาพชีวิตเป็นอย่างมาก การนอนที่ดีต้องมีจำนวนชั่วโมงที่เพียงพอต่อความต้องการ ตามอายุ เด็กแรกเกิดต้องการนอนมากกว่า 10-16 ชั่วโมง เด็กวัยเรียน 8-10 ชั่วโมง วัยทำงาน 7-8 ชั่วโมง และวัยสูงอายุควรนอนอย่างน้อย 7 ชั่วโมง

การนอนหลับยังมีประโยชน์อื่นอีกมากมาย เพราะการนอนหลับเป็นสิ่งพิเศษที่ธรรมชาติสร้างมาให้กับสิ่งมีชีวิตทุกชนิด การทำงานของร่างกายหลายระบบจะเป็นไปได้ด้วยดีหรือเกิดขึ้นเฉพาะในช่วงการนอนหลับ เช่น ขบวนการซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอต่างๆ ของร่างกายจากการปรับสมดุลของสารเคมีต่างๆ หัวใจและหลอดเลือดได้พักผ่อน และเป็นช่วงเวลาที่สมองทำการเรียบเรียงข้อมูลต่างๆ ที่สมองได้รับทราบในวันนั้นๆ เข้าสู่การเรียบเรียงและจัดเก็บให้เป็นหมวดหมู่ เพื่อให้สามารถดึงมาใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุด ซึ่งเป็นขบวนการเรียบเรียงและจัดเก็บในสมอง พร้อมดึงกลับมาใช้และเรียนรู้สิ่งใหม่ ระบบบันทึกความทรงจำระยะยาวของมนุษย์ที่เกิดที่สมองส่วนที่เรียกว่า ฮิปโปแคมพัส (Hippocampus) โดยจะเปลี่ยนความทรงจำระยะสั้นให้เป็นความทรงจำระยะยาวซึ่งระบบดังกล่าวจะเกิดขึ้นในช่วงของการนอนหลับเป็นสำคัญ นอกจากนี้พบว่าระบบฮอร์โมนของร่างกายหลายชนิดมีการหลั่งฮอร์โมนออกมาปริมาณมากเฉพาะในช่วงเวลากลางคืน เช่น ฮอร์โมนกระตุ้นการเจริญเติบโต (Growth Hormone) และฮอร์โมนเมลาโทนิน(Melatonin) ซึ่งช่วยควบคุมวงจรการหลับตื่นและฮอร์โมนชนิดนี้จะหลั่งออกมาเฉพาะตอนกลางคืนเท่านั้น ซึ่งตรงกับสิ่งที่ผู้ใหญ่คอยสอนลูกหลานว่า ต้องกินเยอะๆ เข้านอนเร็วๆ จะได้โตไวๆ และเรียนหนังสือเก่งๆ แท้จริงแล้วก็เป็นความจริงจากกลไกธรรมชาติของระบบประสาทที่เกิดขึ้นในขณะที่เรานอนหลับนั่นเอง

กองประชาสัมพันธ์

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)