เป็นที่ทราบกันดีว่า ประเทศของเราได้เข้าสู่สังคมผู้สูงวัยด้วยเหตุนี้ การเตรียมความพร้อมในด้านต่างๆ เพื่อรองรับประชากรผู้สูงวัยอย่างเร่งด่วนจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะด้านสุขภาพและสาธารณสุขของประเทศ เช่น อาหารการกิน ความเป็นอยู่ สุขภาพอนามัย เพราะสังคมสูงวัยจะมาพร้อมกับโรคต่างๆ อาทิ โรคมะเร็ง โรคเบาหวาน โรคหัวใจ และโรคเรื้อรังต่างๆ ผู้สูงวัยส่วนใหญ่ จึงมักต้องใช้ยาหลายชนิดอย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ
แต่พบว่า ผู้สูงวัยส่วนใหญ่ไม่ใช้ยาตามแพทย์สั่ง ซึ่งมีข้อมูลจาก สมาคมเภสัชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย) ระบุว่า มีผลสำรวจพบว่า ผู้ป่วยร้อยละ 47.1 มีปัญหาการไม่ใช้ยาตามสั่ง ไม่ได้รับยาที่ควรจะได้รับ เกิดอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา และยังพบปัญหาเชิงระบบที่เกี่ยวข้องกับปัญหาด้านยา คือ (1) การได้รับยาไม่ต่อเนื่อง (2) การเข้าไม่ถึงยา และ (3) ขาดการส่งต่อข้อมูลด้านยาที่มีประสิทธิภาพ ตามลำดับ
ทั้งนี้ การที่ผู้สูงวัยส่วนใหญ่ประสบปัญหาเป็นโรคเรื้อรังหลายโรคนั้น ทำให้ต้องใช้ยาหลายรายการ จากหลายแหล่ง ซึ่งจะทำให้เกิดปัญหายาซ้ำซ้อน ยาตีกัน การปรับเปลี่ยนยาด้วยตนเอง หรือการสื่อสารที่ไม่เข้าใจ ทำให้ไม่สามารถใช้ยาตามแผนการรักษาได้ ผู้สูงวัยบางรายมีการนำยาเหลือใช้ของตนไปให้ผู้อื่นใช้โดยขาดความรู้ส่งผลให้เกิดอันตราย
นอกจากนี้การที่ผู้สูงวัยมีความเสื่อมถอยของสภาวะร่างกาย เป็นปัญหาต่อระบบการทำงานของร่างกาย ที่อาจส่งผลกับการใช้ยา เช่น ปัญหาด้านสายตาทำให้ไม่สามารถอ่านฉลากยาได้จึงรับประทานยาตามความเคยชิน อาจได้ขนาดยาไม่ถูกต้อง กล้ามเนื้อมีความอ่อนแรงจนไม่สามารถฉีกแผงยา หรือหยิบยาเข้าปาก บางรายมีปัญหาด้านความจำทำให้ใช้ยาผิด เป็นต้น
ในรายที่ต้องมีผู้ดูแลจัดยาให้ ถ้าผู้ดูแลไม่ได้รับข้อมูลอย่างเพียงพอ อาจส่งผลให้เกิดปัญหากับผู้สูงวัยที่ไม่สามารถใช้ยาได้ด้วยตนเอง และมีผู้ป่วยบางรายใช้ยาตามคำบอกเล่า หรือซื้อยารับประทานเอง หรือนำยาผู้อื่นมาใช้ ทำให้บริโภคยาไม่ตรงตามโรคที่เป็น
ข้อมูลจาก ภญ.จันทิมา โยธาพิทักษ์ ผู้ช่วยนายกสภาเภสัชกรรม ฝ่ายวิชาการ ได้แนะแนวทางดูแลผู้สูงวัยใช้ยาปลอดภัยและเป็นสุข เพื่อลดความสูญเสียจากการใช้ยาในผู้สูงวัย ลูกหลาน หรือผู้ดูแลผู้สูงวัย จะต้องมีความรู้เรื่องการใช้ยาอย่างถูกต้องปลอดภัยในผู้สูงวัย ดังนี้
l รับประทานยาตามที่แพทย์หรือเภสัชกรแนะนำอย่างเคร่งครัด
