หากพูดถึงพื้นที่ทุ่งกุลาร้องไห้ หลายคนต้องนึกถึงความแห้งแล้งปลูกอะไรไม่ขึ้นนอกจากข้าว แม้กระทั่งข้าวก็ปลูกได้เพียงปีละครั้งเท่านั้น ส่งผลกระทบต่อรายได้ของเกษตรกรที่ไม่เพียงพอรายจ่าย แต่มาวันนี้จังหวัดร้อยเอ็ด หนึ่งในพื้นที่ทุ่งกุลาร้องไห้ สามารถพลิกฟื้นพื้นที่แห้งแล้งมาปลูกผัก สร้างรายได้เสริม ลบภาพทุ่งกุลาร้องไห้เป็นทุ่งกุลายิ้มได้แล้ว

พระครูวินัยธรธีระพงษ์ ธีรปัญโญ เจ้าอาวาสวัดป่าทุ่งกุลา บ้านโพนตูม ตำบลทุ่งทอง อำเภอเกษตรวิสัย จังหวัดร้อยเอ็ด
เล่าว่า ชาวบ้านพื้นที่บ้านโพนตูมมีอาชีพหลักคือทำนาปี ปีหนึ่งทำได้ครั้งเดียวเพราะต้องรอน้ำฝน ซึ่งปีที่แล้วราคาข้าวตกต่ำมาก ขายได้ 8-9 บาท/กก. เป็นราคาที่แย่ที่สุด ย่อมกระทบต่อรายได้อย่างมากเพราะเขามีรายได้แค่เพียงปีละครั้งเท่านั้น ซึ่งไม่เพียงพอต่อการค่าใช้จ่ายในครัวเรือน เมื่อชาวบ้านเดือดร้อนก็ส่งผลต่อเนื่องมาถึงวัดและพระ เพราะวัดป่าที่อยู่ในพื้นที่ชนบทจะต้องอาศัยพึ่งพาชาวบ้าน คือชาวบ้านกินอะไรพระก็ได้ฉันท์แบบนั้น เมื่อชาวบ้านอดอยากพระก็ต้องมีสภาพไม่ต่างกัน ดังนั้น เมื่อพิจารณาดูแล้วว่ารายได้จากการปลูกข้าวอย่างเดียวไม่เพียงพอ วัดที่ถือเป็นศูนย์กลางของชุมชนจึงได้ยื่นมือเข้าไปช่วยโดยสนับสนุนพื้นที่ว่างในวัดให้ชาวบ้านรวมกลุ่มผลิตพืชผักเพื่อเป็นรายได้เสริม

กรแก้ว กาญจนศร

แต่ด้วยชาวบ้านที่ยึดอาชีพทำนามาตลอด ไม่มีความรู้และขาดประสบการณ์ในการปลูกพืชผัก และมีความกังวลเรื่องตลาดรับซื้อว่าปลูกแล้วจะขายใคร เจ้าอาวาสจึงได้ประสานหาแหล่งรับซื้อโดยเทสโก้ โลตัส ยินดีที่จะรับซื้อผลผลิตที่ต้องการ อย่างผักบุ้งจีน ถั่วฝักยาว แตงกวา กะเพรา โหระพา คะน้า กวางตุ้ง เป็นต้น เมื่อรู้ความต้องการของตลาดก็ได้ประสานขอความช่วยเหลือจากกรมวิชาการเกษตร โดยสำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 4 และศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรร้อยเอ็ด เข้ามาช่วยดูแลตั้งแต่เรื่องการเตรียมดิน ปรับปรุงสภาพดิน ถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตพืชผักตามระบบ GAP ไปจนถึงเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว ซึ่งในระยะแรกกรมวิชาการเกษตร แนะนำให้ปลูกผักบุ้งจีนก่อน เพราะทนต่อสภาพการเปลี่ยนแปลงของอากาศได้ดี ระยะเวลาเก็บเกี่ยวสั้น ดูแลให้น้ำง่าย และมีโรคแมลงไม่มากนัก อีกทั้งทางเทสโก้ โลตัส ก็มีความต้องการผักบุ้งจีนจำนวนมาก

คุณสุดารัตน์ โชคแสน นักวิชาการเกษตร ปฏิบัติการ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรร้อยเอ็ด กล่าวว่า เกษตรกรปลูกข้าวอย่างเดียวจึงขาดความรู้และประสบการณ์ในการผลิตพืชผัก กรมวิชาการเกษตร จึงเข้าไปถ่ายทอดความรู้โดยการอบรมการปลูกและดูแลรักษาพืชตามระบบเกษตรดีที่เหมาะสม GAP จัดทำแปลงเรียนรู้และให้ฝึกปฏิบัติทุกขั้นตอน ซึ่งทางวัดมีพื้นที่ปลูกผักบุ้งจีน 4.5 ไร่ ให้เกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการ 21 รายดูแลรับผิดชอบรายละ 1 งาน เริ่มปลูกรอบแรกเมื่อเดือนธันวาคม 2558 จากนั้นทางกรมวิชาการเกษตรได้ตรวจรับรองแหล่งผลิตผักบุ้งจีน GAP ให้กับเกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการ พร้อมกับร่วมวางแผนการผลิตพืช ให้ทันต่อปริมาณความต้องการของผู้รับซื้อ ปัจจุบันเกษตรกรสามารถผลิตผักบุ้งจีนได้ผลผลิตที่มีคุณภาพปลอดภัย และส่งจำหน่ายให้กับเทสโก้ โลตัส แล้ว 3 รุ่น ผลผลิตรวม 15,000 กก.

