ยังคงอยู่กับ รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตีผู้อำนวยการศูนย์คุณธรรม ในการแถลงข่าว“สถานการณ์คุณธรรมในสังคมไทยประจำปี 2565” โดยศูนย์คุณธรรม (องค์การมหาชน) ซึ่งหลังจากฉบับที่แล้ว (หน้า 5 วันเสาร์ที่ 11 ก.พ. 2566) วิธีการสร้างตัวชี้วัดและตัวอย่างในภาพรวม ส่วนฉบับนี้จะว่าด้วย “จุดอ่อน” หรือข้อน่าเป็นห่วงในคุณธรรมของแต่ละช่วงวัย และในแต่ละหมวดของคุณธรรมทั้ง 5 ด้าน (พอเพียง-วินัย/รับผิดชอบ-สุจริต-จิตสาธารณะ-กตัญญู)

เมื่อไปดูพฤติกรรมน่าเป็นห่วงในหมวดคุณธรรมแต่ละด้าน ได้แก่ 1.พอเพียงซึ่งประกอบด้วยความพอประมาณ มีเหตุผลและมีภูมิคุ้มกัน ในกลุ่มอายุ 13-24 ปีที่น่าห่วงที่สุดคือ ทำสิ่งที่คิดหรือต้องการโดยไม่คำนึงถึงผลกระทบ (ความพอประมาณ) ในกลุ่มอายุ 25-40 ปี ที่น่าห่วงที่สุดคือ ตัดสินใจแก้ปัญหาโดยใช้อารมณ์มากกว่าเหตุผล (ความมีเหตุผล) และในกลุ่มอายุ 41 ปีขึ้นไป ที่น่าห่วงที่สุดคือ ทุ่มเทเวลาให้งานมากกว่าดูแลตนเองและครอบครัว (ความพอประมาณ)

2.วินัย/รับผิดชอบ ประกอบด้วยยอมรับและปฏิบัติตามบรรทัดฐานทางสังคมการควบคุมตนเอง ตั้งใจปฏิบัติหน้าที่ และยอมรับผลการกระทำของตน ภูมิคุ้มกัน ในกลุ่มอายุ 13-24 ปี ที่น่าห่วงที่สุดคือ ไม่จำเป็นต้องปฏิบัติตามกฎจราจร หากมั่นใจว่าไม่มีความเสี่ยง (ยอมรับและปฏิบัติตามบรรทัดฐานทางสังคม) ในกลุ่มอายุ 25-40 ปีที่น่าห่วงที่สุดคือ ยอมลงมือทำแม้จะขัดกับกฎกติกาสังคม เพื่อมุ่งสู่ความสำเร็จ (ยอมรับและปฏิบัติตามบรรทัดฐานทางสังคม) และในกลุ่มอายุ 41 ปีขึ้นไป ที่น่าห่วงที่สุดคือ ใช้ชีวิตตามอารมณ์ตนเองเป็นหลักโดยไม่สนใจกฎระเบียบสังคม (ยอมรับและปฏิบัติตามบรรทัดฐานทางสังคม)

3.สุจริต ประกอบด้วย ละอายต่อการทำสิ่งที่ไม่ถูกต้อง ไม่เอาเปรียบและไม่แสวงหาผลประโยชน์ ยึดหลักความถูกต้อง ในกลุ่มอายุ 13-24 ปี ที่น่าห่วงที่สุดคือ ไม่กล้าแจ้งตำรวจเมื่อรู้ว่าเพื่อนทำผิดกฎหมายเพราะไม่ใช่เรื่องของตน (ยึดหลักความถูกต้อง) ขณะที่ในกลุ่มอายุ 25-40 ปี และอายุ 41 ปีขึ้นไป ที่น่าห่วงที่สุดจะเหมือนกันทั้ง 2 กลุ่มอายุ คือ เลือกทำงานกับคนที่ให้ผลประโยชน์กับตน (ไม่เอาเปรียบและไม่แสวงหาผลประโยชน์)

