เคยไหมครับเวลาไปจับจ่ายซื้อของในซูเปอร์มาร์เก็ต ถ้าได้เห็นพืชผัก ผลไม้ หมู เห็ด เป็ด ไก่ ที่แปะป้ายตราสัญลักษณ์ “Q” ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เป็นต้องเชื่ออย่างสนิทใจว่า สินค้าชิ้นนั้นจะมีความปลอดภัยต่อผู้บริโภค

เพราะตามกระบวนการตรวจสอบรับรองมาตรฐานที่กระทรวงเกษตรฯเคยโฆษณาเอาไว้ กว่าที่สินค้าชิ้นไหนจะผ่านการรับรองได้ จะต้องมีการตรวจสอบกันชนิดที่ “เข้มข้น” โดยมีการติดตามประเมินกันตั้งแต่ต้นทางการผลิต คือ พื้นที่ฟาร์มหรือแปลงเพาะปลูก แหล่งน้ำ กระบวนการผลิต การใช้สารเคมี การเก็บเกี่ยว รวบรวม และขนส่ง จนกระทั่งมาถึงตลาดก่อนจะถึงมือผู้บริโภค

หรือเรียกง่ายๆ ว่า สินค้าทุกชิ้นแทบจะสามารถตรวจสอบย้อนกลับไปถึงที่มาได้ว่า มาจากแปลงหรือฟาร์มของเกษตรกรที่ไหน ซึ่งเชื่อเหลือเกินว่า ทุกครั้งที่เห็นสัญลักษณ์ “Q” จะมีผู้บริโภคอย่างเราๆ เชื่ออย่างสนิทใจว่า จะได้สินค้าที่มีคุณภาพและปลอดภัยอย่างแน่นอน

แต่วันนี้สัญลักษณ์ “Q” กลับต้องถูกสั่นคลอนอีกครั้ง

หลังจากเมื่อวันที่ 4 พฤษภาคมที่ผ่านมา “เครือข่ายเตือนภัยสารเคมีกำจัดศัตรูพืช” หรือ “Thai-PAN” ได้เปิดเผยผลการสุ่มเก็บตัวอย่างผักและผลไม้ที่ประชาชนนิยมบริโภค เช่น กะหล่ำปลี แตงกวา ผักบุ้งจีน มะเขือเทศ ผักกาดขาวปลี คะน้า ถั่วฝักยาว กะเพรา และพริกแดง แตงโม มะม่วงน้ำดอกไม้ มะละกอ แก้วมังกร ฝรั่ง ในพื้นที่ กทม. ปริมณฑล เชียงใหม่ และอุบลราชธานี แล้วส่งไปวิเคราะห์หาสารเคมีกำจัดศัตรูพืชตกค้างแบบ Multi Residue Pesticide Screen (MRPS) ซึ่งสามารถวิเคราะห์หาสารพิษตกค้างได้กว่า 450 ชนิด ที่ห้องปฏิบัติการในประเทศอังกฤษที่ได้รับรอง ISO/IEC 17025:2005

ผลปรากฏว่า มีผักและผลไม้ที่มีสารตกค้างเกินมาตรฐานถึง 46.4% หรือเกือบครึ่งหนึ่งของตัวอย่างที่ตรวจ และที่น่าตกใจก็คือ พบสารเคมีตกค้างในผักและผลไม้ซึ่งได้รับสัญลักษณ์ “Q” มากถึง 57.1% รวมทั้งผักผลไม้ “อินทรีย์” ที่ผ่านการรับรอง “Organic Thailand” และไม่ควรพบการตกค้างของสารเคมี กลับพบสารตกค้างเกินมาตรฐานถึง 25% ของตัวอย่าง

นอกจากนี้ จำนวนตัวอย่างของผักและผลไม้ซึ่งจำหน่ายในตลาด “โมเดิร์นเทรด” ซึ่งขายแพงกว่าปกติทั่วไป กลับมีความปลอดภัยในระดับเดียวกับ “ตลาดสด” เพราะพบตัวอย่างที่มีสารตกค้างเกินมาตรฐานถึง 46% ขณะที่ตลาดสดมีตรวจสอบพบ 48%

ผมขออนุญาตไม่ลงลึกถึงรายละเอียดมากไปกว่านี้ แต่ถ้าผู้อ่านท่านใดสนใจใคร่รู้ก็สามารถเข้าไปอ่านต่อได้ที่เว็บไซต์ http://www.thaipan.org/node/831 ของ “Thai-PAN”

แต่ประเด็นที่ผมอยากจะพูดถึงก็คือ นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่มีการออกมาเผยแพร่ผลการตรวจสอบความปลอดภัยที่ดูเหมือนจะ “ไม่มีจริง” ในพืชผักผลไม้ไทย เพราะที่ผ่านมากลุ่ม “Thai-PAN” รวมทั้งเครือข่ายผู้บริโภคหลายกลุ่ม ก็ออกมาเปิดเผยการตรวจสอบที่ได้ผลในลักษณะเดียวกันมาอย่างต่อเนื่อง และแม้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องในกระทรวงเกษตรฯ จะพากันออกมายืนยันถึงกระบวนการตรวจสอบของตัวเองอย่างเข้มงวดเป็นประจำทุกปีเช่นเดียวกัน แต่การที่ยังคงมีการตรวจสอบพบสารตกค้างเกินค่ามาตรฐานเช่นนี้อย่างต่อเนื่องไม่หยุดเช่นนี้ ก็อาจเป็นเครื่องสะท้อนได้ถึงความหละหลวมที่อาจเกิดขึ้นในขั้นตอนใดขั้นตอนหนึ่งของกระบวนการตรวจสอบ

ที่พูดเช่นนี้ ไม่ได้ต้องการจะกล่าวโทษหรือกล่าวหาหน่วยงานใดๆ ในกระทรวงเกษตรฯ เพราะโดยส่วนตัวผมเองก็เป็นคนหนึ่งที่เชื่อในสินค้าที่มีสัญลักษณ์ “Q” และอยากให้เป็นสัญลักษณ์ที่สามารถรับประกันถึงความปลอดภัยให้กับผู้บริโภคได้อย่างแท้จริง

ดังนั้นก็ไม่น่าจะเป็นเรื่องเสียหายแต่อย่างใด ถ้าปีนี้จะลองกลับไปยกเครื่องกระบวนการตรวจสอบรับรองของเราให้เข้มขึ้นอีกสักรอบ

เพราะสิ่งสำคัญที่สุดถ้าจะพูดถึงเรื่องความปลอดภัย ก็คงหนีไม่พ้นเรื่องความน่าเชื่อถือ

ยิ่งถ้าประชาชนหมดความเชื่อถือเสียแล้ว จะออกเครื่องหมายรับรองคุณภาพมาอีกสักกี่ตัว ก็ไม่มีทางได้เกิดแน่ จริงหรือเปล่าครับ

มะลิลา