ชำแหละคดี'เกาะเต่า-ประหารมิก หลงจี-หวย30ล้าน-ครูจอมทรัพย์-น้องหญิง-ลัลลาเบล' ล้วนแต่เป็นปัญหาทางด้านนิติวิทยาศาสตร์ ขั้นตอนพิสูจน์หลักฐานยังไม่สิ้นสิ้นสงสัย เสนอรัฐเพิ่มงบประมาณนิติวิทยาศาสตร์มากกว่านี้
เมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน 2562 ที่สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย มีการเสวนาวิชาการ หัวข้อ “การพิสูจน์หลักฐานวิทยาศาสตร์ของไทย เชื่อถือได้แค่ไหน? ควรปฏิรูปอย่างไร?” (กรณีศึกษาคดีเกาะเต่า คดีน้องหญิง และอีกหลายคดี) จัดโดยสถาบันเพื่อการปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม (สป.ยธ.), เครือข่ายประชาชนปฏิรูปตำรวจ (คป.ตร.) และคณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์มหาวิทยาลัยบูรพา
โดย นพ.กฤติน มีวุฒิสม แพทย์นิติเวชศาสตร์ประจำ โรงพยาบาลจังหวัดระนอง กล่าวว่า ในกระบวนการดำเนินการทางอาญา ยังมีปัญหาในการตรวจหลักฐาน การแปลผล ซึ่งขั้นตอนเหล่านี้มีปัญหาความผิดพลาดได้หมด ต้องมีการพิสูจน์ให้สิ้นสงสัยเสียก่อน ให้หลักฐาน ข้อเท็จจริงนิ่งเสียก่อนที่จะให้ความเห็นออกสื่อ
นายสัญญา เอียดจงดี ทนายความจำเลยสองแรงงานชาวเมียนมาร์ในคดีเกาะเต่า ได้หยิบยกคดีเกาะเต่าที่เป็นผลให้คนงานพม่า 2 คนต้องโทษประหารชีวิต ยังมีข้อโต้แย้งมากในการกลั่นกรองพยานหลักฐาน ไม่ว่าจะเป็นการชันสูตรพลิกศพ หรือขั้นตอนอื่นๆที่ยังไม่ “สิ้นสงสัย” เสียก่อน ไม่ปล่อยให้มีคำว่า “สงสัย” หรือปล่อยให้เจ้าหน้าที่รัฐไปดำเนินการโดยไม่มีการถ่วงดุล เริ่มตั้งแต่ 1.การจับกุมที่จับมาในเรื่อง “เข้าเมืองผิดกฎหมาย” ซึ่งเป็นความผิดอื่น แล้วมาสอดแทรกในคดีอาญาแบบนี้ ซึ่งเป็นปัญหา 2.การนำบุคคลมาทำแผน แถลงข่าว มีการรับสารภาพ 3 ตุลาคม แต่จับกุมได้ 2 ตุลาคม 2560
3.ล่ามที่ใช้ มีปัญหามาก ล่ามทุกคนไม่สามารถเขียนและอ่านภาษาไทยได้ แค่นี้ก็เป็นปัญหาแล้ว 4.การเก็บหลักฐาน ที่เก็บตอนตีห้าของวันที่ 3 โดยไม่สมัครใจ มีการปิดตา ทราบมาว่ามีการซ้อมทรมานด้วย จะน่าเชื่อถือแค่ไหน 5.กระบวนการตรวจ DNA ที่เจ้าหน้าที่บอกว่าสอดคล้องกับผู้ตายทั้งสองคน นำมาใช้ได้หรือไม่ มีกระบวนการแปลงนำมาใช้ได้อย่างไร ไม่มีใครเห็นกราฟที่พิมพ์ออกมายืนยัน
“เรื่อง DNA จะมีความน่าเชื่อถือเมื่อผู้ตรวจเป็นผู้เชี่ยวชาญ และกระบวนการตรวจสอบ ต้องตรวจสอบได้ และการให้ผู้เชี่ยวชาญอื่นตรวจสอบหลักฐานชุดเดียวกันได้ด้วย แล้วตรงกันก็จะน่าเชื่อถือ แต่โจทย์ไม่ได้นำมาแสดง” นายสัญญา กล่าว
