31 พฤษภาคม วันงดสูบบุหรี่โลก เพราะฉะนั้นในระยะนี้ขอนำเสนอเรื่องพิษภัยร้ายของบุหรี่ และขอแนะนำวิธีการเลิกสูบบุหรี่ เพื่อให้คนที่ไม่สูบบุหรี่ หรือเคยสูบแต่สามารถเลิกได้ จะได้มีสุขภาพดีมากขึ้น 

หลายคนคงรู้ถึงพิษภัยของบุหรี่ว่าทำให้เกิดโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ นานา และก่อให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพ แต่ก็ยังมีคนจำนวนไม่น้อยสูบบุหรี่ต่อไป ดังนั้น วันนี้จะเจาะลึกลงไปว่า ถ้าหากป่วยเป็นโรคต่าง ๆ แต่ยังคงสูบบุหรี่ การดำเนินของโรคจะเป็นอย่างไร แล้วมีความแตกต่างจากคนที่ไม่สูบบุหรี่อย่างไร เชื่อว่าหากคุณอ่านบทความนี้แล้วน่าจะทำให้เกิดความตระหนักรู้ แล้วมีแรงบันดาลใจช่วยให้เลิกบุหรี่ได้

ก่อนจะไปพูดเรื่องผลต่อโรคต่าง ๆ ที่เกิดจากบุหรี่ ก็ต้องบอกว่า ทุกวันนี้ปรากฏว่าเด็กไทย และคนไทยยังคงสูบบุหรี่ และเห็นชัดว่าเพิ่มจำนวนมากขึ้น ถึงแม้ว่าบนซองบุหรี่จะมีภาพน่าเกลียดน่ากลัวมากแค่ไหนก็ตาม แต่ดูเหมือนว่าไม่ช่วยลดการสูบบุหรี่ลง 

ปัจจุบันพบว่าวัยรุ่นสูบบุหรี่ และบุหรี่ไฟฟ้ามากขึ้น ราวกับว่าทำสิ่งที่โก้เก๋ ผู้เขียนจึงค่อนข้างหนักใจ เพราะวิตกว่าวัยรุ่นวัยเรียนที่นับวันจะมีจำนวนน้อยลงทุกที เด็กวัยรุ่นที่สูบบุหรี่นั้น เมื่อเติบโตเป็นวัยทำงานก็จะมีปัญหาสุขภาพ และเจ็บป่วยด้วยโรคหลายชนิด  กลายเป็นคนมีโรคประจำตัวสารพัดโรคเพราะการสูบบุหรี่

บุหรี่ส่งผลต่อความรุนแรงของโรคต่าง ๆได้ เช่น เริ่มจากระบบหัวใจและหลอดเลือด ตัวอย่างโรคในกลุ่มนี้ที่มีคนเป็นบ่อยที่สุดคือ โรคความดันโลหิตสูง ถ้าความดันสูง แล้วกินยาคุมความดัน แต่ยังสูบบุหรี่ ผลการควบคุมความดันโลหิตอาจจะไม่ดี เพราะนิโคตินในบุหรี่ส่งผลให้หลอดเลือดหดตัว ทำให้ความดันโลหิตเพิ่มขึ้น 

นิโคตินยังทำให้เกล็ดเลือดเกาะกันมากขึ้น ดังนั้น คนที่เป็นโรคหลอดเลือดตีบ โรคก็จะยิ่งรุนแรงมากขึ้น ผลคือ เพิ่มความเสี่ยงการเกิดหัวใจวาย อัมพฤกษ์ อัมพาต หลายคนที่อายุเริ่มมากขึ้น แต่ผลตรวจร่างกายยังอยู่ในสภาวะที่ดี ความดันปกติ ไม่เป็นเบาหวาน แต่มีไขมันในเลือดสูงนิดหน่อย ก็อย่าย่ามใจแล้วสูบบุหรี่ต่อไป 

