หลวงพ่อจรัญ (พระธรรมสิงหบุราจารย์ หรือหลวงพ่อจรัญ ฐิตธมฺโม) สอนกรรมฐาน โดยกล่าวถึงเคล็ดลับในการเดินจงกรมไว้ว่า "ในขณะที่เดินจงกรมนี่เป็นกายานุปัสสนา แต่ขณะที่เดิน เกิดมีความปวด มีจิตคิด ต้องหยุด บางทีพวกเดินนี่เดินเรื่อยเลย จิตจะคิดไปทางไหนก็ไม่รู้เรื่อง ใช้ไม่ได้ บางคนเดินคล่อง เหมือนเดินสวนสนาม จะไปรบ ใช้ได้หรือ? เห็นเดินกันไว ใช้ไม่ได้ ต้องเดินเหมือนคนจะตาย ตั้งสติไว้ได้ผลแน่ ๆ

เดินจงกรม หมายความว่า เดินธรรมดา เราเคยก้าวแค่ไหน เอาแค่นั้น แต่ขณะที่เดินจงกรม เกิดคิด ต้องหยุด เอาทีละอย่าง อย่าเดิน หยุดคิดเฉย ๆ “หยุด..หนอ” “คิด..หนอ” ยืนคิดให้รู้ว่าคิดถึงอะไร ไม่ใช่เดินไปคิดไป ขวาย่างหนอ ซ้ายย่างหนอ รถเข้ามาหนอ ที่บ้านจะเป็นอย่างไรหนอ คิดอะไรกันก็ไม่รู้ ไม่ได้เรื่อง แล้วเดินจงกรมมองนั่นมองนี่อีก ต้องดูที่เท้า และขณะที่คิดอะไรฟุ้งซ่าน เราต้องหยุดเดินจงกรมเลย อย่าเดินต่อ เพราะถ้าเดินต่อมันจะไม่ได้ผล จิตก็คิดไปไม่ได้ผลเลย ต้องทำทีละอย่าง หยุดหายใจยาว ๆ ยืนเฉย ๆ กำหนดไป “คิดหนอ…คิดหนอ” ที่ลิ้นปี่นี่

พอจิตกลับมาแล้ว ยืนหนออีก 5 ครั้ง ทำให้ละเอียดอย่างนี้ได้ผลแน่ ๆ แล้วก็ “ขวา…ย่าง..หนอ” เดินไป เดินธรรมดาไปอย่างนี้ แต่ทำให้มันช้า ขณะที่เดินนี่ ถ้ามันเมื่อยต้นคอ ปวดเหลือเกิน ให้หยุดเหมือนกัน หยุดยืนเฉย ๆ แล้วกำหนด “ปวดหนอ…ปวดหนอ” หรือ “เมื่อยหนอ…เมื่อยหนอ” ตามความเข้าใจของเรา กำหนดตรงจุดที่เรารู้สึกนั้นแหละ เมื่อหายแล้วก็เดินต่อไป เท่านี้เอง

ทีนี้เสียใจหรืออะไรต้องกำหนดทั้งนั้น เอาทีละอย่าง ถ้าเราทำได้ดีแล้ว ความรู้สึกหลายอย่างจะเกิดขึ้น กำหนด “รู้หนอ..” จะหายหมดเลย เท่านั้นเอง แต่ยังก่อน ตอนนี้ฝึกอยู่ อย่าไปทำอย่างนั้น เดี๋ยวจะทำให้ฟุ้งซ่าน เอาแค่นี้ก่อน กำหนดให้รู้เท่าทันสิ่งที่เกิดขึ้นก่อน ถ้าเรายืนหนอ 5 ครั้ง “ยืน…หนอ” ถึงขั้นแล้ว จิตถึงแล้ว ก็ไม่ต้องถอนหายใจ “ยืน…หนอ” อย่าถอนหายใจ เพราะจิตถึงแล้ว ถ้าจิตไม่ถึง ต้องเอาทีละครึ่ง ถ้าจิตไม่ถึงจะทำไม่ได้ “ยืน…” แต่มันไม่ไป “หนอ” ปากก็ยืนหนอแต่จิตมันไม่ไป มันไม่ได้ผลเลย จะไม่ได้อะไรเลย หากจิตมันถึงขั้นแล้ว ทำได้แล้วมันจะบอกเอง มันจะคล่องไปหมดเลย มันจะใช้เวลาไม่นาน

เมื่อเดินจงกรมแล้วก็มานั่ง อย่าไปทำงานอื่น มันจะขาดสมาธิ การปฏิบัติไม่ต่อเนื่อง เดินมาแล้วต้องรีบนั่งเลย จะไปเข้าห้องน้ำห้องท่าก็เดินจงกรมไป ขอฝากไว้ด้วย พวกกรรมฐาน เวลาจะไปห้องน้ำ ไปรับประทานอาหาร ต้องเดินจงกรมนะ เดินเอากำไรสักหน่อยได้ไหม แต่เมื่อกลับไปบ้าน แล้วอย่าไปเดินจงกรมกลางถนนหนทางนะ เดี๋ยวรถจะชนเอา ถ้าจะเดินก็เดินในบ้าน”

**ที่มาจากหนังสือ กรรมฐานพระธรรมเทศนาหลักธรรมะฉบับรวมเล่ม พระธรรมสิงหบุราจารย์ และหนังสือพื้นฐาน..ชีวิต พระธรรมสิงหบุราจารย์