หลวงพ่อจรัญ (พระธรรมสิงหบุราจารย์ หรือหลวงพ่อจรัญ ฐิตธมฺโม) สอนกรรมฐาน แบบสมถะกรรมฐาน "พองยุบ" ไว้ว่า วิธีนั่งกรรมฐานจะเอาอย่างไรก็ได้ มีอยู่ 3 แบบ นั่งสากลนิยม ขัดสมาธิสองชั้นอย่างนี้เอาขาขวาทับขาซ้าย มือขวาทับมือซ้าย วางไว้ที่หน้าตัก นี่นั่งขัดสมาธิทั่ว ๆ ไป จะนั่งบนเก้าอี้ก็ได้ จะนั่งชั้นเดียวหรือนั่งท่าไหน ๆ ก็เมื่อยเหมือนกันหมดทุกท่า 

เมื่อนั่งเสร็จแล้วให้หายใจยาวๆ หายใจเข้ายาวๆ หายใจออกยาวๆ เวลาหายใจเข้าท้องมันจะพอง เวลาหายใจออกท้องมันจะยุบ นี่กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน บางคนไม่เข้าใจพองหนอไม่ยุบเลย บางคนยุบยังไม่ทันหนอ พองขึ้นมาอีกแล้ว บางคนก็ไม่เอาเลย มันต้องฝึกหายใจยาว ๆ แล้วดูที่ท้อง อย่าไปบังคับท้องมัน ลองนอนลงไป เอามือประสานท้องเข้าไว้ หายใจยาว ๆ ท้องพองเราก็ว่ากันไปตามมือ "พอง…หนอ" ท้องยุบเราก็ว่าไป "ยุบ…หนอ" ทำช้า ๆ ถ้าอยากทำได้ ต้องหายใจยาว อย่าหายใจสั้น ถ้าหายใจสั้นก็ทำไม่ได้ อย่าเกร็งอย่าฝืน ดูท้องเฉย ๆ แล้วกำหนดตาม ส่วนมากแล้วพวกหายใจสั้นจะโมโหเก่ง และก็เจ้าแง่แสนงอน คนขี้หึงนี่หายใจสั้น ถ้าหายใจยาวจะไม่หึงนะ จะไม่หวงด้วย

เวลานั่งก็กำหนดแบบเดินจงกรม คือถ้าหากว่ามีเวทนา (เวทนา หมายถึง การเสวยอารมณ์ เช่น ความเจ็บปวดทางกาย ความเศร้าหมอง ทุกข์ใจ) ให้หยุดกำหนดพองยุบ อย่าไปต่อ ให้กำหนดเวทนาก่อน อย่ามักได้มักง่าย ต้องเรียนศึกษาในร่างกายสังขารให้ทั่ว

สมถะนี่กำหนดพองหนอยุบหนอมันก็เป็นสมถะ แต่เราทำให้เห็นความเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป อะไรเป็นรูป อะไรเป็นนาม แล้วจิตแยกออกไปได้ นามรูปก็แยกออกไป เข้าหลักวิปัสสนาเบื้องต้น ไม่ใช่ว่าพองยุบแล้วเป็นวิปัสสนา โยมอย่าไปพูดนะว่าพองยุบเป็นวิปัสสนา สมถะวิปัสสนา…ต้องสมถะก่อนเสมอ แต่ก็ทำไปได้แปรสภาพ พบความจริงของชีวิตแล้ว เกิดขึ้น…ตั้งอยู่…ดับไป แปรปรวนเปลี่ยนแปลงไปตามสภาพของอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ถึงจะเป็นวิปัสสนา จำไว้ให้ได้นะ

**ที่มาจากหนังสือ กรรมฐานพระธรรมเทศนาหลักธรรมะฉบับรวมเล่ม พระธรรมสิงหบุราจารย์ และหนังสือพื้นฐาน..ชีวิต พระธรรมสิงหบุราจารย์