21 ต.ค. 2563 นายนิพนธ์ พัวพงศกร นักวิชาการเกียรติคุณ สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) กล่าวในงานเสวนา “การเปลี่ยนแปลงระบบอาหาร ปัจจัยทางสังคม (เมือง) กำหนดสุขภาพ และ การลดโรค NCD” ที่ รร.ที.เค.พาเลช ย่านหลักสี่-แจ้งวัฒนะ กรุงเทพฯ ตอนหนึ่งระบุถึงปัญหาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ว่า โครงสร้างการปกครองของรัฐไทยนั้นรวมศูนย์อยู่ที่ส่วนกลางแต่มีการแบ่งแยกอำนาจ มีหน่วยงานมากกว่า 30 กรม รวมถึงมีหน่วยงานส่วนภูมิภาคที่รับผิดชอบในส่วนของจังหวัด

ขณะที่การกระจายอำนาจไปยัง อปท. หลากหลายรูปแบบนั้นเริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 2541 ซึ่งปัจจุบันมีทั้งเทศบาลเมือง เทศบาลนคร เทศบาลตำบล องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) รวมถึงเขตปกครองพิเศษ 2 แห่ง อย่างกรุงเทพมหานคร (กทม.) และเมืองพัทยา โดยตนตั้งข้อสังเกตว่า ในประเทศไทยมี อปท. แบบเทศบาลจำนวนมาก เนื่องจาก อปท. แต่ละประเภทถูกจำกัดขนาดพื้นที่ไว้ตามกฎหมาย 

ทำให้แม้ในเวลาต่อมาประชากรจะขยายตัวเพิ่มจำนวนขึ้น พื้นที่เทศบาลที่มีอยู่เดิมก็ไม่สามารถขยายตามได้ แต่เมื่อขยายเทศบาลไม่ได้แล้วประชากรขยายตัวล้นข้ามเข้าไปในฝั่ง อบต. ที่อยู่ติดกัน นานวันเข้าพอประชากรหนาแน่น อบต. นั้นก็ยกระดับขึ้นเป็นเทศบาล แต่ปัญหาคือเทศบาลที่เกิดใหม่นี้มักมีขนาดเล็ก ไม่สามารถดำเนินบริการสาธารณะเพื่อประชาชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ มีแม้กระทั่งเทศบาลบางแห่งไม่สามารถซื้อรถขยะได้

“อันนี้คือปัญหาใหญ่ของระบบที่เรียกว่าแบ่งแยกแล้วปกครองของกระทรวงมหาดไทย อันนี้ต้องพูดแรงๆ เพราะถ้าไม่เปลี่ยนแปลงประเทศไทยก็จะไม่มีทางพัฒนาได้ เรื่องนี้ต้องเปลี่ยนแปลง ปล่อยให้มีจำนวนเทศบาล มีจำนวน อบต. มากขนาดนี้ไม่ได้ ในแง่รัฐศาสตร์มันดี แต่ในแง่เศรษฐศาสตร์เศรษฐกิจไม่ค่อยดี ไม่ค่อยมีประสิทธิภาพ” นายนิพนธ์ กล่าว

นายนิพนธ์ กล่าวต่อไปว่า จากการเก็บข้อมูลเทศบาลกลุ่มตัวอย่างจำนวน 31 แห่ง พบว่า หลายเรื่องแม้จะกำหนดให้เป็นอำนาจหน้าที่ของเทศบาล แต่ในความเป็นจริงเทศบาลขนาดเล็กไม่สามารถทำได้ จึงต้องปล่อยให้ราชการส่วนภูมิภาคทำ แต่ราชการส่วนภูมิภาคก็ไม่สามารถทำได้อีก อีกประการหนึ่งคือในขณะที่เทศบาลต้องทำงานกับหน่วยงานราชการจำนวนมาก แต่ระบบราชการไทยก็ยังไม่สามารถบูรณาการได้อย่างแท้จริง