พระครูวินัยธรธีระพงษ์

ในระยะต่อไปจะมีการส่งเสริมให้เกษตรกรผลิตปุ๋ยหมักเติมอากาศไว้ใช้เอง เพื่อพัฒนาพื้นที่ให้ปรับเปลี่ยนไปสู่การผลิตพืชอินทรีย์ในอนาคต อีกทั้งจะใช้โครงการปลูกผักกลางนาแห่งนี้เป็นต้นแบบในการขยายผลสู่พื้นที่เกษตรกรรอบหมู่บ้านและจังหวัดร้อยเอ็ดต่อไป ตลอดจนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ดูงานเป็นศูนย์ต้นแบบให้กับผู้สนใจได้เข้ามาศึกษาและนำไปปรับใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อไป

ด้านคุณสลิลลา สีหพันธุ์ รองประธานกรรมการฝ่ายกิจการบรรษัท เทสโก้ โลตัส กล่าวว่า การเข้ามามีส่วนร่วมโครงการปลูกผักกลางนา ทุ่งกุลายิ้มได้ เป็นโครงการที่โลตัสต้องการสนับสนุนนโยบายประชารัฐ เราต้องการทำงานช่วยเหลือประชาชน โดยเฉพาะผู้ที่กำลังประสบปัญหาภัยแล้งจะทำอย่างไรให้เขามีรายได้เพิ่มขึ้น โลตัส จึงเข้ามาร่วมมือกับกรมวิชาการเกษตร
ในการให้ความรู้ชาวบ้านบ้านโพนตูม พื้นที่ทุ่งกุลาร้องไห้ ในการหาพืชผักมาปลูกทดแทนในช่วงที่ทำนาข้าวไม่ได้ ซึ่งถือว่าประสบความสำเร็จในการส่งเสริมให้ชาวบ้านปลูกผักบุ้ง โดยใช้ตลาดเป็นตัวนำการผลิต ซึ่งได้มีการพูดคุยกับชาวบ้านให้ปลูกผักแบบไหน ปริมาณเท่าไร ปัจจุบันสามารถรับซื้อได้ถึงวันละ 500 กก. เกษตรกรจะมีรายได้เพิ่มขึ้นต่อครัวเรือนประมาณ 5,000 บาท ทั้งนี้ หลังจากส่งเสริมปลูกผักบุ้งประสบความสำเร็จแล้ว โลตัสจะพยายามทดลองขยายไปสู่พันธุ์ผักอื่น เช่น พริกขี้หนู ฟักทอง มะนาว หรือดอกดาวเรือน ถ้าเกษตรกรสามารถผลิตพืชผักได้คุณภาพปลอดภัยตามมาตรฐาน ทางเทสโก้ โลตัส ยินดีจะรับซื้อผลผลิตเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ

นายกรแก้ว กาญจนศร เกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการบอกว่า ชาวบ้านในพื้นที่ประสบปัญหาเศรษฐกิจไม่ดี พระอาจารย์เลยชักชวนชาวบ้านให้มาปลูกผักที่วัด ทำเป็นแปลงแจกจ่ายให้ดูแลกันคนละ 1 งาน โดยท่านเจ้าอาวาสไปเชิญเจ้าหน้าที่กรมวิชาการเกษตรมาดูแลถ่ายทอดความรู้ แนะนำการปลูกดูแลรักษาให้ปลอดภัย ตอนแรกคิดว่าปลูกไม่ได้หรอกพื้นที่ทุ่งกุลาร้องไห้ ปรากฏว่าทำไปเพียงรอบแรกก็เห็นผลปลูกผักบุ้ง 30 วันก็ได้ผลผลิตดีมีคุณภาพ โลตัส ก็เข้ามารับซื้อทั้งหมด โดยให้ราคา 8-14 บาท/กก. นับเป็นรายได้เสริมที่ดีมาก เพราะปกติพอเก็บเกี่ยวข้าวเสร็จก็ว่างเว้นไม่มีรายได้ ตอนนี้มาปลูกผักเป็นอาชีพเสริมที่สามารถสร้างรายได้เสริมก็เป็นสิ่งที่ดี ตอนแรกชาวบ้านไม่กล้าทำเพราะกลัวปลูกไม่ได้ พอมาตอนนี้มีคนสนใจอยากเข้าร่วมโครงการมากขึ้น