การเมืองญี่ปุ่นกลายเป็นที่จับตามองไปทั่วโลก หลังจากเมื่อวันที่ 4 ต.ค. ที่ผ่านมา ซานาเอะ ทาคาอิจิ วัย 64 ปี ได้รับเลือกเป็นหัวหน้าพรรคเสรีประชาธิปไตย หรือ LDP ซึ่งเป็นพรรครัฐบาลของญี่ปุ่น เป็นผู้หญิงคนแรกที่ได้รับการแต่งตั้งเป็นหัวหน้าพรรค LDP ในประวัติศาสตร์ 70 ปีของพรรค นับตั้งแต่ก่อตั้งขึ้นในปี 1955 นอกจากนี้ ยังทำให้เธอกลายเป็นว่าที่นายกรัฐมนตรีหญิงคนแรกของญี่ปุ่นด้วย เตรียมรับภารกิจและเผชิญกับความท้าทายในการนำพาพรรค LDP ซึ่งกำลังพยายามฟื้นฟูความเชื่อมั่นจากประชาชน หลังเผชิญกับกรณีอื้อฉาวหลายครั้ง ทั้งยังต้องรับมือกับกระแสการเมืองฝ่ายขวาจัดที่มีอิทธิพลเพิ่มขึ้นในประเทศ ในขณะที่ญี่ปุ่นยังเผชิญกับปัญหาอัตราการเกิดที่ลดต่ำลง และความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์ที่ทวีความรุนแรงขึ้นในภูมิภาค

ซานาเอะ ทาคาอิจิ เกิดเมื่อปี 1961 ที่ จังหวัดนารา บิดาประกอบอาชีพเป็นพนักงานออฟฟิศ ขณะที่มารดาเป็นเจ้าหน้าที่ตำรวจ สภาพแวดล้อมในครอบครัวทำให้การเมืองเป็นเรื่องที่ห่างไกลจากชีวิตในวัยเด็กของเธอ ครั้งหนึ่งเธอเคยเป็นมือกลองเฮฟวีเมทัล เธอโด่งดังจากการพกไม้กลองจำนวนมาก เพราะเธอจะทำไม้กลองหักอย่างแรง เธอยังเป็นนักดำน้ำลึกและชื่นชอบรถยนต์อีกด้วย ปัจจุบัน รถโตโยต้าซูปร้าคันโปรดของเธอจัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์นารา ก่อนเข้าสู่วงการเมือง เธอยังเคยทำงานเป็นพิธีกรรายการโทรทัศน์ในช่วงสั้น ๆ ด้วย

แรงบันดาลใจทางการเมืองของทาคาอิจิ เกิดขึ้นในช่วงทศวรรษ 1980 ซึ่งเป็นช่วงที่ความขัดแย้งทางการค้าระหว่างสหรัฐฯ และญี่ปุ่นกำลังรุนแรงที่สุด เธอมุ่งมั่นที่จะเข้าใจมุมมองของชาวอเมริกันที่มีต่อญี่ปุ่น จึงไปทำงานในสำนักงานของ แพทริเซีย ชโรเดอร์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจากพรรคเดโมแครต ซึ่งเป็นที่รู้จักในเรื่องการวิพากษ์วิจารณ์ญี่ปุ่น

ทาคาอิจิสังเกตว่า ญี่ปุ่นมักถูกจัดกลุ่มร่วมกับจีนและเกาหลีใต้เสมอ หากญี่ปุ่นไม่สามารถปกป้องตัวเองได้ ชะตากรรมของมันจะตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของความคิดเห็นตื้นๆ ของสหรัฐฯ เสมอ

ทาคาอิจิลงสมัครรับเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภาญี่ปุ่นครั้งแรกในปี 1992 ในฐานะผู้สมัครอิสระ แต่พ่ายแพ้ เธอยังคงมุ่งมั่นอย่างต่อเนื่อง จนสามารถคว้าชัยชนะได้ 1 ที่นั่งในอีก 1 ปีต่อมา และเข้าร่วมพรรค LDP ในปี 1996

นับแต่นั้นมา ทาคาอิจิได้รับเลือกตั้งเป็น สส. ถึง 10 ครั้ง และแพ้เพียงครั้งเดียว และสร้างชื่อเสียงในฐานะหนึ่งในฝ่ายอนุรักษ์นิยมที่กล้าพูดอย่างเปิดเผยที่สุด เธอยังเคยดำรงตำแหน่งระดับสูงในรัฐบาล รวมถึงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงความมั่นคงทางเศรษฐกิจ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการค้าและอุตสาหกรรม และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยและการสื่อสาร

ในปี 2021 ทาคาอิจิได้ลงสมัครชิงตำแหน่งหัวหน้าพรรค LDP เป็นครั้งแรก แต่พ่ายแพ้ให้กับ คิชิดะ ฟูมิโอะ เธอพยายามอีกครั้งในปี 2024 ครั้งนี้ได้คะแนนเสียงสูงสุดในรอบแรก แต่สุดท้ายก็แพ้ให้กับ ชิเงรุ อิชิบะ นายกรัฐมนตรีคนปัจจุบัน

จนในปีนี้ ทาคาอิจิลงสมัครหัวหน้าพรรคเป็นครั้งที่ 3 และได้รับชัยชนะในที่สุด ซึ่งทำให้เธอจะก้าวขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรีหญิงคนแรกของญี่ปุ่น เมื่อรัฐสภาอนุมัติการแต่งตั้ง

เป้าหมาย ‘นักการเมืองหญิงเหล็ก’

ทาคาอิจิเคยกล่าวระหว่างหาเสียงเมื่อไม่นานมานี้ว่า “เป้าหมายของฉันคือการเป็นหญิงเหล็ก” เหมือนบารอนเนส มาร์กาเร็ต แธตเชอร์ อดีตนายกรัฐมนตรีสหราชอาณาจักร บุคคลต้นแบบที่เธอเคารพนับถือ

ทาคาอิจิเป็นฝ่ายอนุรักษ์นิยมหัวรุนแรง ที่คัดค้านกฎหมายที่อนุญาตให้สตรีที่แต่งงานแล้วยังคงใช้ชื่อสกุลเดิมได้ โดยยืนยันว่า กฎหมายดังกล่าวเป็นการบ่อนทำลายประเพณี นอกจากนี้ เธอยังต่อต้านการแต่งงานของคนเพศเดียวกันอีกด้วย อย่างไรก็ตาม เธอได้ปรับท่าทีให้นุ่มนวลลงเมื่อเร็ว ๆ นี้ ระหว่างการหาเสียง เธอให้คำมั่นว่า จะให้ค่าพี่เลี้ยงเด็กสามารถนำไปหักลดหย่อนภาษีได้บางส่วน และเสนอให้ลดหย่อนภาษีนิติบุคคลสำหรับบริษัทที่ให้บริการดูแลเด็กภายในองค์กร

ครอบครัวและประสบการณ์ส่วนตัวของเธอเป็นแรงผลักดันข้อเสนอเชิงนโยบายของเธอ ได้แก่ การขยายบริการโรงพยาบาลเพื่อสุขภาพสตรี การให้การยอมรับผู้ช่วยเหลืองานบ้านมากขึ้น และการปรับปรุงทางเลือกในการดูแลผู้สูงอายุในญี่ปุ่น ซานาเอะบอกว่า เธอเคยมีประสบการณ์การพยาบาลและการดูแลเด็กมาแล้ว 3 ครั้งในชีวิต นั่นคือเหตุผลที่ความมุ่งมั่นของเธอยิ่งแข็งแกร่งขึ้นเรื่อย ๆ ในการลดจำนวนคนที่ถูกบังคับให้ออกจากงานเนื่องจากการดูแลครอบครัว การเลี้ยงดูบุตร หรือเด็กที่ปฏิเสธที่จะไปโรงเรียน เธอต้องการสร้างสังคมที่ผู้คนไม่จำเป็นต้องละทิ้งอาชีพการงาน

