“โครงสร้างกับความคุ้นชินที่เราอยู่กับคนที่มาช่วยงานในบ้าน สิ่งหนึ่งที่มันแตกต่าง หลายท่านที่ทำธุรกิจท่านก็จะคุ้นชินกับการมีลูกจ้างเข้า-ออกเป็นเวลา มีการควบคุมดูแลกัน แต่ถามว่าลูกจ้างทำงานบ้านเป็นอย่างนั้นไหม? คำตอบก็คือไม่ อยู่กับเรา 24 ชม. หันไปก็เจอ ตื่นมาก็เจอ ก่อนนอนก็เจออีก ไม่เหมือนลูกจ้างที่เราทำในทางธุรกิจ 8 โมงเช้า 9 โมงครึ่งอะไรก็แล้วแต่ จะไปไหนก็ต้องเขียนใบลา ต้องมีรายละเอียด ต้องควบคุมกัน”

ทิศชัย หงษ์ศิรินทนาถ ผู้แทนสำนักงานสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานจังหวัดนนทบุรี กล่าวในงานสัมมนา “นายจ้าง : ความสำเร็จในการคุ้มครองลูกจ้างทำงานบ้าน” ณ รร.ไมด้า งามวงศ์วาน เมื่อวันที่ 9 มี.ค. 2566 ถึงสภาพการทำงานของ “ลูกจ้างทำงานบ้าน” ที่แตกต่างจากลูกจ้างทั่วไปในสถานประกอบการ แต่การอยู่อาศัยใกล้ชิดระหว่างนายจ้างกับลูกจ้างทำงานบ้าน “การแยกแยะระหว่างเวลาพัก-เวลางาน” จึงทำได้ยาก

เมื่อไปดู กฎกระทรวงฉบับใหม่ฉบับที่14 (พ.ศ. 2555) ซึ่งออกตาม พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน พ.ศ.2541 สำหรับนายจ้างที่จ้างลูกจ้างทำงานบ้านอันมิได้มีการประกอบธุรกิจร่วมอยู่ด้วย จะพบการควบคุมตามกฎหมาย เช่น วันหยุดประจำสัปดาห์ วันหยุดตามประเพณี วันหยุดพักผ่อนประจำปี การลาป่วย จะเหมือนกับลูกจ้างอื่นๆ ทั่วไป แต่ก็ยอมรับว่า พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน พ.ศ.2541 แทบไม่เหลือการบังคับใช้สำหรับลูกจ้างทำงานบ้าน

อย่างไรก็ตาม สิ่งที่ผู้จ้างลูกจ้างทำงานบ้านต้องระมัดระวังคือ “ต้องแยกให้ชัดเจนระหว่างลูกจ้างทำงานบ้านกับลูกจ้างในภาคธุรกิจ” ที่ผ่านมามีกรณีผู้ที่ใช้บ้านของตนเองตั้งร้านค้า ภายในบ้านมีการจ้างลูกจ้างทำงานบ้าน แต่ก็มีการนำลูกจ้างทำงานบ้านมาช่วยงานในร้านค้าด้วย ลักษณะนี้อาจไม่เข้าข่ายได้รับการยกเว้นการบังคับใช้ของ พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน พ.ศ.2541

“งานบ้านจะอยู่ในกลุ่มที่เราเรียกว่างานจ้างที่ไม่แสวงกำไรทางธุรกิจ ฉะนั้นโดยเนื้อตัวของเขาเองการมีลูกจ้างงานบ้านแล้วบังเอิญบ้านนั้นเป็นหน่วยธุรกิจ เป็นสำนักงานหรือร้านค้า พยายามต้องแยกแยะ อย่าให้ลูกจ้างทำงานบ้านลงไปรวมอยู่ในงานร้านค้าหรืองานสำนักงาน ไม่เช่นนั้นวัตถุประสงค์ทั้งหมดมันจะเปลี่ยน” ผู้แทนสำนักงานสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานจังหวัดนนทบุรี กล่าว

ขณะที่ สุนทรี วิลาทอง จัดหางานจังหวัดนนทบุรี กล่าวว่า ลูกจ้างทำงานบ้านไม่อยู่ในกลุ่มที่ต้องเข้าระบบประกันสังคม แต่ด้วยความที่รัฐต้องการให้แรงงานมีหลักประกัน จึงมีช่องทางการซื้อบัตรประกันสุขภาพกับโรงพยาบาลของรัฐ อย่างไรก็ตาม ทางฝั่งนายจ้างมองว่าการซื้อกับ รพ.รัฐ มีข้อจำกัด มีเงื่อนไขต่างๆ นานา และใช้เวลาทำบัตรค่อนข้างนาน จึงมีนายจ้างส่วนหนึ่งหันไปทำประกันกับ รพ.เอกชน

อย่างไรก็ตาม กฎหมายก็จำกัดว่าต้องเป็น รพ.รัฐ เท่านั้น ที่ผ่านมาจึงมีความพยายามแก้ไข เช่น ให้ซื้อประกันเอกชนไปก่อนในช่วงใกล้ถึงครบกำหนดการต่ออายุการทำงานของลูกจ้าง แล้วค่อยไปรอคิว รพ.รัฐอีกครั้ง แต่ก็จะมีนายจ้างมองอีกว่าตนเองต้องเสีย 2 ต่อ ทั้งเอกชนและรัฐ ล่าสุดมีการผ่อนปรนก่อนวันที่ 15 พ.ค. 2566ให้นายจ้างยื่นเรื่องมาก่อนโดยยังไม่ต้องมีประกันสุขภาพของ รพ.รัฐ แล้วค่อยไปเข้าคิวซื้อประกันทีหลัง ส่วนข้อเสนอของนายจ้างที่ขอให้รัฐรับรองประกันสุขภาพจาก รพ.เอกชน เบื้องต้นยังไม่มีเรื่องนี้เข้ามา

“เรื่องนี้ขอรับไว้แล้วจะเสนอผู้บริหาร เพราะกำลังจะมองว่า ถ้าเกิดไม่ว่าโรงพยาบาลรัฐหรือโรงพยาบาลเอกชน ถ้าเกิดรับขึ้นประกันสุขภาพได้ ทางเรามองว่ามันก็สามารถใช้ได้เหมือนกัน อย่างไรก็ได้ให้มีหลักประกันให้กับลูกจ้างแค่นั้นเอง” สุนทรี กล่าว

อีกด้านหนึ่ง บุญสม น้ำสมบูรณ์ เลขาธิการมูลนิธิเพื่อการพัฒนาแรงงานและอาชีพ (Homenet Thailand) กล่าวถึงคู่มือ “จรรยาบรรณในการจ้างลูกจ้างทำงานบ้านในประเทศไทย” ว่าคู่มือนี้มีที่มาจากการหารือร่วมกันจากหลายฝ่ายที่เกี่ยวข้อง อาทิ สภาองค์การนายจ้างแห่งประเทศไทย คณะกรรมการสมานฉันท์แรงงานไทย (คสรท.) สมาพันธ์แรงงานรัฐวิสาหกิจสัมพันธ์ (สรส.) เครือข่ายลูกจ้างทำงานบ้านในประเทศไทย

กองคุ้มครองแรงงานนอกระบบ กรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน มูลนิธิเพื่อการพัฒนาแรงงานและอาชีพ รวมถึงภาคประชาสังคมที่เกี่ยวข้อง จนออกมาเป็นคู่มือที่ระบุแนวปฏิบัติที่ดี แบ่งเป็นฝ่ายนายจ้าง ประกอบด้วย 1.สัญญาจ้าง ควรทำในรูปแบบเอกสารลายลักษณ์อักษรแม้จะสามารถตกลงกันด้วยวาจาได้ก็ตาม 2.ค่าจ้าง ชั่วโมงการทำงาน เวลาพัก แม้จะไม่มีกฎหมายกำหนดแต่ก็ไม่ควรจะน้อยกว่าค่าจ้างขั้นต่ำ ทำงานไม่เกิน 48 ชม./สัปดาห์ ไม่รวมเวลาพัก ไม่ลงโทษด้วยการหักค่าจ้างเกินความจำเป็น 3.ที่พัก ต้องเป็นสัดส่วน สะอาด ถูกสุขอนามัยและปลอดภัย

