ติมอร์-เลสเต ได้เข้าเป็นสมาชิกอย่างเป็นทางการประเทศที่ 11 ของสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรืออาเซียน แล้วในวันนี้ หลังจากที่รอคอยมานาน 14 ปี

26 ตุลาคม 2568 ผู้นำ 10 ชาติสมาชิกอาเซียน และนายกรัฐมนตรีซานานา กุสเมา ของติมอร์-เลสเต ลงนามเอกสารในพิธีการลงนามการประกาศรับติมอร์-เลสเตเข้าเป็นสมาชิกอาเซียน ที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ ในพิธีเปิดการประชุมสุดยอด หรือซัมมิตอาเซียน สานฝันของนายกุสเมา และประธานาธิบดีโจเซ รามอส-ฮอร์ตา สองวีรบุรุษผู้ต่อสู้เรียกร้องเอกราชของประเทศ หลังจากที่มีการยื่นสมัครเป็นสมาชิกอาเซียนอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2554

นายกรัฐมนตรีกุสเมา กล่าวสุนทรพจน์ที่เต็มเปี่ยมไปด้วยอารมณ์ความรู้สึกว่า ถือเป็นช่วงเวลาประวัติศาสตร์ของประเทศ เป็นการเริ่มต้นใหม่ที่จะนำมาซึ่งโอกาสอันมากมายด้านการค้าและการลงทุน สำหรับประชาชนชาวติมอร์-เลสเตแล้ว เรื่องนี้ไม่เพียงเป็นความฝันที่เป็นจริง แต่ยังเป็นการประกาศอย่างทรงพลังถึงการเดินทางของติมอร์-เลสเต การเข้าเป็นสมาชิกอาเซียนเป็นหลักฐานประจักษ์ถึงจิตวิญญาณของประชาชน และประชาธิปไตยที่ถือกำเนิดขึ้นจากความพยายามฝ่าฟันต่อสู้

ทั้งนี้ ติมอร์-เลสเต มีประชากร 1.4 ล้านคน เป็นหนึ่งในประเทศยากจนที่สุดของเอเชีย มีขนาดเศรษฐกิจราว 2,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 65,325 ล้านบาท) ขณะที่อาเซียน 10 ประเทศ มีขนาดเศรษฐกิจรวมกัน 3.8 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 124.12 ล้านล้านบาท) เคยเป็นอาณานิคมของโปรตุเกส นานถึง 3 ศตวรรษ ก่อนที่โปรตุเกสถอนตัวออกไปอย่างกะทันหันในปี 2518 เปิดทางให้อินโดนีเซีย ซึ่งเป็นประเทศเพื่อนบ้านที่มีขนาดใหญ่กว่า เข้ามาผนวกและยึดครอง

จนกระทั่งได้รับเอกราชในปี 2545 นายรามอส-ฮอร์ตา ผู้ได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพในปี 2539 เสนอแนวคิดเข้าเป็นสมาชิกอาเซียนตั้งแต่ช่วงคริสต์ทศวรรษ 1970 เพื่อให้ประเทศมีอนาคตยั่งยืนผ่านการบูรณาการเข้ากับภูมิภาค เขาให้สัมภาษณ์พิเศษแชนนัลนิวส์เอเชีย หรือซีเอ็นเอ (CNA) ของสิงคโปร์เมื่อเดือนกันยายนว่า ติมอร์-เลสเตจะไม่เพิ่มภาระให้แก่อาเซียน แต่หวังจะมีส่วนช่วยเสริมสร้างกลไกของอาเซียน เช่น การป้องกันความขัดแย้งให้แข็งแกร่งขึ้น โดยเห็นว่าอาเซียนควรเน้นเรื่องการเจรจาเพื่อป้องกันความขัดแย้ง