สัปดาห์นี้หลายหน่วยงานโดยเฉพาะภาคราชการมีการจัดงานเลี้ยงเกษียณอายุให้แก่พนักงานที่ทำงานจนครบอายุ 60 หรือ 65 ปี ก่อนอื่นต้องขอต้องกราบขอบพระคุณ และแสดงความยินดีกับท่านที่ได้ทำงานในหน้าที่อย่างเต็มกำลังมาจนถึงวันเกษียณอายุนี้

เมื่อถึงวันทำงานวันแรกของเดือนตุลาคม ผู้เกษียณหลายท่านอาจจะมีแผนอยู่แล้วว่าจะไปทำอะไรที่ไหนอย่างไร บางท่านมีแผนเที่ยวยาวเหยียดหลังจากที่อัดอั้นมานานเนื่องจากภารกิจในการทำงานรัดตัวเหลือเกิน บางท่านอาจไม่ได้มีแผนอะไรนอกจากขอนอนดูซีรี่ส์แบบมาราธอนให้เต็มที่ทั้งนี้ทั้งนั้นก่อนจะทำตามแผนใดๆ ขอให้ท่านทบทวนความพร้อมด้านสุขภาพและประเมินความเสี่ยงให้ดีก่อนเพื่อเตรียมรับมือกับความท้าทายด้านสุขภาพที่มากับแผนของแต่ละท่าน

ท่านที่เตรียมแผนแบบที่ต้องใช้ร่างกายแบบสมบุกสมบัน เช่น ไปเที่ยวแบบเดินป่าปีนเขา หรือกระทั่งแค่นั่งรถนานๆ รวมถึงท่านที่เกษียณไปทำสวนทำไร่ที่ปลูกเตรียมไว้ต้องประเมินความพร้อมของร่างกายก่อน ท่านที่มีโรคประจำตัวเช่น ความดันสูง หัวใจ ปอด อาจจะต้องปรึกษาแพทย์ว่าแผนที่ท่านคิดต้องมีการปรับยาหรือเตรียมยาสำหรับบรรเทาอาการเพิ่มเติมอะไรหรือไม่ ส่วนท่านที่ไม่มีโรคประจำตัวมาจนถึงอายุ 60 ปี ซึ่งถือว่าเป็นความโชคดีอย่างยิ่งนั้น ก็อย่าเพิ่งได้ชะล่าใจ เราต้องยอมรับความจริงที่ว่าความเสื่อมของร่างกายนั้นไม่ได้แปรผันตรงกับอายุที่เพิ่มขึ้น จู่ๆ ถึงอายุ 60 ปี บทจะเกิดความเสื่อมขึ้นมาพร้อมๆ กัน โรคภัยก็อาจรุมเร้าครบทีม ทั้งความดัน ไขมัน เบาหวานหัวใจ ก็เป็นไปได้ ท่านอาจจะต้องหมั่นสังเกตถึงความผิดปกติที่เกิดขึ้นแต่เนิ่นๆ เช่น อาการปวดมึนหัว ใจสั่น ใจหวิวถ้าเป็นบ่อยๆ ก็อาจเป็นสัญญาณเตือนของโรคระบบหัวใจและหลอดเลือด หิวบ่อย ปัสสาวะบ่อย น้ำหนักลดโดยไม่ได้ตั้งใจ ติดเชื้อง่าย ก็อาจจะเป็นสัญญาณเตือนโรคเบาหวาน เมื่อพบอาการผิดปกติก็ควรไปพบแพทย์เพื่อเช็คร่างกาย เพราะโรคทุกโรคถ้าพบในระยะที่เริ่มเป็นนั้นรักษาได้ง่ายและผลการรักษาก็จะดีกว่าเมื่อปล่อยให้โรคดำเนินนานเกินไปอยู่แล้ว ความยากคือท่านอาจจะคิดว่าอาการที่เกิดขึ้นเกิดจากการใช้ชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไป อย่างไรก็ตาม หากท่านไม่แน่ใจว่าอาการที่เกิดขึ้นเกิดจากอะไร ก็ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรเพื่อดูว่าต้องตรวจอะไรเพิ่มเติมหรือไม่