4.ไม่เลือกปฏิบัติ ไม่ว่าด้วยเหตุด้านถิ่นกำเนิด เชื้อชาติ สีผิวศาสนา เพศ ฯลฯ 5.การลาคลอด ทำได้โดยได้รับค่าจ้าง รวมถึงเปิดให้ลูกจ้างชายลาไปช่วยภรรยาดูแลลูกได้ด้วย 6.โอกาสในการพัฒนาอาชีพและการศึกษา 7.การคุ้มครองความภัยและอาชีวอนามัย 8.สิทธิความเป็นส่วนตัว เช่น การนับถือศาสนา การเก็บสิ่งของมีค่าของตนเองไว้ด้วยตนเอง 9.หลักประกันทางสังคม โดยเฉพาะหากทำให้ลูกจ้างทำงานบ้านเข้าถึงประกันสังคม หรือสวัสดิการอื่นๆ ที่รัฐจัดให้ และ 10.การเลิกจ้าง จ่ายเงินช่วยเหลือตามความเหมาะสมหากเป็นการเลิกจ้างโดยลูกจ้างไม่มีความผิด

บุญสมกล่าวต่อไปว่า ขณะที่ข้อควรปฏิบัติของฝ่ายลูกจ้าง ได้แก่ 1.รับผิดชอบในหน้าที่การงานตามที่ได้รับมอบหมาย 2.ซื่อสัตย์สุจริต 3.มีทัศนคติที่ดีต่อนายจ้าง 4.พึงเคารพสิทธิส่วนบุคคลของนายจ้างและสมาชิกในครอบครัว 5.ปกป้องทรัพย์สินของนายจ้าง 6.มีวินัย ปฏิบัติตามกฎและคำสั่งที่เป็นธรรมของนายจ้าง รวมทั้งข้อตกลงตามสัญญาจ้าง 7.เรียนรู้และพัฒนาตนเองเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการทำงาน 8.สื่อสารเพื่อสร้างความเข้าใจอันดีกับนายจ้าง และ9.มีมารยาท สุภาพเรียบร้อย

“วัตถุประสงค์ในการทำจรรรยาบรรณฉบับนี้ เราก็มองเพื่อให้เห็นแนวปฏิบัติที่เป็นธรรมกับการจ้างลูกจ้างทำงานบ้าน คำว่าเป็นธรรมก็จะหมายถึงทั้ง 2 ฝ่าย ก็คือทั้งนายจ้างและลูกจ้าง วัตถุประสงค์อันที่ 2 ที่เราทำจรรยาบรรณอันนี้ขึ้นมา ก็เพื่อเสริมสร้างความสัมพันธ์อันดีระหว่างนายจ้างกับลูกจ้าง อันที่จริงแล้วความสัมพันธ์ระหว่างลูกจ้างทำงานบ้านกับนายจ้างของเรามันเป็นเรื่องที่สำคัญมาก คือถ้ามีความรู้สึกที่ดีต่อกันการอยู่ด้วยกันก็จะมีความสุข ส่วนประการที่ 3 เราก็อยากส่งเสริมให้ลูกจ้างทำงานบ้านมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น” บุญสม กล่าว

เลขาธิการมูลนิธิเพื่อการพัฒนาแรงงานและอาชีพ ยังกล่าวอีกว่า จากการพูดคุยทั้งหมดจนผลักดันกลายเป็นคู่มือจรรยาบรรณฉบับนี้ มีความคาดหวังให้เกิดการณรงค์เพื่อให้ทั้งนายจ้างและลูกจ้างได้ปฏิบัติตาม โดยผู้สนใจสามารถเข้าไปอ่านและดาวน์โหลดคู่มือได้ที่ Link เว็บไซต์ https://www.homenetthailand.org/archives/2304

SCOOP@NAEWNA.COM