ในประเทศกัมพูชา มีเมืองสำคัญเมืองหนึ่งซึ่งเป็นที่ตั้งของปราสาทหินนครวัด มรดกโลก ชื่อ “เสียมเรียบ” Siem Riap ซึ่งเป็นภาษากัมพูชาแปลว่า “สยามพ่ายแพ้” ทำให้เกิดข้อสงสัยว่าเหตุดังกล่าวเกิดขึ้นเมื่อใด อย่างไร  เพราะในพงศาวดารไทยมิได้บันทึกไว้

เอกสารโบราณของกัมพูชาและวิกิพีเดีย ระบุว่า ใน พ.ศ.2073 (ค.ศ.1530) ตรงกับสมัยสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 4 (หน่อพุทธางกูร) แห่งกรุงศรีอยุธยา ที่กรุงกัมพูชาเกิดกบฏเจ้ากอง พระยาจันทราชาเสด็จหนีไปอยุธยา รวบรวมกำลังกลับมายึดเมืองโพธิสัตว์ แล้วขึ้นครองราชย์กรุงกัมพูชา ทรงพระนามว่า พระบรมราชาที่ 2  หรือ จันรีเซีย มหาราช ทรงตั้งเมืองละแวก Longvek เป็นราชธานีของกัมพูชาแห่งใหม่หลังจากที่กัมพูชาเสียเมืองพระนครให้กองทัพสยาม (สมัยเจ้าสามพระยา) พญาจันทราชาทรงปฏิเสธการส่งบรรณาการมายังอาณาจักรสยาม เหมือนที่เคยปฏิบัติมาก่อน สยามจึงส่งทหาร50,000 คน ผ่านนครราชสีมาไปยังจังหวัดมหานคร ทหารกัมพูชา 70,000 คน ต่อสู้อย่างดุเดือดกับกองทัพสยามในยุทธการที่สตึงอังกอร์ และในที่สุดกองทัพสยามก็พ่ายแพ้อย่างราบคาบ จับเชลยชาวสยามได้ 10,000 คน ชัยชนะอันยิ่งใหญ่นี้ ทำให้มีการเปลี่ยนชื่อจังหวัดมหานครเป็น จังหวัดเสียมเรียบจนถึงปัจจุบัน ขณะที่แม่ทัพสยามชื่อ ปอนเฮา ออง โดมฮัต ก็เสียชีวิตจากการถูกฟัน และตกจากหลังช้าง

ในเอกสาร เขมรแบ่งเป็นสี่ภาค พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงอธิบายว่าบริเวณเสียมราฐเป็นบริเวณที่เรียกว่า ขอมแปรพักตร์ หรือ เขมรไทย ที่มีชุมชนไทยและเขมรอาศัยอยู่ปะปนกันมาแต่ยุคโบราณ ทรงกล่าวถึงที่มาของชื่อเสียมราฐไว้ว่า "...อย่างเมืองนครเสียมราฐทุกวันเขมรเรียกว่านักกร แต่คำโบราณเขมรเรียกว่าเสียมเงียบบ้าง เสียมเรียบบ้าง ไทยเรียกว่าเสียมราฐ ตามคำเขมรโบราณ ก็คำนั้นแปลว่าเมืองไทยทำปลาแห้ง คือแต่ก่อนเป็นบ้านเมืองไทยทำปลาแห้งขาย..."^[7]

บ้างก็ว่าชื่อ "เซียมเรียบ" ตั้งขึ้นใหม่แทน "เสียมราฐ" หลังจากที่ในกรณีพิพาทอินโดจีน พลตรี แปลก พิบูลสงคราม ผู้บัญชาการกองทัพอีสานและบูรพาในขณะนั้น ได้เคยบุกข้ามชายแดนขับไล่ฝรั่งเศสออกจากดินแดนฝั่งขวาของแม่น้ำโขง พระตะบอง และเสียมราฐ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงอธิบายชื่อเมืองเสียมราฐว่า :-

“ชื่อนั้นจะเกี่ยวไปในนิทานเรื่อง พญาโคตรตัมบอง เมืองเสียมราฐ เขมรเขาเขียนเสียมราช อ่านว่า เสียมเรียบ เขาว่าไทยแก้เป็นเสียมราฐ ทีก็จะจริง เมื่อฉันยังหนุ่มก็เห็นในราชการใช้ว่าเสียมราบ เขาจะหมายความว่ากะไร ไม่ทราบ แต่เราคงคิดว่าเขาหมายว่าไทยแพ้เขาราบที่นั่นจึงเปลี่ยนเสียเป็นเสียมราฐ (คือ สยามรัฐ) ออกจะไม่มีมูล ที่จริงอ่านประวัติหรือพงศาวดารก็ไม่เคยพบว่าไทยแพ้เขมรที่นั่น”

โดย  สุริยพงศ์

ขอบคุณภาพจาก บางกอกแอร์เวย์