คำถาม ภาคเกษตรกรรมมีส่วนทำให้เกิดภาวะโลกร้อน เป็นอย่างไรครับ ให้ความรู้ด้วยครับ

ธวัชชัย พงศธรกุล

อ.โพนพิสัย จ.หนองคาย

คำตอบ ภาวะโลกร้อน การที่อุณหภูมิของโลกสูงขึ้น เป็นผลจากการเพิ่มขึ้นของปริมาณก๊าซเรือนกระจกในชั้นบรรยากาศ เนื่องจากกิจกรรมของมนุษย์  ซึ่งก๊าซเรือนกระจก ทำหน้าที่เป็นตัวดูดซับความร้อนเอาไว้ไม่ให้ออกไปจากโลกได้

นักวิทยาศาสตร์ ระบุว่าก๊าซหลักๆ ที่เป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดปรากฏการณ์เรือนกระจกคือ ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ก๊าซไนตรัส และก๊าซมีเทน ฯลฯ มีความเข้มในบรรยากาศเพิ่มมากขึ้น เกิดจากการเผาผลาญเชื้อเพลิงซากดึกดำบรรพ์ หรือเชื้อเพลิง
ฟอสซิล จากการเผาป่า เกษตรกรรมเคมีและการย่อยสลายชีวมวล มีส่วนเพิ่มคาร์บอนไดออกไซด์ในชั้นบรรยากาศ ทั้งหมดเกิดจากกิจกรรมมนุษย์ รวมทั้งเกิดจากการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดิน การทำลายป่า การใช้ปุ๋ยเคมี และสารเคมีกำจัดศัตรูพืช โดยเฉพาะอย่างยิ่งปุ๋ยไนโตรเจน ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการปล่อยก๊าซไนตรัสออกไซด์ ส่วนสาเหตุอื่นๆ ได้แก่ การเลี้ยงสัตว์ประเภทเดียวแบบหนาแน่น ก็เป็นสาเหตุสำคัญในการปล่อยก๊าซเรือนกระจก

การเกษตรมีส่วนทำให้โลกร้อน ภาคเกษตรมีส่วนในการปล่อยก๊าซเรือนกระจก จากการปล่อยก๊าซมีเธน ซึ่งเกิดจากการย่อยสลายสารอินทรีย์ตามธรรมชาติของแบคทีเรียบางชนิด ในสภาวะไม่มีอากาศ ในการทำนาข้าวแบบน้ำขัง การย่อยอาหารของสัตว์ และปลดปล่อยก๊าซไนตรัสออกไซด์ ซึ่งเกิดจากกระบวนการทางธรรมชาติในดินและมูลสัตว์ กระบวนการหายใจของพืชก็ปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ แต่ก็มีการดูดกลับไปใช้ด้วยกระบวนการสังเคราะห์แสง และการไถพรวนเปิดหน้าดิน หรือการหักร้างถางพงพื้นที่ป่า เพื่อทำการเกษตรเป็น เหล่านี้ เป็นการปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์สู่ชั้นบรรยากาศทั้งสิ้น

ระบบเกษตรอุตสาหกรรม ก็มีส่วนในการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในภาคเกษตร ส่วนใหญ่อยู่ในระบบเกษตรอุตสาหกรรมเคมี
ที่เน้นการผลิตเชิงปริมาณ และใช้ปัจจัยเคมีเพื่อเร่งผลผลิตอย่างมาก ซึ่งทำให้เกิดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสู่ชั้นบรรยากาศในปริมาณมหาศาล เช่น การใช้ปุ๋ยเคมี และสารเคมีทางการเกษตร เป็นการเพิ่มการปล่อยก๊าซไนตรัสออกไซด์ และปศุสัตว์อุตสาหกรรม ก่อให้เกิดก๊าซมีเธนจำนวนมาก การใช้พลังงานทั้งทางตรงและทางอ้อม เพื่อการผลิตปุ๋ยและสารเคมี เพื่อการขนส่ง ในกิจกรรมการเกษตร ก็มีส่วนในการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เพิ่มขึ้นอีกด้วย

การใช้สารเคมีทำลายทรัพยากรธรรมชาติ การใช้ปุ๋ยเคมีมากเกินไป ก่อให้เกิดการสะสมของปุ๋ยที่เหลือในดิน และเปื้อนลงสู่แหล่งน้ำใต้ดิน สร้างมลพิษให้กับแหล่งน้ำดื่ม ปนเปื้อนปริมาณไนเตรทสูง สามารถทำให้เกิดผลกระทบรุนแรงต่อสุขภาพของคนได้ สาเหตุจากการใช้ปุ๋ยเคมีในปริมาณมาก และการใช้สารเคมีอื่นๆ ของภาคเกษตรกรรม เป็นสาเหตุจากฝีมือมนุษย์ ปล่อยก๊าซเรือนกระจก ทั้งทางตรงและทางอ้อม ทำให้โลกมีอุณหภูมิสูงขึ้น ทำลายความอุดมสมบูรณ์ของหน้าดิน ทรัพยากรการน้ำ

ในขณะที่ส่งผลกระทบต่อสภาพแวดล้อม และสุขภาพของคน รวมถึงผู้บริโภค ยิ่งไปกว่านั้น ยังส่งผลเชิงลบต่อความสามารถในการปรับตัว ต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของเกษตรกร เพราะต้องพึ่งพาปัจจัยการผลิตภายนอกเป็นส่วนมาก ทั้งเมล็ดพันธุ์ ปุ๋ย ยาฆ่าแมลง จึงทำให้เกษตรกรปรับตัวได้ช้า เมื่อต้องเผชิญภาวะภัยพิบัติ ซึ่งนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงของปริมาณฝน ระดับน้ำทะเล และมีผลกระทบอย่างกว้างขวางต่อพืช สัตว์ และมนุษย์

การทำลายป่า การทำลายหน้าดิน เพื่อเปลี่ยนมาเป็นพื้นที่การเกษตร จะทำให้ลดคุณภาพดินลง โดยไปทำให้เกิดภาวะแห้งแล้งขึ้นอย่างรวดเร็ว และทำลายสิ่งมีชีวิตที่มีประโยชน์ต่อระบบนิเวศน์ในดิน

แนวทางบรรเทาปัญหาจากการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ ตลอดจนวิธีการที่สามารถลดก๊าซเรือนกระจก ในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจากความร้อน ทำให้ปริมาณน้ำในดินลดลง ระดับน้ำใต้ดินต่ำ ควรจัดสร้างแหล่งน้ำในไร่นา และปลูกพืชคลุมดิน ปรับเปลี่ยนชนิดพืชที่ปลูก บางพื้นที่ที่มีฝนตกชุกเสี่ยงต่อการเกิดแผ่นดินถล่ม ต้องมีการจัดทำระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ เพื่อชะลอการไหลบ่า
ของน้ำ ในบริเวณพื้นที่ลาดเท เกษตรกรต้องหยุดการตัดไม้เผาป่า ต้องไม่เผาทำลายฟางข้าวหรือใบอ้อย เพราะเป็นการเพิ่มก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ และควรลดการใช้ปุ๋ยเคมีตามความจำเป็น แล้วหันมาใช้ปุ๋ยอินทรีย์มากขึ้น จะเป็นการลดต้นทุนการผลิตด้วย