สถานการณ์ชายแดนไทย-กัมพูชาในช่วงเวลานี้ มีการปะทะ มีการยิง มีการใช้อาวุธและมีผู้เสียชีวิต

กองทัพไทยส่งกำลังประจำการในพื้นที่ ควบคุมพื้นที่ปฏิบัติการ และควบคุมข้อมูลด้านความมั่นคงอย่างเข้มงวด

ในสภาพเช่นนี้ คำพูดเกี่ยวกับการใช้กำลัง ไม่ใช่เรื่องถกเชิงความเห็นทั่วไปแต่เชื่อมตรงไปถึงการปฏิบัติการจริงและการรับรู้ของสังคมในวงกว้าง

ชื่อของ “ช่อ” พรรณิการ์ วานิช จึงถูกดึงเข้าสู่ประเด็นทันที จากการออกรายการหนึ่ง ซึ่งมีการตั้งคำถามเกี่ยวกับการใช้กำลังของทหาร ท่ามกลางสถานการณ์ชายแดนที่มีการปะทะจริง

คำถามที่เป็นแกนของข้อถกเถียงเริ่มจากประโยคว่า“ถ้าจะรบ ไหนแผนเตรียมความพร้อมการรบ รบเบ็ดเสร็จให้จบไป จะรบถึงพนมดงรักหรือพนมเปญจะเข้าไปสิบกิโล ยี่สิบกิโล ตกลงจะเป็นอย่างไร”

นี่คือคำถามของช่อโดยตรง ไม่ใช่การตั้งคำถามเชิงนโยบายลอยๆ แต่เป็นการไล่ถามไปที่ขอบเขตของการใช้กำลังทั้งพื้นที่ เป้าหมาย และระยะของการปฏิบัติการ

แม้จะไม่มีคำว่า “กางแผนการรบ” ปรากฏตรงตัว แต่ถ้อยคำอย่าง“ไหนแผนเตรียมความพร้อมการรบ” และ “จะรบถึงไหน” เมื่อถูกพูด ในบริบทที่มีการสู้รบจริง ย่อมถูกเชื่อมโยงไปถึงแกนของแผนการรบของทหารโดยหลีกเลี่ยงไม่ได้

ถัดจากนั้น ช่อวางเงื่อนไขต่อทันทีว่า “ไม่ได้ต้องการรู้ยุทธวิธีละเอียดไม่อยากรู้ และไม่ควรบอกให้ฝ่ายตรงข้ามรับรู้”

การรีบวางเงื่อนไขเช่นนี้ สะท้อนชัดว่าผู้ตั้งคำถามเองก็รับรู้ดี ว่าคำถามก่อนหน้าเข้าใกล้พื้นที่อ่อนไหว ซึ่งทหารไม่สามารถอธิบายต่อสาธารณะได้

เพราะสำหรับทหาร แผนการรบและยุทธศาสตร์ ไม่ใช่แค่แนวคิดเชิงทฤษฎีแต่คือกรอบที่กำหนดการใช้กำลังการเคลื่อนกำลัง และความปลอดภัยของกำลังพลในสนามจริง

การเปิดเผยทิศทาง เป้าหมาย หรือขอบเขตการรบ ย่อมทำให้ฝ่ายตรงข้ามประเมินการเคลื่อนไหวได้ ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่มีประเทศใดทำ ในช่วงที่การปฏิบัติการกำลังเกิดขึ้นจริง

จากนั้น ช่อขยายคำถามต่อไปชัดเจนว่าสิ่งที่ต้องการรู้คือ “ยุทธศาสตร์ในการรบ”

ในคำถามของช่อเอง ยุทธศาสตร์ไม่ได้ถูกพูดในเชิงนามธรรม แต่ถูกตั้งเป็นคำถามตรงๆ ว่า จะรบแบบไหน รบเพื่อเป้าหมายอะไร และจะขยายการรบไปถึงระดับใด

เมื่อวางคำถามทั้งหมดของช่อเรียงต่อกัน

สิ่งที่สังคมได้ยิน จึงไม่ใช่เพียงการแสดงความเห็นต่อสถานการณ์ แต่เป็นการเรียกร้องให้ทหารออกมาอธิบายว่า

หากจะใช้กำลังจริง

จะรบอย่างไร

จะรบไปถึงไหน

และมีแผนการรบของทหารรองรับอยู่หรือไม่

นี่คือเหตุผลที่คำถามชุดนี้ ถูกตีความว่าเป็นการเรียกร้องให้เปิดทิศทางของแผนการรบ ทั้งที่รู้กันดีว่าแผนการรบและยุทธศาสตร์ของทหาร ไม่อาจเปิดเผยต่อสาธารณะได้ โดยเฉพาะในช่วงที่สถานการณ์ยังปะทะกันอยู่

ตรงนี้เอง คือ แกนของข้อวิจารณ์ทั้งหมด

ประเด็นของเรื่องนี้ ไม่ได้อยู่ที่การใส่ร้าย หรือการบิดคำพูด แต่เกิดจากรูปแบบคำถาม เมื่อถูกตั้งในจังหวะเวลาเช่นนี้ย่อมเปิดช่องให้ถูกอ่านไปในทิศทางนั้นได้

ยิ่งคำถามดังกล่าว ออกมาจากบุคคลที่มีภาพจำทางการเมืองชัดเจน การรับรู้ของสังคม ย่อมไม่แยกคำถามออกจากตัวบุคคล

ภาพจำทางการเมืองของ “ช่อ” สะสมมาจากจุดยืนในอดีต ที่วิพากษ์บทบาทของทหาร และกรอบความคิดด้านความมั่นคงมาอย่างต่อเนื่อง

แม้จะถูกตัดสิทธิ์ทางการเมืองตลอดชีวิต ไม่สามารถลงสมัครหรือดำรงตำแหน่งใดได้อีก แต่น้ำหนักทางความคิดไม่ได้หายไป

ในทางตรงกันข้าม “ช่อ” ยังถูกมองว่าเป็นหนึ่งในผู้กำหนดกรอบความคิด ของพรรคประชาชน หรือที่สังคมเรียกกันทั่วไปว่า “พรรคส้ม” ไม่ใช่ในฐานะแขกนอกวง แต่ในฐานะคนที่แนวคิดถูกใช้อ้างอิงและถูกยอมรับว่าเป็นส่วนหนึ่งของทิศทางทางการเมืองของพรรคนี้

ความสัมพันธ์ลักษณะนี้ ทำให้คำถามของ “ช่อ” ไม่เคยถูกฟังแยกออกจากพรรคส้ม อย่างแท้จริง แม้จะไม่มีตำแหน่ง แม้จะไม่มีบทบาทในโครงสร้างพรรค แต่ในทางการเมือง แนวคิดของช่อยังถูกนับรวมเป็น “เสียงเดียวกัน”

เมื่อคำถามเรื่องแผนและขอบเขตการรบ ออกมาจากบุคคลที่มีสถานะเช่นนี้ แรงสะเทือนจึงไม่ได้ตกอยู่ที่ตัวบุคคลเพียงลำพัง แต่พุ่งตรงไปถึงพรรคส้มโดยหลีกเลี่ยงไม่ได้

พรรคอาจไม่ได้ส่งใครไปออกรายการ อาจไม่ได้ออกแถลงการณ์ และอาจไม่ได้กำหนดท่าทีอย่างเป็นทางการ แต่การไม่พูด ไม่ชี้แจง และไม่กำหนดเส้น ก็เท่ากับการยอมให้สังคมรับรู้ว่า กรอบความคิดเช่นนี้ยังเป็นส่วนหนึ่งของการเมืองพรรคส้ม

นี่คือจุดที่พรรคส้มไม่อาจหลีกเลี่ยงความรับผิดชอบทางการเมืองได้ เพราะเมื่อเลือกเดินการเมืองแบบพึ่งพาบุคคลที่มีอิทธิพลทางความคิดสูง แต่ไม่มีตำแหน่งให้ตรวจสอบ ทุกถ้อยคำในประเด็นอ่อนไหว ย่อมกลายเป็นภาระของพรรคโดยอัตโนมัติ

กรณีนี้จึงไม่ได้สะท้อนแค่คำถามของช่อแต่สะท้อนการตัดสินใจของพรรคส้มเอง ที่ยอมให้การเมืองของพรรค ถูกขับเคลื่อนด้วย “เครือข่ายความคิด”
มากกว่าท่าทีที่ชัดเจนขององค์กรพรรค

ในประเด็นที่มีต้นทุนสูงอย่างความมั่นคง พรรคไม่อาจเลือกยืนกึ่งกลาง ไม่อาจปล่อยให้บุคคลในแนวเดียวกันพูดแทน แล้วถอยออกมาบอกว่าเป็นเรื่องส่วนตัว

เพราะในการเมืองแบบนี้ คำถามบางคำ เมื่อออกจากปากคนอย่างช่อ ไม่ใช่แค่คำถามของบุคคล แต่ถูกอ่านว่าเป็นทิศทางของพรรค

และพรรคที่ยอมให้ภาพนั้นดำรงอยู่ก็ต้องยอมรับผลทางการเมืองที่ตามมาโดยไม่อาจผลักภาระนั้นออกไปจากตัวเองได้อีกต่อไป