พ.ต.อ.วิรุตม์ ศิริสวัสดิบุตร เลขาธิการสถาบันเพื่อการปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม กล่าวว่า คดีเกาะเต๋ายังมีข้อสงสัยของผู้รักความยุติธรรมที่มีปัญหามากมาย โดยเฉพาะชาวพม่า และทนายความที่ยังสงสัยมาก ไม่ว่าจะเรื่องการไม่ได้หลักฐาน DNA ที่จอบซึ่งเป็นอาวุธในการทุบตีและเสื้อผ้าผู้ตาย มันมีข้อสงสัยว่าพม่าทั้งสองมีการเปลี่ยนแปลงคำสารภาพ เป็นปฏิเสธ และถ้าเป็นคนผิดจริงทำไมไม่รับสารภาพเพื่อรับการลดโทษ จะสู้ต่อจนครบสามศาลไปทำไม
พ.ต.อ.วิรุตม์ กล่าวว่า หลายเรื่องเช่นคดีครูจอมทรัพย์ ก็มีปัญหาเรื่องสีรถที่ไม่สามารถตรวจสอบได้ว่าเป็นสีของรถครู ไม่มีรอยบุบยุบ หรือคดีหวย 30 ล้านที่ใช้โทรศัพท์มือถือที่ไม่เป็นการพิสูจน์ได้ทางนิติวิทยาศาสตร์ ส่วนสัญญาณโทรศัพท์ก็เป็นพยานหลักฐานแวดล้อมเท่านั้น ไม่ใช่นิติวิทยาศาสตร์ และซองหวยที่ทำหายไป ซึ่งเป็นหลักฐานสำคัญ ต้องยอมรับว่าในชั้นสอบสวนยังมีปัญหามากการตรวจสอบพิสูจน์ ที่ไม่สิ้นสงสัยในคดีน้องเพลงจังหวัดตรังเมื่อหลายปีที่แล้วก็เช่นกัน ที่บอกว่า “หลักฐานใกล้เคียง” หรือคดีน้องหญิงก็เช่นกัน ไม่มีหลักฐานว่านายอ๊อฟไม่ได้ตี แต่อาจทำให้น้องหญิงตกรถ ส่วนคดีมิก หลงจิ ก็มีพยานออกมาบอกว่านายมิก ไม่ใช่อาชญากร ตัวเองก็ขี่จักรยานสวนกับนายมิกในวันเกิดเหตุ และคนร้ายที่เรียกชื่อเป็นชื่อ “บิ๊ก” ไม่ใช่ “มิก”
“ปัญหาของไทยเราไม่พยายามหาข้อเท็จจริง เป็นปัญหาของตำรวจด้วยที่มีสายบังคับบัญชาที่ไม่สามารถทำงานได้อย่างอิสระ และไม่มีการกำหนดคุณสมบัติคนทำงานที่ไม่มีความรู้ ไม่ได้รับการอบรม ไม่ได้เรียนมาทางนิติวิทยาศาสตร์ ในเรื่องเกาะเต่า ทางอังกฤษเองก็ไม่มั่นใจกับการตรวจสอบของไทยเรา อันที่จริงความยุติธรรม มันต้องยุติที่ความจริง ที่ถูกต้อง แม่นยำ เป็นธรรม พนักงานสอบสวนต้องไม่เป็นผู้ให้การเอง” พ.ต.อ.วิรุตม์ กล่าว
นพ.กฤติน กล่าวเพิ่มเติมว่า การรวบรวมหลักฐาน ต้องใช้ผู้เชี่ยวชาญ ปกติแพทย์นิติเวชจะกระจายตัวอยู่ทั่วไป แต่หลายจังหวัดไม่มีหมอนิติเวช มีประมาณ 50 เปอร์เซ็นต์ ส่วนใหญ่ก็ใช้หมอทั่วไป ที่มีโอกาสผิดพลาดได้ เราต้องหาระบบที่ใช้หมอนิติวิทยาศาสตร์ได้มากกว่านี้ คำถามคือเราควรใช้อาชีพใดมารวบรวมพยานหลักฐาน สำหรับพนักงานสอบสวน ตำรวจ อัยการ ต้องมีความรู้เรื่องนิติวิทยาศาสตร์ พนักงานสอบสวนต้องประสานการทำงาน และใช้เครื่องมืออย่างเหมาะสม เพื่อให้สำนวนมีความน่าเชื่อถือ ไม่นำไปสู่การยกฟ้องส่วนการแปลผล ดังเช่น กรณี นายห้างทอง ที่เป็นตัวอย่างการแปลผลก็ไม่เหมือนกัน
