ธรรมชาติสร้าง! 'บ่อน้ำสิบสองโบราณ' อายุ 870 ปีบนเขาสูงมีน้ำขังตลอดทั้งปีไม่แห้ง

นี่คือ"บ่อสิบสอง"หรือ"บ่อน้ำโบราณ"อายุไม่ต่ำกว่า 870 ปีที่อยู่บนโขดหินสูงบนเขาในป่าป่าไม้เต็งรัง ที่มีขนาดน้อยใหญ่เรียงราย มีน้ำขังใสเย็นตลอดทั้งปี ไม่มีแห้ง ที่บ้านเกษตรพัฒนา หมู่ที่ 16 ต.บ้านต๋อม อ.เมือง จ.พะเยา ซึ่งบริเวณดังกล่าวมีลักษณะเป็นดอยหินทราย บนเขาสูงป่าไม้เต็งรัง มีพื้นที่ประมาณ 600 ไร่อยู่ระหว่างกิ๋วเกี๋ยงกับกิ๋วหม้อต้อมบน "สันดอยด้วน" หรือ "ดอยชมพู" ที่เป็นสันลาดยาวมาจากเขต อ.พาน จ.เชียงราย และบนลานหินจะปรากฏบ่อน้ำเล็กและใหญ่อยู่จำนวน 12 บ่อจะมีน้ำขังใสเย็นอยู่ในบ่อทั้ง 12 บ่อตลอดทั้งปี ซึ่งเป็นความแปลกมากที่บ่อภายในหินตั้งแต่บ่อเล็กขนาด 1-2 เมตรจนถึงบ่อใหญ่ขนาด 4 เมตรและมีความลึกกว่า 3 เมตรที่เป็นหินหนาล้วนๆ ไม่มีตาน้ำและไม่มีช่องน้ำไหลเข้า แต่มีน้ำขังอยู่ตลอดทั้งปีโดยไม่เคยแห้งเลย

จากการสังเกตบริเวณโขดหินขนาดใหญ่จะมีบ่อน้ำเล็กและใหญ่จำนวน 12 บ่อและมีขนาดกว้างตั้งแต่ 1-4 เมตรมีน้ำขังอยู่เต็มบ่อและบริเวณขอบบ่อทั้ง 12 จะมีร่องรอยการลับคมมีด ซึ่งชาวบ้านเล่าต่อกันว่าน่าจะเป็นสถานที่พักของกองทัพของพ่อขุนจอมธรรม เจ้าผู้สร้างเมืองพะเยา ซึ่งมีร่องรอยที่เกิดขึ้นน่าจะเกิดการลับคมมีด หอก ดาบ ของไพร่พลที่เกณฑ์มา บริเวณดังกล่าว

นายทรงพลเผ่า ปะละ เจ้าหน้าที่ ฝ่ายบริหารบ่อ 12 บ่อเล่าว่า สมัยก่อนชาวบ้านได้เข้ามาหาของป่าและได้มาเจอบ่อน้ำจำนวน 12 บ่อจึงพากันตั้งชื่อว่า "บ่อสิบสอง" และขึ้นไปจนบนสุดได้พบกับโขดหินยื่นออกไปจึงตั้งชื่อผาแดง หลังจากนั้นได้บูรณะขึ้นมาจึงตั้งชื่อว่าผาหัวเรือและยังมีบัลลังก์หินที่ชาวบ้านเรียกกันว่า "ที่นั่งฤาษี" คาดว่าน่าจะเป็นที่นั่งของพ่อขุนจอมธรรม 

สำหรับป่าหินบ่อสิบสองถือได้ว่า เป็นต้นน้ำลำธาร และแหล่งอาหารทางธรรมชาติ เช่น เห็ดและพืชผักป่าต่างๆ ของคนในชุมชน นอกจากนี้นักวิชาการได้สันนิษฐานว่าป่าหินบ่อสิบสองน่าจะเคยเป็นที่อยู่ของมนุษย์และสัตว์ป่าโบราณ เนื่องจากมีการพบขวานหิน ภาพเขียนแผ่นหิน หินที่มีลักษณะเป็นรูปไข่ขนาดใหญ่ เปลือกไข่ และบ่อสิบสองบนลานหินคาดว่าจะเกิดจากรอยเท้าของสัตว์โบราณบ่อสิบสอง ห่างจากตัวเมืองพะเยาเพียง 10 กม. สามารถเดินทางเข้าไปเที่ยวชมได้ 3 เส้นทาง โดยจากเส้นทางสายหลักถนนพหลโยธิน ลำปาง-เชียงราย แยกที่ 1 เลี้ยวขวาเข้าสี่แยกป่าแดง เลี้ยวซ้ายจะมีป้ายบอกทางเป็นระยะ แยกที่ 2 เลี้ยวขวาเข้าสี่แยกเทคนิคพะเยา เลี้ยวซ้ายจะมีป้ายบอกทางเป็นระยะ แยกที่ 3 เลี้ยวขวาเข้าแยกตลาดไปทางหมู่บ้านเกษตรพัฒนา หมู่ 16 ต.บ้านต๋อม อ.เมือง จ.พะเยา เลี้ยวขวาจะมีป้ายบอกทางเข้าป่าบ่อสิบสองหรือถ้ามาไม่ถูกสามารถเข้าไปสอบถามในเพจเฟสบุ๊กของ อุทยานบ่อสิบสอง - 003