ผวจ.ชัยวัฒน์ สนใจคัมภีร์มอญของเก่าเมืองปทุมฯ

หากพูดถึงวิถีชุมชนคนรักษาวัฒนธรรมแล้ว ชุมชนศาลาแดงเหนือ ตำบลเชียงรากน้อย อำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี ถือเป็นตัวอย่างชุมชนหนึ่งที่น่าสนใจ แม้ว่าจะเป็นชุมชนเล็กๆ ไกลตาแต่ก็รักษาวัฒนธรรมของตนเป็นอย่างดีจนได้รับการยกย่องเป็นชุมชนต้นแบบอันดับ ๓ ของประเทศ แม้จะไม่ได้รับการใส่ใจจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเท่าไรนัก แต่ด้วยการสร้างเครือข่ายของคนเชื้อสายมอญที่รับรู้กันมานานแล้วว่า ชุมชนนี้เป็นแหล่งวัฒนธรรมวิถีมอญ ที่ยังอนุรักษ์ขนบประเพณีวิถีมอญและเก็บรวบรวมสิ่งของจากบรรพบุรุษสำหรับการเรียนรู้ โดยเฉพาะคัมภีร์ภาษามอญโบราณไว้อย่างเป็นระบบ ด้วยความอุสาหะของชาวบ้านและเจ้าอาวาสวัดศาลาแดงเหนือ แล้วยังมีดร.พิศาล บุญผูก ผู้รู้ภาษามอญ ปราชญ์มอญศึกษา ร่วมด้วยนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช โดย นางสาววรนุช สุนทรวินิต อดีตผู้อำนวยการสำนักบรรณสารสนเทศ ผู้เริ่มโครงการนนทบุรีศึกษา รวมทั้งนักวิชาการจาก ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร, ศูนย์ซีมีโอสปาฟ่า และนักวิชาการสถาบันอื่นๆ ที่ต่างมาช่วยกันตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๕๔๓ ด้วยเหตุที่ “งานวิชาการนั้นไม่ใช่งานเอาหน้า”จึงหาคนใส่ใจน้อยมาก ทั้งๆ ที่เป็นงานวิชาการระดับประเทศและอาเซียนตามนโยบาย “พหุวัฒนธรรม” เรื่องนี้ นายชัยวัฒน์ ชื่นโกสุม ผู้ว่าราชการจังหวัดปทุมธานี ได้ให้ความสนใจต่อโครงการเปิดตำนานปทุมธานี ผ่านคัมภีร์มอญ ประจำปี ๒๕๖๔เมื่อวันที่ ๑๖ มีนาคม ๒๕๖๔ ที่ผ่านมา และพร้อมที่จะสนับสนุนให้เป็นแหล่งองค์ความรู้ของเมืองปทุมธานีต่อไป

ดร.พิศาล บุญผูก ปราชญมอญศึกษา

การสร้างคัมภีร์ใบลานของพุทธศาสนิกชนคนมอญนั้น สืบต่อวิถีวัฒนธรรมมาแต่โบราณกาล เมื่ออพยพชาวมอญมาอยู่ตำบลสามโคกในสมัยอยุธยา แผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแล้วก็ยังรักษาวัฒนธรรมสืบทอดต่อกันมาด้วย ชาวมอญมีความเชื่อว่า ผู้ใดที่สร้างคัมภีร์ใบลานถวาย ถือว่าเป็น “การสร้างธรรม” จะได้อานิสงส์ผลบุญเป็นมหากุศลอันยิ่งใหญ่ที่สุดในชีวิต ดังนั้น จึงมีธรรมเนียมนิยมการสร้างคัมภีร์ใบลานถวายไว้ในพระศาสนามากมาย การถวายคัมภีร์นั้นก็จะต้องทอผ้าห่อคัมภีร์และห่อหุ้มคัมภีร์ไว้อีกชั้นหนึ่ง เพื่อป้องกันการชำรุดที่จะเกิดแก่ตัวคัมภีร์ไม่ให้เสียหายกับรักษาสภาพให้ใช้ศึกษาอยู่ในหอไตร ซึ่งถือเป็นพุทธบูชาสร้างอานิสงส์ในชาติภพข้างหน้า

คัมภีร์มอญนั้นนิยมจารลงใบลานที่มีการเรียกชื่อต่างกันในอาเซียน เช่น ศรีลังกาเรียกว่าโอลา (ola) ในอินเดียเรียกว่า ทูลา สิโทลา หรือการาลิกา (tula, sritola or karalika) ในประเทศไทยเรียกว่า ใบลาน (palm-leaf) เป็นใบพืชตระกูลปาล์ม ที่มีความคงทนในอากาศร้อน จึงนิยมจารข้อมูลลงบนใบลานแล้ว ลงเขม่าดำหรือสีให้อ่านง่าย แต่ละใบลานนั้นนำมาผูกรวมไว้ด้วยกันหลายใบ ตามเนื้อหาของคัมภีร์ ผูก ๑ ก็คือบท ๑ บางเรื่องมีหลายบทก็ผูกไว้หลายผูก คัมภีร์หนึ่งนั้นต้องมีไม้ประกับคัมภีร์ใบลานทั้งสองข้าง ความสำคัญอยู่ที่ไม้ประกับที่สร้างขึ้นทำลวดลายรดน้ำปิดทอง หรือประดับด้วยลายมุกรักดำ อีกยังทาสันคัมภีร์ใบลานด้วยสีทอง หรือสีแดง ตามความสำคัญ โดยมีป้ายงา กระดูก ไม้ ขัดบอกชื่อกำกับพระคัมภีร์ ซึ่งทุกคัมภีร์มักมี “ผ้าห่อคัมภีร์” ป้องกันฝุ่น แมลง ความร้อน ความชื้น และทำหน้าที่แยกคัมภีร์แต่ละผูกหรือแต่ละเรื่องออกจากกัน ทำให้คัมภีร์ใบลานไม่ชำรุดเสื่อมสภาพรักษาสืบต่อได้มากกว่า ๒๐๐ ปีการสร้างผ้าห่อคัมภีร์ใบลานนี้นิยมกันในประเทศแถบเอเชียจึงมีการทอผ้าและสร้างผ้าห่อคัมภีร์โดยเฉพาะ สำหรับคัมภีร์ภาษามอญที่วัดศาลาแดงเหนือนี้เป็นแห่งหนึ่งในหลายๆ วัด ที่มีการศึกษาและสืบค้นอย่างเป็นระบบ ดังนั้น การถ่ายทอดการห่อคัมภีร์ การทำความสะอาดคัมภีร์ การอบคัมภีร์ การลงทะเบียนคัมภีร์ และการผูกคัมภีร์ เพื่อสืบต่อวัฒนธรรมคัมภีร์โบราณจึงเป็นการเรียนรู้ที่ทุกคนต้องถอดบทเรียนให้เข้าถึงความดีงามและให้ความสำคัญงานวิชาการอย่างนี้ไม่ใช่วัฒนธรรมเถิดเทิงไปวันๆ ที่นี่จึงเป็น วัฒนธรรมแห่งศรัทธาที่หาได้ยาก