ถึงแม้ไม่ได้ทำงานประจำ แต่ผู้ที่เกษียณแล้วก็ยังควรคงไว้ซึ่งการมีกิจกรรมที่ได้เคลื่อนไหวร่างกายในแต่ละวันให้ได้พอๆ เดิมหรือมากกว่าเดิม ใครที่เคยสัญญากับตัวเองไว้ว่าหลังเกษียณจะออกกำลังกายตอนเช้า ก็ขอให้ทำอย่างน้อยสักวันละ 10-15 นาทีในช่วงต้น และพอร่างกายคุ้นชินกับการออกกำลังกายจนทำได้มากขึ้นก็ค่อยๆ เพิ่มเวลาจนได้สัก 30 นาทีต่อครั้ง 5 ครั้งต่อสัปดาห์ และไม่ว่ากิจกรรมใดก็แล้วแต่ที่ดูจะเพิ่มความเสี่ยงในการบาดเจ็บของข้อและกล้ามเนื้อ ก็ขอให้ค่อยๆ ทำในช่วงเริ่มต้น ดีกว่าหักโหมจนร่างกายบาดเจ็บแล้วในที่สุดก็ต้องล้มเลิกไป

สำหรับด้านยา ยาที่พบว่าเป็นปัญหาบ่อยๆ ในผู้สูงอายุคือยากลุ่ม NSAIDS หรือที่เรียกว่ายาต้านอาการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้ เช่น ไอบูโพรเฟน ไดโคลฟีแนก นาปรอกเซน เซเลคอกซิบเป็นต้น ยานี้มักถูกใช้เมื่อผู้สูงอายุมีอาการปวดเมื่อยจากความเสื่อม หรือการทำงาน และกิจกรรมต่างๆ หรือการออกกำลังกาย เช่น ไปเที่ยวแล้วเดินเยอะ เดินนาน ทำสวนก้มๆ เงยๆ ยกของหนักแล้วปวดหลัง ปวดเอว บางคนเลยเรียกยากลุ่มนี้ว่ายาแก้ยอก ยาแก้กล้ามเนื้ออักเสบ ซึ่งการใช้ยานี้แม้จะบรรเทาปวดได้ดี แต่ก็เพิ่มความเสี่ยงหลายอย่าง ตั้งแต่การระคายเคืองกระเพาะอาหาร อาจทำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหาร จนกระทั่งเลือดออกในทางเดินอาหารได้ นอกจากนั้นยังทำให้หลอดเลือดที่ไปที่ไตหดตัว ไตขาดเลือด เกิดการบาดเจ็บที่ไต และเสี่ยงไตวายเฉียบพลัน และอาจมีผลทำให้เกิดโรคในระบบหัวใจและหลอดเลือดได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนที่มีความเสี่ยงสูงอยู่แล้ว เช่น มีความดันสูง เคยมีหรือเสี่ยงต่อการเกิดภาวะหัวใจขาดเลือด ดังนั้น การใช้ยาจึงต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์หรือเภสัชกร เพราะต้องประเมินทุกอย่างทั้งระบบของผู้สูงอายุแต่ละรายเพื่อเลือกยาที่เหมาะสมที่สุดหากต้องใช้จริงๆ รวมถึงต้องกำหนดระยะเวลาการใช้ยาให้เหมาะสมเพื่อให้เกิดความเสี่ยงน้อยที่สุดด้วย

โดยสรุปแล้ว หลังเกษียณถือว่าเป็นช่วงเวลาดีๆในชีวิตช่วงหนึ่งที่ท่านจะได้เริ่มต้นกิจกรรมใหม่ๆ แต่ถึงอย่างนั้นสุขภาพและความปลอดภัยในการใช้ยาก็ยังคงเป็นเรื่องที่ต้องให้ความสำคัญ การสังเกตความผิดปกติที่เกิดขึ้น และการระมัดระวังในการใช้ยาเป็นเรื่องที่ต้องใส่ใจมากขึ้นในวัยเกษียณเพื่อให้ทุกท่านยังคงมีสุขภาพที่แข็งแรงไปได้อีกนานๆ

รศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย