วันที่ 14 พฤษภาคม นพ.ฆนัท ครุธกูล อายุรแพทย์โรคหัวใจ นายกสมาคมโภชนาการเพื่อกีฬาและสุขภาพ ได้โพสต์ ข้อความ ในเพจ ‘คุยกับหมอฆนัท’ เรื่องการอดอาหาร ที่ไม่ใช่การดูแลสุขภาพ เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2567 โดยระบุว่า

วันนี้ เรามาพูดถึงเรื่องของการ อดอาหาร เพื่อผลประโยชน์อื่นๆ ที่ไม่ใช่ เพื่อการดูแลสุขภาพ เช่น อดอาหารเพื่อประท้วง เป็นต้น

หมอ ออกตัวไว้ก่อนนะครับว่าเพจของเรา ไม่เกี่ยวข้องกับเรื่องการเมือง แต่จะพูดถึงในแง่ผลที่จะเกิดขึ้นกับสุขภาพเท่านั้นครับ

หลายคนสงสัยว่า ถ้าเราจะอดอาหารจริงๆ เราจะอดได้กี่วัน และจะมีผลอะไรกับสุขภาพบ้าง จะเสียชีวิตหรือไม่ และจะเสียชีวิตภายในกี่วัน

มาดูกันครับ

ในช่วง 4 ชั่วโมงแรกของการขาดอาหาร จะไม่ค่อยมีผลอะไรมาก ยังสบายๆ ได้อยู่ เพราะอาหารที่กินไปมื้อล่าสุดค่อยๆย่อยและดูดซึมเป็นสารอาหารเข้าสู่กระแสเลือด ดังนั้นร่างกายจะนำสารอาหารซึ่งเป็นแหล่งพลังงานเหล่านี้ไปใช้ก่อน

แต่ ถ้าใช้พลังงานจนหมดแล้ว ก็จะนำไกลโคเจน ซึ่งเป็นแหล่งพลังงานสำรองที่สะสมที่ตับและกล้ามเนื้อ ออกมาใช้ทดแทน

แต่หากผ่านไป 1 วัน หรือ 24 ชั่วโมงแล้วยังไม่ได้กินอะไรตกถึงท้องเลย สิ่งที่ตามมาคือ จะเกิดความหิว ท้องร้อง ร่างกายแสดงออก เช่น ท้องร้องและจะรู้สึกอ่อนเพลียด้วย

นั่นหมายความว่าไกลโคเจนที่ถูกดึงมาใช้ก่อนหน้านี้ได้หมดลงไปแล้ว ทำให้ร่างกายต้องหาพลังงานใหม่ที่จะมาใช้ทดแทน นั้นคือการสลายไขมัน หรือการดึงไขมันในร่างกายของเราออกมาใช้ โดยจะได้สารให้พลังงานที่เรียกว่า “คีโตน” ออกมา มีผลให้เลือดมีความเป็นกรดเพิ่มขึ้น

แต่ถ้า 36 ชั่วโมงแล้ว ยังไม่ได้รับประทานอะไรเลย ตอนนี้สภาพร่างกาย จะพบ ผิวหนังแห้ง ปากแห้ง ลิ้นแห้งรวมถึงเริ่มมีกลิ่นปากแรง ลมหายใจมีกลิ่นคล้ายกับกลิ่นผลไม้ เนื่องจากมีการสะสมของสารคีโตนในร่างกายมากขึ้น

แต่หาก ผ่านไป 2 วัน หรือ 48 ชั่วโมง ตอนนี้ ร่างกายจะเริ่มแย่แล้วครับ เพราะ พลังงานที่มีอยู่เริ่มหมด ร่างกายต้องหาแหล่งพลังงานจากทุกแหล่งทั้งไขมันและกล้ามเนื้อ ช่วงนี้จะรู้สึกปวดหัว ดวงพร่ามัว และไม่ค่อยมีแรงจะขยับตัว ร่างกาย

หากผ่านไป 60 ชั่วโมง ยังไม่มีอะไรตกถึงท้องอีก ช่วงนี้ เป็นช่วงที่ร่างกายจะปรับตัวโดยลดกระบวนการเมแทบอลิซึมของร่างกาย  ทำให้ไม่มีแรง ไม่ค่อยอยากขยับตัว ร่างกายจะค่อยๆ ซูบลง

และหากอดอาหารได้ถึง 72 ชั่วโมงร่างกายอาจจะมีรู้สึกวูบเล็กบ้าง ตอนที่กำลังลุกขึ้นมา และมีอาการเวียนหัว จากน้ำตาลในเลือดที่ลดลง

หากอดอาหาร 90 ชม. เป็นต้นไปร่างกายเริ่มซูบผอมลงเรื่อยๆไม่ค่อยมีแรงแต่จะค่อยๆปรับตัวและชินกับสภาวะที่เป็นอยู่

อย่างไรก็ตามครับ อาการทั้งหมดนี้จะสามารถอยู่ได้นานหลายวัน หากได้รับการดื่มน้ำ เพราะร่างกายมนุษย์มีน้ำเป็นส่วนประกอบ 60% และเซลล์ต่างๆในร่างกายมีน้ำเป็นส่วนสำคัญต่อการทำงาน

แต่หากไม่ได้ทั้งน้ำและอาหาร ก็ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกายแต่ละคนแล้วว่าจะอดทน และมีชีวิตอยู่ได้นานแค่ไหน

ขณะเดียวกัน “รศ.นพ.วีระศักดิ์ จรัสชัยศรี” อาจารย์แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านนิติเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ หรือ หมอหมู โพสต์เฟซบุ๊ก หัวข้อมนุษย์อดอาหารได้นานเท่าไหร่ โดยระบุว่า

โดยทั่วไป มนุษย์สามารถอดอาหารได้นานถึง 30-60 วัน โดยไม่ต้องได้รับอาหารใดๆ ระยะเวลาที่แน่นอนขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น

1. น้ำหนักตัว: คนที่มีไขมันสะสมในร่างกายมาก จะสามารถอดอาหารได้นานกว่า เพราะร่างกายเผาผลาญไขมันเพื่อใช้เป็นพลังงาน

2. อายุ: เด็กและผู้สูงอายุมีระบบเผาผลาญที่อ่อนแอกว่า และมีระบบภูมิคุ้มกันที่ต่ำกว่า

3. สุขภาพโดยรวม: คนที่มีโรคประจำตัว จะมีโอกาสเสียชีวิตจากการอดอาหารเร็วกว่าคนทั่วไป

4. การเข้าถึงน้ำ: การขาดน้ำเป็นอันตรายต่อร่างกายมากกว่าการอดอาหาร ร่างกายจะทนอยู่ได้โดยไม่ต้องดื่มน้ำเพียง 3-5 วัน

สาเหตุหลักของการเสียชีวิตเนื่องจากการอดอาหาร

1. มักเกิดจากการติดเชื้อหรือเป็นผลมาจากการสลายตัวของเนื้อเยื่อ: สิ่งนี้เกิดขึ้นเนื่องจากร่างกายไม่สามารถผลิตพลังงานได้เพียงพอที่จะต่อสู้กับแบคทีเรียและไวรัส เมื่ออาการดำเนินไป ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายจะอ่อนแอลง และไม่สามารถป้องกันเชื้อโรคทั่วไปที่อาจไม่สามารถต่อสู้ได้อีกต่อไป

2. ภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ: การอดอาหารอาจทำให้ระบบต่างๆ ในร่างกายเกิดความตึงเครียด เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น:

– อวัยวะล้มเหลว: ไต ตับ และหัวใจมีความเสี่ยงเป็นพิเศษ

– ความไม่สมดุลของอิเล็กโทรไลต์: การรบกวนแร่ธาตุที่จำเป็นสามารถขัดขวางการทำงานของร่างกายที่สำคัญได้

อ้างอิงข้อมูลจาก: Madea, B. (2005). Death as a Result of Starvation. In: Tsokos, M. (eds) Forensic Pathology Reviews. Forensic Pathology Reviews, vol 2. Humana Press. https://doi.org/10.1385/1-59259-872-2:003