l ใช้ยาเท่าที่จำเป็นไม่ควรซื้อยารับประทานเองเพราะยาบางชนิดมีความเสี่ยงในการใช้ จำเป็นต้องติดตามการใช้อย่างใกล้ชิด อีกทั้งอาจตีกันกับยาที่ผู้ป่วยใช้อยู่เป็นประจำ ดังนั้นแนะนำปรึกษาแพทย์และเภสัชกรก่อนการใช้ยาใหม่ๆ
l เมื่อต้องไปพบแพทย์หรือไปโรงพยาบาล ต้องนำยาทุกชนิด ซึ่งรวมถึงสมุนไพรและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่ใช้อยู่ไปแสดงแก่แพทย์หรือเภสัชกร
l ในระหว่างการใช้ยา หากพบอาการที่ผิดปกติ เช่น ใช้ยาไปแล้วขาบวม ปัสสาวะบ่อย ไอเรื้อรัง เป็นต้น ควรแจ้งให้แพทย์ทราบ เพราะอาจเกิดจากยาที่ใช้อยู่
l หากผู้ป่วยมีปัญหาในการใช้ยา เช่น กลืนยาลำบาก ต้องแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบ เพื่อจะได้เลือกชนิดยาที่เหมาะสม เช่น เปลี่ยนเป็นยาน้ำ
l หลังได้รับยาควรตรวจดูยาและอ่านฉลากยาให้เข้าใจทุกครั้ง ถ้ามีข้อสงสัยควรสอบถามเภสัชกรทันที
l หากผู้ป่วยมีปัญหาในการจัดเตรียมยา หรือมีปัญหาในการอ่านฉลากยา ควรให้ญาติหรือผู้ร่วมอาศัยจัดเตรียมยาให้พร้อมต่อการใช้ เช่น การหักครึ่งเม็ด การกดยาเม็ดออกจากฟอยด์ การจัดยาเป็นเวลาเป็นมื้อ เป็นต้น เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยได้ยาอย่างถูกต้องครบถ้วน
l หากผู้ป่วยสูงวัยช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ ผู้ดูแลควรหยิบยามาให้รับประทานเองกับมือ และดูด้วยว่าผู้ป่วยได้รับประทานยาจริงหรือไม่
l กรณีผู้ป่วยหลงลืมการใช้ยาอาจใช้สิ่งช่วยจดจำ เช่น เขียนขนาดและวิธีรับประทานตัวใหญ่ติดบนฉลากยา หรือใช้นาฬิกาปลุก ใช้กล่องใส่ยาชนิดที่รับประทานช่องละ 1 ครั้ง เพื่อป้องกันการลืมรับประทานยา หรือรับประทานยาซ้ำซ้อน
l ควรจัดเก็บยาให้ถูกต้องไม่เก็บในที่อับชื้น เช่นห้องน้ำ หรือในที่ที่ร้อนจัด เช่น ในรถ และไม่เก็บในที่ที่แสงแดดส่องถึงเพราะจะทำให้ตัวยาเสื่อมคุณภาพได้ ที่สำคัญควรเก็บให้ห่างจากมือเด็ก
เพื่อร่วมรณรงค์ให้คนไทยมีการใช้ยาและสมุนไพรอย่างสมเหตุผล สภาเภสัชกรรม ร่วมกับ ภาคีเครือข่ายวิชาชีพเภสัชกรรม ได้จัดงานสัปดาห์เภสัชกรรม ประจำปี 2561 ขึ้น ระหว่างวันที่ 23 ถึง 29 มิถุนายน 2561 ภายใต้คำขวัญ “ฉลาดใช้ยาและสมุนไพรสมเหตุผล ยุค 4.0 ...ปรึกษาเภสัชกร” โดยมุ่งหวังให้มีการใช้ยาอย่างสมเหตุผล ส่งผลให้ประชาชนได้รับยาในปริมาณและระยะเวลาที่เหมาะสมกับปัญหาสุขภาพ สำหรับผู้ที่มีปัญหาเรื่องการใช้ยา สามารถขอรับคำปรึกษาได้จากเภสัชกรโรงพยาบาล หรือ เภสัชกรร้านยาใกล้บ้าน
ผศ.(พิเศษ)ดร.ภก.อภิสิทธิ์ ฉัตรทนานนท์
เลขาธิการ สภาเภสัชกรรม
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี