วันที่ 22 ธันวาคม 2566 เพจเฟซบุ๊ก IPST Thailand สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ออกมาเผย 22 ธันวาคม 2566 วันเหมายัน กลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปีโดยอธิบายว่า วันเหมายัน คือ อะไร

วันเหมายัน (เห-มา-ยัน) หรือ Winter Solstice คือ วันที่แกนโลกทางซีกโลกเหนือเอียงออกจากดวงอาทิตย์มากที่สุด ส่งผลให้ประเทศทางซีกโลกเหนือรวมถึงประเทศไทย มีกลางวันสั้นและกลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปี

ตะวันอ้อมข้าว คืออะไร ทำไมถึงเรียกว่า ตะวันอ้อมข้าว

เหตุผลที่เรียกว่า ตะวันอ้อมข้าว เพราะว่าใน วันเหมายัน ตำแหน่งของดวงอาทิตย์จะไม่เคลื่อนที่ผ่านเหนือศีรษะของผู้สังเกต ดังนั้น ชาวนาไทยจึงเห็นดวงอาทิตย์เคลื่อนที่อ้อมต้นข้าวไปทางทิศใต้ ทำให้นิยมเรียกปรากฏการณ์ดังกล่าวว่า “ตะวันอ้อมข้าว”

ด้วยความที่มีกลางวันที่สั้นและกลางคืนยาวนาน ทำให้มีอุณหภูมิสะสมลดต่ำลง หลายประเทศทางซีกโลกเหนือจึงถือว่าวันนี้เป็นวันเริ่มต้นการเข้าสู่ฤดูหนาว ขณะที่ประเทศทางซีกโลกใต้ถือเป็นวันเริ่มต้นการเข้าสู่ฤดูร้อน

ขณะที่ NARIT สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ เผยข้อมูลเพิ่มเติมว่า ในแต่ละวัน ดวงอาทิตย์จะปรากฏอยู่ตำแหน่งที่ต่างกัน เปลี่ยนตำแหน่งไปประมาณวันละ 1 องศา ตั้งแต่เดือนกันยายนเป็นต้นมา ดวงอาทิตย์ค่อย ๆ เคลื่อนที่จากจุดตั้งฉากกับเส้นศูนย์สูตรของโลกลงมาทางใต้

สังเกตได้จากท้องฟ้าในช่วงนี้จะมืดเร็วขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อดวงอาทิตย์เคลื่อนมา ณ ตำแหน่งเฉียงไปทางทิศใต้มากที่สุดในวันเหมายันของแต่ละปี วันดังกล่าวจึงมีเวลากลางคืนที่ยาวนานที่สุด และเวลากลางวันที่สั้นที่สุด

ดวงอาทิตย์จะขึ้นเวลาประมาณ 06:36 น. และจะตกลับขอบฟ้า เวลาประมาณ 17:55 น. (เวลา ณ กรุงเทพฯ) รวมระยะเวลากลางวันเพียง 11 ชั่วโมง 19 นาทีเท่านั้น

นอกจากนี้ วันเหมายันยังนับเป็นวันเข้าสู่ฤดูหนาวของประเทศทางซีกโลกเหนือ และเป็นวันที่ย่างเข้าสู่ฤดูร้อนของประเทศทางซีกโลกใต้

ในระยะเวลา 1 ปีที่โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ จะเกิดปรากฏการณ์สำคัญที่เกี่ยวข้องกับการขึ้น-ตก ของดวงอาทิตย์ทั้งหมด 4 ครั้ง ได้แก่

วันวสันตวิษุวัต (Vernal Equinox) วันที่มีกลางวันและกลางคืนยาวนานเท่ากัน อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือนมีนาคม
วันครีษมายัน (Summer Solstice) วันที่กลางวันยาวนานที่สุด อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือนมิถุนายน
วันศารทวิษุวัต (Autumnal Equinox) วันที่มีกลางวันและกลางคืนยาวนานเท่ากัน อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือนกันยายน
วันเหมายัน (Winter Solstice) วันที่กลางคืนยาวนานที่สุด อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือนธันวาคม

ที่มา : IPST Thailand, NARIT สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