ทาคาอิจิยังเป็นลูกศิษย์ของ ชินโซ อาเบะ อดีตนายกรัฐมนตรีผู้ล่วงลับ เธอให้คำมั่นว่าจะฟื้นฟูวิสัยทัศน์ทางเศรษฐกิจแบบ “อาเบะโนมิกส์” เกี่ยวกับการใช้จ่ายภาครัฐที่สูงและการกู้ยืมเงินอย่างประหยัด ที่ผ่านมา เธอมักจะไปเยี่ยมชมศาลเจ้ายาสุกุนิซึ่งสร้างขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่ผู้เสียชีวิตในสงครามของญี่ปุ่น รวมถึงอาชญากรสงครามที่ถูกตัดสินว่ามีความผิด นอกจากนี้ เธอยังเรียกร้องให้ผ่อนคลายข้อจำกัดตามรัฐธรรมนูญที่มีต่อกองกำลังป้องกันตนเองของประเทศ ซึ่งถูกห้ามไม่ให้มีขีดความสามารถในการรุก

นับตั้งแต่ก่อตั้งในปี 1955 พรรค LDP ได้ครองเสียงข้างมากทางการเมืองญี่ปุ่น แต่ปัจจุบันกำลังสูญเสียพื้นที่ทางการเมืองท่ามกลางความผิดหวังจากภาวะเศรษฐกิจที่ซบเซา ประชากรที่ลดลง และประชาชนไม่พอใจเรื่องอื้อฉาวมากมายของสมาชิกพรรค

ทาคาอิจิเป็นนักการเมืองฝ่ายขวาของพรรค LDP ซึ่งแน่นอนว่า ในการเลือกเป็นหัวหน้าพรรค สมาชิกของ LDP หวังที่จะชนะใจผู้มีสิทธิเลือกตั้งฝ่ายอนุรักษ์นิยมที่หันไปหาพรรคซันเซโตะ พรรคฝ่ายขวาจัดอีกครั้ง หลังจากทางพรรคซึ่งลงสมัครภายใต้สโลแกน “ญี่ปุ่นมาก่อน” ได้ที่นั่งเพิ่มขึ้นจาก 1 ที่นั่งเป็น 15 ที่นั่ง ส่งผลให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งฝ่ายอนุรักษ์นิยมต้องถอยร่น พรรค LDP สูญเสียเสียงข้างมากในทั้งสภาผู้แทนราษฎรและวุฒิสภา

ทาคาอิจิผงาดขึ้นมาสู่ตำแหน่งสูงสุดทางการเมือง ในเวลาที่บทบาทสตรีญีปุ่นทางการเมืองมีจุดอ่อนที่สุด อัตราการครองตำแหน่งระดับสูงในรัฐบาลของผู้หญิงตกต่ำมาก ถึงแม้จำนวน สส.หญิงในสภาผู้แทนราษฎรจะเพิ่มขึ้นบ้างแต่ก็คิดเป็นเพียงร้อยละ 16 เท่านั้น  ยังไม่อาจรับประกันได้ว่า เธอจะสามารถเปลี่ยนแปลงสังคมชายเป็นใหญ่ได้ จากรายงานช่องว่างระหว่างเพศของปีนี้ จัดทำโดยสภาเศรษฐกิจโลก ญี่ปุ่นอยู่ในอันดับที่ 118 จากทั้งหมด 148 ประเทศ เมื่อเทียบในกลุ่มประเทศอุตสาหกรรมชั้นนำ 7 ประเทศ หรือ จี 7 อยู่ในลำดับต่ำที่สุด และเมื่อเทียบกับไทยนั้น ไทยอยู่อันดับที่ 66 ยังสูงกว่าญี่ปุ่นมาก

นี่ยิ่งจะเป็นความท้าทายต่อการครองเก้าอี้นายกรัฐมนตรีของทาคาอิจิยิ่งขึ้นไปอีก เพราะในการเมืองญี่ปุ่น เกมแห่งอำนาจคือเกมในพรรค LDP พรรคใหญ่ที่ทรงอิทธิพลแต่มีมุ้งเล็กมุ้งใหญ่มากมายที่ห้ำหั่นกันเอง จนเกิดปัญหาเปลี่ยนตัวผู้นำเป็นว่าเล่น แต่ทาคาอิจิอาจใช้ความเป็นสตรีทำลายวงจรอุบาทว์ของการเมืองในพรรค LDP ลงได้ และก้าวเป็นผู้นำหญิงเหล็ก อย่างบารอนเนส มาร์กาเร็ต แธตเชอร์ นักการเมืองต้นแบบในดวงใจของเธอ