วิทยาลัยพัฒนศาสตร์ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับ มูลนิธิพิพิธภัณฑ์แรงงานไทย มูลนิธิอารมณ์ พงศ์พงัน และเครือข่ายองค์กรแรงงาน จัดงานเสวนา “ขบวนการแรงงานกับนโยบายแรงงานของพรรคการเมือง” เมื่อเร็วๆ นี้ ณ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (ท่าพระจันทร์) โดยในช่วงหนึ่งของงาน จะเป็นเวทีให้นักวิชาการได้มาสะท้อนบทบาทและข้อจำกัดของขบวนการแรงงานต่อการผลักดันนโยบายผ่านกลไกทางการเมือง

ศักดินา ฉัตรกุล ณ อยุธยา นักวิชาการอิสระด้านแรงงาน ชวนวิเคราะห์ “อะไรที่ทำให้ขบวนการแรงงานไม่ประสบความสำเร็จในการผลักดันนโยบายผ่านพรรคการเมือง” เช่น 1.สหภาพแรงงานไม่เข้มแข็ง เนื่องจากสหภาพแรงงานในประเทศไทย ส่วนใหญ่เป็นสหภาพสถานประกอบการขนาดเล็กและอยู่กระจัดกระจาย ทำให้บทบาทเน้นไปที่เรื่องปากท้อง อาทิ การเจรจาต่อรองค่าจ้าง-สวัสดิการ มากกว่าจะขยายไปถึงการเคลื่อนไหวทางการเมือง

2.พรรคการเมืองในประเทศไทย ส่วนใหญ่หากไม่เป็นพรรคอนุรักษ์นิยมก็เป็นพรรคเสรีนิยม ในขณะที่ประเทศซึ่งขบวนการแรงงานสามารถผลักดันนโยบายผ่านพรรคการเมืองได้ จะทำผ่านพรรคการเมืองที่เป็นพรรคแรงงาน พรรคสังคมประชาธิปไตย หรือพรรคสังคมนิยม แต่ในทางกลับกัน พรรคการเมืองกลุ่มนี้จะเติบโตได้ก็ต่อเมื่ออยู่ในประเทศที่ขบวนการแรงงานเข้มแข็ง ซึ่งเมื่อดูประเทศไทย พบคนที่เป็นสมาชิกสหภาพแรงงานยังมีน้อย

“พรรคแบบนี้เป็นพรรคแบบ Mass Party (พรรคแบบมวลชน) คือต้องมีฐานสมาชิกของขบวนการแรงงาน ที่คุณมนัส (มนัส โกศล หัวหน้าพรรคแรงงานสร้างชาติ) หรือคุณสาวิทย์ (สาวิทย์ แก้วหวาน หัวหน้าพรรคสังคมประชาธิปไตยไทย) พยายามทำ แต่พรรคของเราไปไม่ถึงจุดนั้นเพราะว่าเรามีฐานของสหภาพแรงงานในสัดส่วนที่น้อยเกินไป ผมคิดว่าพรรคแบบนี้จะเกิดขึ้นได้เราต้องทำคู่กันไป ก็คือต้องสร้างขบวนการแรงงานที่เข้มแข็งระดับใหญ่” อาจารย์ศักดินา กล่าว

กฤษฎา ธีระโกศลพงศ์ อาจารย์คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ฉายภาพข้อจำกัดในด้านการต่อสู้เชิงวิชาการ ซึ่งแม้จะมีงานวิจัย มีหลักฐาน
ทางประวัติศาสตร์ แต่ก็เป็นข้อมูลที่กระจัดกระจาย หรือเอกสารชั้นต้นหลายชิ้นก็ค้นหาได้ยาก หรือข้อมูลมีหลายชุดและไม่ตรงกัน ซึ่งพบได้แม้กระทั่งเรื่องราวที่เพิ่งผ่านไปยังไม่เกิน 10 ปี นอกจากนั้นการเคลื่อนไหวของพรรคการเมืองแนวทางพรรคแรงงาน จำเป็นต้องทำให้อุดมการณ์กับมวลชนเป็นไปในทิศทางเดียวกัน แต่เมื่อพูดถึงนโยบายแรงงานกลับไม่สามารถหลอมรวมกับคนในสังคมได้