4.จิตสาธารณะ ประกอบด้วยจิตอาสา สำนึกสาธารณะ เสียสละเพื่อช่วยเหลือผู้อื่น ในกลุ่มอายุ 13-24 ปี ที่น่าห่วงที่สุดคือ หลีกเลี่ยงการเป็นอาสาสมัครของสถานศึกษาหรือชุมชนเพราะไม่เกิดประโยชน์กับตน (จิตอาสา) ในกลุ่มอายุ 25-40 ปี ที่น่าห่วงที่สุดคือ ไม่อยากเข้าร่วมกิจกรรมในชุมชนเพราะทำให้เสียเวลา (จิตอาสา) และในกลุ่มอายุ 41 ปีขึ้นไป ที่น่าห่วงที่สุด ซึ่งในที่นี้หมายถึงพบการกระทำได้น้อย (หรือลังเลใจที่จะทำ) คือ เต็มใจช่วยเหลือผู้อื่นทันทีแม้จะทำให้ตนลำบากหรือทุกข์ใจ (เสียสละเพื่อช่วยเหลือผู้อื่น)

และ 5.กตัญญู สำนึก เคารพและตอบแทนความดี ซึ่งเป็นคุณธรรมที่คนไทยมีมากที่สุดจากทั้ง 5 ด้าน ไม่ว่าจะในช่วงวัยใด อย่างไรก็ตาม หากเจาะลึกในข้อที่มีน้อย จะพบว่า ในกลุ่มอายุ 13-24 ปีคือ ตั้งใจทำงานบ้านเพื่อแบ่งเบาภาระของพ่อแม่ผู้ปกครอง (ตอบแทนความดี) ในกลุ่มอายุ 25-40 ปี พฤติกรรมที่น่าเป็นห่วง คือ ไม่จำเป็นต้องแสดงการขอบคุณหากมีคนมาทำดีหรือช่วยเหลือ (เคารพความดี) และในกลุ่มอายุ 41 ปีขึ้นไป พฤติกรรมที่ทำกันน้อย คือ ส่งคำอวยพรในวาระสำคัญเพื่อขอบคุณน้ำใจจากคนที่เคยช่วยเหลือตน (เคารพความดี)

อย่างที่กล่าวไปในตอนที่แล้วว่า “เกณฑ์วัดคุณธรรมนั้นแบ่งเป็น 5 ระดับ คือ ปรับปรุงด่วน (น้อยที่สุด) น้อย ปานกลาง มาก และมากที่สุด” ซึ่ง รศ.นพ.สุริยเดว ยังเจาะลึกลงไปอีกว่า “ในหมู่พฤติกรรมที่น่าเป็นห่วงของคุณธรรมแต่ละด้านและแต่ละช่วงวัย มีอะไรบ้างที่อยู่ในระดับน้อยที่สุดหรือต้องปรับปรุงอย่างเร่งด่วน” ซึ่งพบว่า ในกลุ่มอายุ 13-24 ปี คือ ไม่กล้าแจ้งตำรวจเมื่อรู้ว่าเพื่อนทำผิดกฎหมายเพราะไม่ใช่เรื่องของตน (สุจริต) กับ หลีกเลี่ยงการเป็นอาสาสมัครของสถานศึกษาหรือชุมชนเพราะไม่เกิดประโยชน์กับตน (จิตสาธารณะ)

ในกลุ่มอายุ 25-40 ปี คือ ตัดสินใจหรือแก้ปัญหาโดยใช้อารมณ์มากกว่าเหตุผล (พอเพียง), ยอมลงมือทำแม้จะขัดกับกฎกติกาสังคมเพื่อมุ่งสู่ความสำเร็จ (วินัย/รับผิดชอบ), โต้แย้งทันทีเมื่อมีความคิดเห็นต่างจากผู้อื่น (วินัย/รับผิดชอบ), เลือกทำงานกับคนที่ให้ผลประโยชน์กับตน (สุจริต) และ ไม่กล้าร้องเรียนเรื่องทุจริตของเจ้าหน้าที่รัฐเพราะกลัวผลกระทบ (สุจริต) สุดท้ายในกลุ่มอายุ 41 ปีขึ้นไป คือ ทุ่มเทเวลาให้กับงานมากกว่าการดูแลตนเองและครอบครัว (พอเพียง) กับ ไม่พร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงในอนาคต (พอเพียง)

ยังมีการเปิดเผยผลการศึกษา “ต้นทุนชีวิต” แบ่งได้ 5 ด้าน คือ พลังตัวตน พลังครอบครัว พลังสร้างปัญญา/องค์กร พลังเพื่อนและกิจกรรม และพลังชุมชน แบ่งคะแนนจาก 0-100 หากต่ำกว่า 60คือน่าเป็นห่วง แต่หากสูงกว่า 80 คือดีเยี่ยม พบว่า ช่วงอายุ 13.24 ปีในภาพรวมอยู่ที่ 76.67 โดยพลังตัวตนมากที่สุด 82.02 รองลงมาพลังครอบครัว 80.52 อันดับ 3 พลังเพื่อนและกิจกรรม 77.7 อันดับ 4 พลังสร้างปัญญา/องค์กร 75.62 และอันดับ 5 พลังชุมชน 68.6

ช่วงอายุ 25-40 ปี ภาพรวมอยู่ที่ 79.38 มากที่สุดคือพลังครอบครัว 83.01 รองลงมา พลังตัวตน 82.44 อันดับ 3 พลังสร้างปัญญา/องค์กร 78.68 อันดับ 4 พลังเพื่อนและกิจกรรม 78.13 และอันดับ 5 พลังชุมชน 74.38 ส่วนช่วงอายุ 41 ปีขึ้นไป ภาพรวมอยู่ที่ 78.13 มากที่สุดคือ พลังครอบครัว 82.11 รองลงมา พลังตัวตน80.91 อันดับ 3 พลังสร้างปัญญา/องค์กร 77.24 อันดับ 4พลังเพื่อนและกิจกรรม 75.92 และอันดับ 5 พลังชุมชน 74.48

สำหรับ “ข้อเสนอแนะ” ประกอบด้วย 1.นำหลักสุนทรียสนทนา (การสื่อสารพลังบวก) มาใช้กับบ้าน ชุมชน โรงเรียนและที่ทำงาน เช่น แม้จะมีความคิดเห็นที่แตกต่างกันแต่จะพูดคุยกันแบบสันติวิธีได้อย่างไร 2.สร้างกลไกทางสังคมที่ทำให้คนดี-ความดีมีที่ยืน อาทิ การสร้างระบบเครดิตทางสังคมที่เสริมพลังบวก ระบบนี้จะไม่ใช่การสอดส่องพฤติกรรม (เช่น บางประเทศใช้การติดกล้องวงจรปิดตามที่ต่างๆ) แต่เป็นการสะสมกิจกรรมทำความดี (เช่น การใช้เวลาเป็นจิตอาสา) เพื่อใช้เป็นเครดิตได้ เพื่อไม่ให้คนดีท้อแท้

3.รณรงค์สร้างสำนึกจิตสาธารณะที่เกิดจากความสมัครใจและเปิดพื้นที่ให้คนกลุ่มต่างๆ เข้ามามีส่วนร่วมในการออกแบบกิจกรรมจิตอาสาตามความสนใจ ต้องทำให้กว้างขวางที่สุด 4.รณรงค์หยุดพักการใช้สื่อสังคมออนไลน์ (Social Media) เพื่อเสริมสร้างพลังบวก ใน Social Media ซึ่งมักเต็มไปด้วยเนื้อหา “ดราม่า”ปลุกเร้าอารมณ์ หากใช้มากเกินไปไม่พักบ้างก็อาจทำให้ไหลตามอารมณ์นำไปสู่การตัดสินใจด้วยอารมณ์ในโลกแห่งความเป็นจริง

และ 5.สนับสนุนให้มีการสำรวจดัชนีชี้วัดคุณธรรมและต้นทุนชีวิตรายจังหวัด (แบบปีเว้นปี) เพื่อนำข้อมูลไปใช้กำหนดยุทธศาสตร์และแนวทางการส่งเสริมคุณธรรมของจังหวัดเรื่องนี้สำคัญ เพราะการสำรวจข้างต้นที่ศูนย์คุณธรรมยกมาทั้งหมดนั้นเป็นข้อมูลที่ประชาชนประเมินตนเอง ไม่ได้มาจากผู้นำคนใดทั้งสิ้นการสำรวจจะทำให้ผู้ว่าฯ แต่ละจังหวัดได้ยินเสียงสะท้อนกลับมาจากประชาชน!!!

SCOOP@NAEWNA.COM