สัปดาห์นี้ชวนคุยเรื่องภาวะคอเลสเตอรอลสูง ซึ่งเป็นหนึ่งในโรคเรื้อรังที่พบบ่อย หลายคนอาจเคยตรวจสุขภาพแล้วพบว่าคอเลสเตอรอลสูง แต่ภาวะนี้อาจไม่มีอาการชัดเจน 
คอเลสเตอรอลชนิดไม่ดีหรือชนิดเลว ที่หลายท่านคุ้นกับตัวอักษรย่อภาษาอังกฤษคือ LDL มีผลต่อหลอดเลือดโดยตรง หากสะสมมากเกินไป แล้วปล่อยไว้นานโดยไม่ดูแล จะทำให้หลอดเลือดแข็งและตีบตัน หรือหัวใจขาดเลือด
ภาวะคอเลสเตอรอลในเลือดสูงมักไม่มีอาการ แต่ตรวจพบได้จากการตรวจเลือด เมื่อเราไปตรวจสุขภาพประจำปี หรือไปพบแพทย์ด้วยโรคอื่น
ร่างกายของเราได้รับคอเลสเตอรอลมาจากสองทางหลัก คือจากอาหารที่รับประทาน และจากการที่ร่างกายสร้างขึ้นมา ฉะนั้นการลดคอเลสเตอรอลในร่างกาย เราสามารถทำได้โดยการปรับพฤติกรรม ควบคุมอาหาร ออกกำลังกาย และลดน้ำหนัก แต่เมื่อการปรับพฤติกรรมเพียงอย่างเดียวไม่สามารถควบคุมระดับไขมันให้อยู่ในเกณฑ์ที่ปลอดภัยได้ แพทย์จะพิจารณาให้ยาเพื่อช่วยลดคอเลสเตอรอล
นอกจากนี้ ในผู้ป่วยที่มีประวัติหรือความเสี่ยงโรคหัวใจและโรคหลอดเลือด เช่น เคยมีโรคหลอดเลือดหัวใจหรือสมองมีภาวะหลอดเลือดแข็ง หรือมีประวัติครอบครัวเป็นโรคหัวใจตั้งแต่อายุน้อย หรือในผู้ป่วยมีโรคประจำตัวอื่น ร่วมกับไขมันในเลือดสูง เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือโรคอ้วน ผู้ป่วยกลุ่มนี้แพทย์จะพิจารณาให้ยาลดคอเลสเตอรอลเช่นกัน
ยาลดคอเลสเตอรอลในเลือดที่ใช้มาก เช่น ยากลุ่มสแตติน (statins) ข่วยออกฤทธิ์ยับยั้งการสร้างคอเลสเตอรอล มียาหลายชนิดในกลุ่มนี้ เช่น ซิมวาสแตติน (Simvastatin) อะทอร์วาสแตติน (Atorvastatin) โรซูวาสแตติน (Rosuvastatin) พิทาวาสแตติน (Pitavastatin) เป็นต้น และยาอีกชนิดหนึ่งที่ใช้บ่อยและอาจใช้ร่วมกับยากลุ่มสแตติน ได้แก่ อีเซทิไมบ์ (Ezetimibe) ยาตัวนี้ออกฤทธิ์ยับยั้งการดูดซึมคอเลสเตอรอลเข้าสู่ร่างกาย
ขอย้ำว่า ภาวะคอเลสเตอรอลสูงเป็นภัยเงียบ ทำให้เราเสี่ยงต่อโรคหัวใจ และหลอดเลือด รวมถึงโรคหลอดเลือดสมอง และอาจถึงชีวิตได้ ดังนั้น เราควรควบคุมระดับคอเลสเตอรอลให้ดี ในบางรายจึงจำเป็นต้องรับประทานยา แต่บางคนก็กลัวการรับประทานยา เนื่องจากคิดเอาเอง หรือได้รับข้อมูลที่ไม่ถูกต้องจากโซเชียลมีเดียว่ายาลดไขมันจะทำให้ไตเสื่อมหรือไตวาย ข้อมูลเหล่านี้ทำให้เกิดความเข้าใจผิด เพราะถ้าเราใช้ยาถูกวิธี ใช้ขนาดยาถูกต้อง ติดตามการใช้ยาอย่างดีโดยแพทย์และเภสัชกร ก็ไม่ทำให้เกิดอันตรายอย่างแน่นอน
การใช้ยากลุ่มสแตตินในบางรายนั้นอาจมีอาการผิดปกติทางกล้ามเนื้อ แต่ก็เป็นภาวะที่พบได้น้อย ดังนั้นถ้าท่านรับประทานยาอยู่ โดยเฉพาะท่านที่เพิ่งเริ่มรับประทานยากลุ่มนี้ แล้วมีอาการอาการปวดกล้ามเนื้อ เช่น กล้ามเนื้อขา ขอให้ไปปรึกษาแพทย์เพื่อปรับเปลี่ยนยาให้เหมาะสม หรือหาสาเหตุ เนื่องจากบางครั้งเกิดจากการที่ผู้ป่วยรับประทานยาอื่นแล้วไปตีกับยาลดไขมันในกลุ่มสแตติน
เพราะฉะนั้น ถ้าเราจำเป็นต้องใช้ยาลดคอเลสเตอรอล แต่ไม่ยอมรับประทานยา แล้วยังละเลยปล่อยให้ระดับคอเลสเตอรอลสูง หรือในกรณีของผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจหรือสมองขาดเลือด แต่หยุดใช้ยาลดคอเลสเตอรอลโดยไม่ปรึกษาแพทย์ โรคอาจกลับเป็นซ้ำ ทำให้พิการ ป่วยติดเตียง หรือเสียชีวิตได้
อย่างไรก็ตาม การใช้ยาช่วยได้ก็จริง แต่อันที่จริงนั้นต้องปรับพฤติกรรมของเราเพื่อควบคุมความเสี่ยงให้ได้ผลดีที่สุด การดูแลเรื่องอาหารการกินเป็นปัจจัยสำคัญของการควบคุมไขมันในเลือด อาหารที่ต้องหลีกเลี่ยงได้แก่ ไขมันอิ่มตัว ซึ่งพบในเนื้อสัตว์ติดมัน หนังสัตว์ เนย น้ำมันหมู แต่ผักผลไม้สด มีไฟเบอร์ และธัญพืชไม่ขัดสี เช่น ข้าวกล้อง ข้าวโอ๊ด ลูกเดือย ช่วยลดคอเลสเตอรอล ส่วนการใช้ยาต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์หรือเภสัชกร และเน้นว่าต้องตรวจเลือดเป็นระยะ ๆ เพื่อดูผลข้างเคียง และดูประสิทธิภาพของยาอย่างสม่ำเสมอ
 

รศ. ภญ. ดร. ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ. ภก. ดร. บดินทร์ ติวสุวรรณ 
คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย