เมืองไทยมีสถานที่สำคัญเชิงโบราณคดีมากมายกระจายอยู่ในหลายพื้นที่ทั่วทุกภาคของประเทศ และหนึ่งในนั้นคือเมืองศรีเทพ ปัจจุบันอยู่ในเขตอำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ 

ความสำคัญในเชิงประวัติศาสตร์ ศรีเทพแห่งนี้คือศูนย์กลางการค้าขายแลกเปลี่ยนสินค้า และเป็นแหล่งอารยธรรมวัฒนธรรมที่เป็นจุดเชื่อมเขตภาคกลาง ภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือมาตั้งแต่อดีต มีหลักฐานทางโบราณคดีระบุว่าเมืองศรีเทพ เป็นเมืองที่เกิดมาก่อนอารยธรรมทวารวดี และขอมโบราณ โดยมีอายุตั้งแต่ช่วงพุทธศตวรรษที่ 6-12

ศรีเทพแบ่งเป็นสองเขต คือเขตในเมือง (เมืองใน) และนอกเมือง (เมืองนอก)โดยเขตเมืองในมีลักษณะของเมืองค่อนข้างกลม มีพื้นที่ประมาณ 1,300 ไร่ ปัจจุบันมีโบราณสถานหลงเหลืออยู่ 48 แห่ง โดยเป็นโบราณสถานที่เกี่ยวเนื่องกับพุทธศาสนาและศาสนาฮินดู ศิลปกรรมที่หลงเหลือให้เห็นมีลักษณะเกี่ยวเนื่องกับทวารวดี สมัยพุทธศตวรรษ 12-16 และวัฒนธรรมแบบขอมโบราณ สมัยพุทธศตวรรษที่ 16-18 

โบราณสถานที่สำคัญที่ยังปรากฏคือ เขาคลังใน และปรางค์ต่างๆ เช่น ปรางค์ศรีเทพปรางค์สองพี่น้อง และที่สำคัญคือมีสระน้ำขนาดต่างๆ อยู่ในเมืองอีกประมาณ 70 สระ

โบราณวัตถุชิ้นสำคัญที่หลงเหลือในเขตเมืองใน คือ ทับหลังที่ปรางค์สองพี่น้อง และลวดลายปูนปั้นรูปคนแคระแบกที่ฐานเขาคลังใน โดยคนแคระนั้นมีทั้งหน้าเป็นคน และสัตว์ต่างๆ เช่น วัว สิงห์ ลิง เป็นต้น และมีลายพรรณพฤกษา และลวดลายเรขาคณิต ประดับที่ฐาน 

เขาคลังในเป็นโบราณสถานของพุทธศาสนาในยุคนั้น ส่วนปรางค์สองพี่น้อง น่าจะเคยเป็นเทวาลัย ตามความเชื่อของศาสนาฮินดู ลัทธิไศวนิกาย แล้วต่อมาถูกปรับเปลี่ยนเป็นพุทธสถาน

ส่วนเมืองนอก ตั้งอยู่ด้านทิศตะวันออกของเมืองใน มีพื้นที่ประมาณ 1,600 ไร่ผังของเมืองนอกเป็นแบบสี่เหลี่ยมผืนผ้ามุมมนมีโบราณสถานหลงเหลืออยู่ 64 แห่ง และมีสระน้ำขนาดต่างๆ อีกเป็นจำนวนมาก และนอกคูเมืองกำแพงของเมือง นอกนั้นยังมีโบราณสถานอีกกว่า 50 แห่ง โบราณสถานที่สำคัญคือ เขาคลังนอก ปรางค์ฤๅษี และกลุ่มเขาคลังสระแก้ว 

และที่สำคัญคือ เขาถมอรัตน์ ที่อยู่ทางทิศตะวันตกนอกเขตเมืองโบราณ ห่างออกไป15 กิโลเมตร สันนิษฐานว่า เขาถมอรัตน์ คือพื้นที่สำคัญในการประกอบพิธีกรรมของศรีเทพ โดยในสมัยทวารวดี ใช้เขาถมอรัตน์เป็นเขตพุทธสถานแบบมหายาน

ถมอรัตน์เป็นเขาหินปูนขนาดใหญ่บริเวณเชิงเขาขุดค้นพบกำไลหิน และเครื่องมือต่างๆ ของมนุษย์ในยุคนัั้น

เมืองศรีเทพมีความเจริญรุ่งเรืองอยู่ประมาณ 700 ปี แล้วก็เสื่อมสลายลงจนลดความสำคัญไปในที่สุดในช่วงพุทธศตวรรษที่ 18 ซึ่งเป็นช่วงเวลาไล่เลี่ยกับการเสื่อมสลายของอาณาจักรขอมโบราณ แล้วจึงเกิดเมืองใหม่ที่เจริญขึ้นมาทดแทน เช่น อาณาจักรสุโขทัย รวมถึงอาณาจักรอยุธยา ในเวลาต่อมา 

ปัจจุบัน ศรีเทพ ได้รับการยกขึ้นเป็นมรดกโลกแล้ว โดยเมื่อวันที่ 29 สิงหาคม ถึง 3 กันยายน 2566 ได้จัดงานแสงสีเสียงศรีเทพสู่มรดกโลก

หนังสือพิมพ์แนวหน้า โดยMr.Flower วางกำหนดจัดทริปพาคุณๆ ไปเที่ยวชมความวิจิตรของเมืองศรีเทพในช่วงปลายเดือนกันยายน 2566 หากคุณสนใจร่วมทริปด้วยกัน โปรดติดต่อ 091-7233615 รับสมาชิกจำนวนจำกัด 30 คนเท่านั้นครับ