ต้องย้ำว่านิโคติน และสารพิษอื่น ๆ ในควันบุหรี่มีส่วนสำคัญทำให้หลอดเลือดอักเสบ และเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดภาวะหลอดเลือดแข็ง แล้วยังทำให้เกิดแผ่นพอกหรือคราบในหลอดเลือดที่ประกอบด้วย ไขมัน เซลล์อักเสบ พังผืด และแคลเซียม โดยคราบนี้จะสะสมอยู่ที่ชั้นในของผนังหลอดเลือดแดง แล้วเมื่อมันหนามากขึ้น จะทำให้หลอดเลือดแคบลงหรือตีบตัน จนทำให้เกิดอาการโรคหลอดเลือดหัวใจ และหลอดเลือดสมอง แต่ถ้าคราบนั้นหลุดออกมา ก็เพิ่มความเสี่ยงต่อปัญหากล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน หรือหลอดเลือดสมองอุดตันเฉียบพลันได้ด้วย

สำหรับโรคในระบบต่อมไร้ท่อ เช่น เบาหวาน ขอบอกว่าเบาหวานเป็นโรคเรื้อรังที่คนไทยเป็นโรคนี้เยอะมาก แต่อาจดูเหมือนไม่เกี่ยวข้องกับการสูบบุหรี่ แต่ความจริงนั้น นิโคตินในบุหรี่ทำให้อินซูลิน ซึ่งเป็นฮอร์โมนช่วยทำหน้าที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดมีความไวน้อยลง ผลคือการควบคุมน้ำตาลในเลือดของคนเป็นเบาหวานแล้วยังคงสูบบุหรี่ จะมีปัญหาควบคุมน้ำตาได้ยากขึ้น เกิดภาวะดื้อต่ออินซูลินหนักขึ้น และเกิดโรคแทรกซ้อนจากเบาหวานได้ง่ายและรุนแรงขึ้น เช่น เบาหวานขึ้นตา เบาหวานลงไต

อีกโรคหนึ่งที่คนสูบบุหรี่มักไม่นึกว่าเกี่ยวกันคือ กระดูกพรุน ขอบอกว่าการสูบบุหรี่มีผลเสียต่อโรคกระดูกพรุนอย่างมาก นิโคตินและสารพิษในควันบุหรี่ จะไปทำให้เกิดภาวะลดการทำงานของเซลล์สร้างกระดูก แต่เพิ่มการทำงานของเซลล์สลายกระดูก ลดการดูดซึมแคลเซียมจากลำไส้ เพิ่มการขับแคลเซียมออกทางปัสสาวะ โดยเฉพาะในผู้หญิง บุหรี่ทำให้หมดประจำเดือนเร็วขึ้น ขาดเอสโตรเจนเร็ว เสียมวลกระดูกเร็ว ผลโดยรวมคือ เสี่ยงการเกิดกระดูกหักมากขึ้น โดยเฉพาะกระดูดสะโพก สันหลัง ข้อมือ แต่ที่แย่กว่าคือบุหรี่ทำให้ร่างกายเสียสมดุลและมวลกล้ามเนื้อ ส่งผลให้หกล้มง่ายขึ้น

ส่วนโรคอื่น ๆ เช่น ทางเดินหายใจและปอด และมะเร็ง ในแง่ของการใช้ยาในกลุ่มผู้ป่วยโรคต่าง ๆ เหล่านี้ รวมถึงโรคที่กล่าวในข้างต้น จะทำให้มีความยากลำบากมในการปรับสูตรยาและขนาดยา อาจต้องใช้ยาขนาดสูงกว่า หรือเพิ่มชนิดของยาเข้าไปในสูตรการรักษา เมื่อเพิ่มทั้งชนิดและขนาดยา ย่อมเพิ่มโอกาสและความเสี่ยงการเกิดอาการไม่พึงประสงค์จากยา เพราะฉะนั้น มันจึงดีกว่าหากผู้ป่วยเลิกสูบบุหรี่ เพราะช่วยเพิ่มประสิทธิผลการรักษา และเพิ่มความปลอดภัยในการใช้ยาด้วย
รศ. ภญ. ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ. ภก. ดร. บดินทร์ ติวสุวรรณ
คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย