เนื่องจากความชื้นสูงและอากาศที่เย็นลง ทำให้เชื้อโรคหลายชนิด โดยเฉพาะเชื้อไวรัสเจริญเติบโตได้ดี และทนทานมากขึ้น นอกจากนี้การสัมผัสกับเชื้อโรคที่พัดพามากับลมฝน ทำให้รับเชื้อ และป่วยง่ายขึ้น

พญ.พวงรัตน์ ตั้งธิติกุล (ว.38200) แพทย์เฉพาะทางด้านอายุรศาสตร์โรคระบบการหายใจและภาวะวิกฤตโรคระบบการหายใจ แผนกอายุรกรรม โรงพยาบาลนวเวช อธิบายถึงหลักการแพร่กระจายของเชื้อโรคในระบบทางเดินหายใจ เพื่อใช้สำหรับดูแลตนเองและคนรอบข้างได้อย่างถูกต้องและเหมาะสมต่อไป

ไวรัส เชื้อโรคตัวน้อย แพร่กระจายได้ 3 วิธี

Contact transmission คือการสัมผัสเชื้อโดยตรง เช่น การสัมผัสสารคัดหลั่งของผู้ป่วย หรือการสัมผัสทางอ้อมเกิดขึ้นได้จากการสัมผัสกับสิ่งของที่ปนเปื้อนเชื้อ เช่น ลูกบิดประตู, โทรศัพท์ หรืออุปกรณ์อื่น ๆ แล้วนำมือที่ปนเปื้อนมาสัมผัสกับปาก จมูก หรือตา เช่น แบคทีเรีย

Droplet transmission คือการที่โรคแพร่กระจายไปกับฝอยละอองขนาดใหญ่ จากการ ไอ จาม หรือพูด ละอองฝอยที่มีเชื้อจะแพร่กระจายในอากาศในระยะทางใกล้ ๆ (ประมาณ 1 เมตร) เช่น ไข้หวัดใหญ่

Air-borne transmission คือการที่โรคแพร่กระจายไปกับฝอยละอองขนาดเล็ก ฝอยละอองที่มีเชื้อสามารถกระจายไปได้ไกลในอากาศ เช่น วัณโรค

เชื้อโรคจะเข้าสู่ร่างกายผ่านเยื่อบุช่องทางเดินหายใจส่วนบนและเริ่มแบ่งตัว  โดยมีระยะฟักตัวประมาณ 1 ถึง 3 วัน ก็จะเริ่มแสดงอาการ หากเจ้าเชื้อโรคตัวน้อย ก่อโรคในจมูก à ทำให้มีน้ำมูก คัดจมูก แสบจมูก จาม  หากลุกลามไปในคอ à ทำให้มีอาการเจ็บคอ ระคายคอ คออักเสบ ต่อมทอนซิลอักเสบ ไอ  หากลุกลามลงไปถึงหลอดลม à ทำให้มีเสมหะ ไอ  เสียงแหบ

หากเจ้าเชื้อโรคตัวน้อย ก้าวร้าวมาก ลุกลามไปที่ปอด à ทำให้ ไอ เสมหะ เจ็บหน้าอก เหนื่อย

โดยส่วนมาก เจ้าเชื้อโรคตัวน้อย มักเป็นไวรัส (70 – 80%) ให้เกิดอาการไข้หวัด ซึ่งการรักษา คือการรักษาตามอาการ ไม่มีประโยชน์ของยาปฏิชีวนะ และการทานยาปฏิชีวนะที่เกินความจำเป็น ส่งเสริมให้เกิดเชื้อดื้อยา ถึงจะเป็นส่วนน้อยที่เป็นแบคทีเรีย แต่การรักษาช่างต่างกัน การได้ยาปฏิชีวนะนั้น ช่วยให้การรักษาเหมาะสมและหายไว

บางช่วงที่ไข้หวัดใหญ่หรือโควิดระบาด หากไข้สูงเฉียบพลัน หนาวสั่น ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ อ่อนเพลียมาก คัดจมูก เจ็บคอ ไอ เหนื่อย เจ็บหน้าอก ควรตรวจเชื้อเพื่อยืนยัน เพราะการได้รับฆ่าเชื้อไวรัสอย่างเหมาะสม โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง ทำให้หายป่วย ลดภาวะแทรกซ้อน และการเสียชีวิต

หากไม่อยากเจ็บป่วย เราต้องช่วยดูแลกันและกัน ลดการกระจายเชื้อ เมื่อเจ็บป่วยสวมหน้ากากอนามัย  ส่งเสริมสุขภาพ โดยทานอาหารครบ 5 หมู่ นอนพักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ กระตุ้นภูมิต้านทาน โดยวัคซีนอย่างเหมาะสม ตามช่วงวัย และโรคประจำตัว  โดยเฉพาะ “วัคซีนไข้หวัดใหญ่”  วัคซีนหลักที่แนะนำสำหรับทุกช่วงวัย  แต่หลายคนกลัวเลือด กลัวเข็ม  สามารถเลือกใช้วัคซีนพ่นจมูก  (Live Attenuated Influenza Vaccine : LAIV)  วัคซีนแบบไม่เจ็บตัว อีกทางเลือกเพื่อสุขภาพ  สำหรับผู้มีอายุ 2–49 ปี  ประสิทธิภาพการป้องกันโรคได้สูงถึง 88% ลดการนอนโรงพยาบาล 63% และภูมิคุ้มกันอยู่ได้นานถึง 12 เดือน

ข้อจำกัดการใช้วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ชนิดใหม่แบบพ่นจมูก  คือ ไม่เหมาะสำหรับหญิงตั้งครรภ์ ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง

ผู้ที่เป็นโรคหอบหืดรุนแรง หรือมีภาวะหลอดลมไว ใช้ยาในกลุ่ม Aspirin ผู้ที่เพิ่งป่วยเป็น Guillain-Barré syndrome ภายใน 8 สัปดาห์ และผู้ที่เคยมีอาการแพ้รุนแรงต่อส่วนประกอบของวัคซีน

หากมีข้อสงสัยสามารถสอบถามรายละเอียดและขอรับคำปรึกษาได้ที่ แผนกอายุรกรรม โรงพยาบาลนวเวช โทร.1507 Line: @navavej