เช่น เคยไปพูดคุยกับ รปภ. ที่ได้รับแจกเอกสารการเดินขบวนในวันแรงงาน ก็ได้รับคำถามว่าอะไรคือการจ้างงานเหมาช่วง? หรือจากที่พูดคุยกับเพื่อนๆ ที่ไม่ได้ทำงานด้านแรงงาน ก็ยังมาถามตนว่าอนุสัญญาฯ 87 และ 98 ที่พูดถึงกันคืออะไร? สิ่งเหล่านี้คนทั่วไปยังไม่เข้าใจ หรือแม้แต่การจัดงานวันแรงงานที่มีกิจกรรมการเดินขบวนซึ่งต้องมีการปิดการจราจร ก็ยังได้ยินเสียงผู้ใช้รถใช้ถนนบ่นว่าการจัดการทำให้การจราจรติดขัด “การสื่อสาร” จึงเป็น “โจทย์ใหญ่” จะทำอย่างไรให้คนอื่นๆ ในสังคมเข้าใจประเด็นของแรงงานด้วย

“ถ้าอุดมการณ์ไปอย่าง มวลชนไปอย่าง ทำไมอาจารย์นภาพร(รศ.ดร.นภาพร อติวานิชยพงศ์ วิทยาลัยพัฒนศาสตร์ ป๋วย อึ๊งภากรณ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผู้ทำงานวิจัย ‘ขบวนการแรงงานกับนโยบายแรงงานของพรรคการเมืองในประเทศไทย’) ตั้งประเด็นในรายงานวิจัย สิ่งที่น่าสนใจก็คือว่า ทำไมสมาชิกของพรรคที่เป็นแรงงานมีจำนวนสมาชิกเท่านี้ หลักหมื่น แต่จำนวนสมาชิกสหภาพมีหลักแสน ผู้ประกันตนประกันสังคมมีหลักสิบล้าน ดังนั้นเสียงที่ออกมาจากการเลือกตั้ง ทำไมพรรคที่เป็นพรรคของแรงงานถึงได้เสียงน้อย” อาจารย์กฤษฎา กล่าว

แล ดิลกวิทยรัตน์ ศาสตราภิชานคณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตั้งคำถามว่า เมื่อขบวนการแรงงานเข้าไปเป็นสมาชิกพรรคการเมืองต่างๆ ได้พูดคุยกันมากขึ้นหรือน้อยลงในฐานะผู้นำแรงงาน “เราคุยกันเรื่องพรรคมากกว่าเรื่องแรงงานหรือไม่?” หรือเมื่อเข้าไปอยู่ในพรรคการเมืองแล้ว ตัวตนความเป็นแรงงานของเราเพิ่มขึ้นหรือลดลง ซึ่งหากมีชมรมผู้นำแรงงานในพรรคการเมืองให้ผู้นำแรงงานได้มารวมตัวพูดคุยกัน การยื่นข้อเสนอเข้าไปในแต่ละพรรคที่ผู้นำแรงงานแต่ละคนเป็นสมาชิกอยู่ก็จะทำได้อย่างมีเอกภาพ

“อนาคตต้องถามว่า เข้าไปอยู่พรรคการเมืองแล้วตัวตนของผู้ใช้แรงงานขับเน้นให้เห็นชัดขึ้น ขับเน้นให้ตัวตนของผู้ใช้แรงงานมันเติบโตขึ้นในความรับรู้ของพรรคการเมืองและสาธารณชนแค่ไหน?ผมคิดว่าอันนี้สำเร็จหรือไม่สำเร็จ การต่อสู้ภายในพรรคการเมืองเองเราต้องขับเน้นความเป็นประเด็นแรงงานในพรรค ขณะเดียวกันถ้าเราทำได้ ก็คือทุกพรรคพูดถึงประเด็นแรงงานมากขึ้น” อาจารย์แลกล่าว

ภายในการงานยังมีการเผยแพร่งานวิจัย “ขบวนการแรงงานกับนโยบายแรงงานของพรรคการเมืองในประเทศไทย”โดย รศ.ดร.นภาพร อติวานิชยพงศ์ วิทยาลัยพัฒนศาสตร์ป๋วย อึ๊งภากรณ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งในช่วงหนึ่งอาจารย์นภาพร ระบุ “ปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จของพรรคการเมืองที่แรงงานก่อตั้งและการเข้าร่วมพรรคการเมืองอื่น”ซึ่งมีข้อค้นพบที่น่าสนใจ อาทิ

1.พรรคการเมืองที่มีนโยบายโดดเด่นมีโอกาสชนะการเลือกตั้งสูง..แต่แรงงานก็เชื่อมั่นในพรรคการเมืองขนาดใหญ่มากกว่าพรรคที่กลุ่มแรงงานตั้งขึ้นเอง ดังตัวอย่างของพรรคเพื่อไทยและพรรคก้าวไกล แม้ไม่ใช่พรรคการเมืองของแรงงานแต่เป็นพรรคที่มีนโยบายด้านแรงงานที่ชัดเจน การที่แรงงานเลือกพรรคการเมือง
เหล่านี้ ก็เพราะเชื่อว่าพรรคใหญ่มีโอกาสนำนโยบายไปผลักดันให้เกิดขึ้นจริงได้มากกว่า ไม่ว่าจะเป็นฝ่ายรัฐบาลหรือฝ่ายค้านก็ตาม

2.แรงงานก็เป็นประชาชนคนหนึ่ง จึงสนใจเรื่องอื่นๆ ด้วย ไม่ใช่เฉพาะนโยบายแรงงานอย่างเดียว เช่น นโยบายเศรษฐกิจในภาพรวม นโยบายด้านการเมือง ดังนั้น หากพรรคใดเสนอนโยบายอื่นๆ โดดเด่นด้วย ก็มีแนวโน้มที่แรงงานจะเลือก 3.พรรคการเมืองที่ประสบความสำเร็จต้องจัดตั้งฐานเสียงได้ชัดเจน ดังตัวอย่างของพรรคไทยรักไทย สร้างฐานเสียงจากนโยบายประชานิยม หรือพรรคอนาคตใหม่-ก้าวไกล ก็มีฐานเสียงหลักเป็นคนรุ่นใหม่ แต่พรรคที่แรงงานตั้งขึ้นยังไม่สามารถทำได้แบบนั้น แม้จะพยายามบอกว่ามีแรงงานเป็นฐานเสียงก็ตาม

“ประเด็นสุดท้าย ปัจจัยที่จะมีผลสำเร็จ มองไปถึงเรื่องทรัพยากรที่จะสนับสนุนพรรคการเมืองอย่างเพียงพอมีหรือไม่? ทรัพยากรตรงนี้ไม่ได้หมายถึงเราเอาเงินไปซื้อเสียง แต่ยอมรับว่าการที่จะตั้งพรรคการเมืองให้ประสบความสำเร็จ การมีเงินมีทรัพยากรเป็นสิ่งที่จำเป็นในยุคปัจจุบัน เพราะว่าการที่จะทำงานมวลชนอย่างต่อเนื่องได้มันต้องมีงบประมาณ มีบุคลากรทำงานเต็มเวลา มีสำนักงาน การสื่อสารประชาสัมพันธ์ทุกรูปแบบ แม้ใช้ Social Media (สื่อสังคมออนไลน์) ใช้เงินน้อยหน่อยแต่ก็ยังต้องใช้” อาจารย์นภาพร กล่าว

SCOOP@NAEWNA.COM