ไทยหรือสยามนั้นมีขบวนพยุหยาตราชลมารคมาตั้งแต่โบราณกาล เนื่องจากพระมหากษัตริย์ทรงใช้เรือสำหรับเสด็จพระราชดำเนินไปในพระราชพิธี และพระราชกิจ
ต่างๆ และบางครั้งก็ทรงใช้ขบวนเรือในพระราชกิจส่วนพระองค์ด้วย โดยพบว่ามีการจดจารึกในประวัติศาสตร์ว่ามีขบวนพยุหยาตราชลมารคมาตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี สืบต่อมาในสมัยกรุงศรีอยุธยา และกรุงธนบุรี จนกระทั่งถึงยุคปัจจุบันคือกรุงรัตนโกสินทร์

ยิ่งในยุคที่ราชธานีของไทยอยู่ใกล้กับแม่น้ำสำคัญๆ ก็ยิ่งมีการใช้เรือใช้แพกันมากขึ้นทั้งอาณาประชาราษฎร และเจ้าฟ้ามหากษัตริย์โดยเฉพาะในยุคกรุงศรีอยุธยาที่มีการใช้เรือเพื่อการสัญจรกันอย่างแพร่หลาย แม้กระทั่งในยามศึกสงครามก็ยังใช้เรือแพในการศึกด้วย มีการจดจารึกในประวัติศาสตร์ว่าครั้งรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชมีการจัดขบวนพยุหยาตราชลมารคครั้งสำคัญครั้งหนึ่งชื่อว่าขบวนพยุหยาตราเพชรพวง มีเรือทั้งหมด113 ลำ ในขบวน โดยแบ่งเป็น 5 ขบวนคือนอกหน้า ในหน้า เรือพระราชยาน ในหลัง และนอกหลัง

กาลเวลาผ่านเลยมาจนถึงยุคสมัยกรุงธนบุรีก็มีหลักฐานว่าพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงใช้เรือเพื่อการกอบกู้เอกราชของบ้านเมือง จวบจนถึงยุคกรุงรัตนโกสินทร์ หรือกรุงเทพทวารวดีศรีอยุธยาก็มีพระราชธานีอยู่ใกล้กับลำน้ำเจ้าพระยา การจัดขบวนพยุหยาตราชลมารคจึงยังคงดำเนินต่อมาจนถึงในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อครั้งการฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ครบรอบ150 ปี ในปี พ.ศ. 2475 ได้จัดขบวนพยุหยาตราชลมารคอีกครั้ง แล้วหลังจากนั้นการจัดขบวนพยุหยาตราชลมารคได้ห่างหายไปจากบ้านเมืองของเราเป็นเวลานาน

และแล้วในปี พ.ศ. 2500 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้รื้อฟื้นพระราชพิธีเสด็จพระราชดำเนินด้วยขบวนพยุหยาตราชลมารคเพื่อถวายผ้าพระกฐิน ณ วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร ในปี พ.ศ. 2500ซึ่งในการครั้งนั้น นับเป็นการเฉลิมฉลองโอกาส 25 พุทธศตวรรษ โดยทรงให้จัดขบวนเรืออัญเชิญพระพุทธรูป พระไตรปิฎก และพระสงฆ์ แห่ไปในลำน้ำเจ้าพระยา โดยทรงให้เรียกว่าขบวนพุทธพยุหยาตรา ถือเป็นขบวนพยุหยาตราชลมารคน้อย การจัดรูปขบวนเรือจะคล้ายกับขบวนพยุหยาตรา แต่เรือพระที่นั่งบางลำไม่ได้ร่วมในขบวนด้วยเนื่องจากชำรุดเสียหาย แต่หลังจากนั้น ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ทรงให้จัดขบวนพยุหยาตราชลมารคอีกหลายครั้ง 

ต่อมาในครั้งรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดขบวนพยุหยาตราชลมารคขึ้นในการเสด็จเลียบพระนครทางน้ำ หรือพยุหยาตราชลมารค เมื่อวันที่ 12 ธันวาคม 2562 และจะมีขบวนพยุหยาตราชลมารคอีกครั้งในการเสด็จพระราชดำเนินถวายผ้าพระกฐิน ณ วัดอรุณราชวรารามฯ วันที่27 ตุลาคม 2567 ซึ่งเป็นปีที่ทรงเจริญพระชนมพรรษาครบ 6 รอบ 72 พรรษา เมื่อวันเฉลิมพระชนมพรรษา 28 กรกฎาคม 2567 

การพระราชพิธีนี้จะใช้เรือในขบวนพยุหยาตราชลมารคทั้งหมด 52 ลำ จัดแบ่งเป็น 5 ริ้วขบวนความยาวทั้งหมด 1,200 เมตร ความกว้าง90 เมตร ใช้กำลังพลทั้งสิ้น 2,200 นาย 

เรือพระที่นั่งในขบวนพยุหยาตราชลมารคคือเรือพระที่นั่งสุวรรณหงส์เรือพระที่นั่งอนันตนาคราช เรือพระที่นั่งอเนกชาติภุชงค์ และเรือพระที่นั่งนารายณ์ทรงสุบรรณ รัชกาลที่ 9 ส่วนเรืออื่นๆ ที่อยู่ในขบวนคือเรือรูปสัตว์ เรือดั้ง เรือแซง  

เรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์ลำปัจจุบันสร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว แล้วมาสำเร็จในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยเรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์คือเรือพระที่นั่งหลัก ส่วนเรือพระที่นั่งอื่นๆ เช่น อนันตนาคราช อเนกชาติภุชงค์ และนารายณ์ทรงสุบรรณ รัชกาลที่ 9 เป็นเรือพระที่นั่งรอง 

และยังมีเรืออื่นๆ ที่ประกอบในขบวนพยุหยาตราชลมารค เช่น เรืออสุรวายุภักษ์อสุรปักษี กระบี่ปราบเมืองมาร กระบี่ราญรอนราพณ์เรือครุฑเหินเห็จ เรือครุฑเตร็จไตรจักร พาลีรั้งทวีปสุครีพครองเมือง เสือทะยานชล เสือคำรณสินธุ์ เอกชัยเหินหาว เอกชัยหลาวทอง ทองขวานฟ้า ทองบ้าบิ่น อีเหลือง แตงโม

ทั้งนี้ผู้สนใจชมการฝึกซ้อมขบวนเรือพระราชพิธียังสามารถชมได้ตามวันดังต่อไปนี้1 และ 10 ตุลาคม ซ้อมย่อยเป็นรูปขบวนในแม่น้ำเจ้าพระยา ส่วนการซ้อมใหญ่คือวันที่ 15 และ 22 ตุลาคม เวลา 14.00-18.00 น. 

สำหรับรูปเรือพระที่นั่งที่นำมาให้คุณได้ชมกันในวันนี้ ผู้เขียนได้ไปถ่ายจากสถานที่จริงคือ ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เรือพระราชพิธีปากคลองบางกอกน้อย และที่กรมอู่ทหารเรือดังนั้น หากคุณสนใจร่วมทริปศึกษาประวัติศาสตร์กับ Mr.Flower โดยจะพาไปชมเรือพระราชพิธีที่เก็บรักษาไว้ ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เรือพระราชพิธี และท่องเที่ยวคลองบางกอกน้อย คลองบางกอกใหญ่ ก็ต้องรอหลังจากเสร็จสิ้นการพระราชพิธีเสด็จพระราชดำเนินถวายผ้าพระกฐินณ วัดอรุณราชวรารามฯ 

หากสนใจร่วมทริปศึกษาประวัติศาสตร์ ณ สถานที่ต่างๆ กับ Mr.Flower โปรดติดต่อ 091-7233615