“กรณีน้องเมย ที่หนึ่งบอกว่าไม่พบการถูกทำร้าย อีกที่หนึ่งบอกถูกตีด้วยของแข็ง ตำรวจด้วยกันก็เห็นแย้งกัน ดังนั้นการให้มีการตรวจสอบย้อนหลังเมื่อมีการร้องขอ ควรให้ทำได้ เพื่อให้ความชัดเจนปรากฏ ทุกขั้นตอนควรให้จำเลยสามารถร้องขอได้ ตรวจสอบซ้ำได้ ไม่น่าจะเสียหายอะไร ถ้าผลออกมาเหมือนเดิมก็จะยิ่งทำให้พยานหลักฐานมัดจำเลยแน่นมากขึ้น” นพ.กฤติน
นพ.สุรเชษฐ์ สถิรมัย อดีตรองปลัดกระทรวงสาธารณสุข และอดีตกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กล่าวว่าหลักฐานทางนิติวิทยาศาสตร์ หากถูกต้องก็จะมีประโยชน์ น่าเชื่อถือ หลายกรณีก็สรุปไม่ได้ว่าตายเพราะอะไร ระบบคุณภาพ พัฒนามาจากวิศวกร คนทำ คนอ่าน เครื่องมือต้องถูกต้อง เจ้าหน้าที่ต้องรู้วิธีการเก็บหลักฐาน ถูกต้อง รักษาความเย็น ส่วนเครื่องมือต้องถูกตรวจสอบว่ายังใช้ได้อย่างถูกต้อง ส่วนกระบวนการ และผลที่ออกมาต้องมีคุณภาพ มีความไว ทั้งหมดเป็นพื้นฐานตามหลักวิทยาศาสตร์ และนิติเวชที่เป็นส่วนหนึ่งในนิติวิทยาศาสตร์ มันกว้างมาก รวมทั้งมีนิติทางเคมี ชีวะ ด้วย ในกระบวนการต้องมีระบบถ่วงดุล มีหน่วยรับตรวจ ที่เป็น balancing
นพ.กฤติน กล่าวเสริมว่า มีกรณีของน้องหญิงที่เกิดเหตุที่บางประอิน เริ่มจากพนักงานสอบสวนบอกว่าน้องหญิงตกรถ แต่ญาติสงสัย จากสื่อที่มองว่าเป็นฆาตกรรมอำพราง เพราะจำเลยอยู่กับผู้ตายคนสุดท้าย ส่วนจำเลยปฏิเสธ จึงมีการขอให้พนักงานสอบสวนส่งตรวจที่คณะกรรมการกลาง จำเลยร้องไปที่นิติวิทยาศาสตร์ด้วย แต่ก็ไม่ได้รับการตอบสนอง แล้วภายหลังมาร้องแพทย์สภาด้วย ซึ่งผลออกมาแล้ว แต่ไม่แสดงความเห็น จะเห็นข้อจำกัดทั้งหมดว่าต้องคอยให้ศาลออกหมายมาเท่านั้น และไม่มีการให้ตรวจสอบซ้ำ ดังนั้นความผิดพลาดเกิดได้ทุกขั้นตอน ถ้าเป็นกรณีเวชระเบียน ประชาชนขอได้ แต่ใบชันสูตรบาดแผลยังเป็นปัญหา เขาอ้างว่าทำตามคำสั่งพนักงานสอบสวน
“สรุป สถาบันนิติศาสตร์ให้ใบบันทึกการชันสูตรบาดแผล แต่ไม่ทราบที่อื่นให้หรือไม่ คือให้หรือไม่ให้ก็ไม่ผิดกฎหมาย มันต้องมีคนที่ออกระเบียบเรื่องนี้ให้ชัดเจน ยอมให้มี second opinion ได้” นพ.กฤติน กล่าว
นพ.วิเชษฐ์ กล่าวว่า การเปิดเผยมันมีกฎหมายพื้นฐานห้ามเปิดเผยความลับของผู้ป่วย หรือศพ ยกเว้นผู้ป่วยเป็นคนขอเอง มันมีความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรม โอกาสของคนจนมีอยู่น้อยมาก สมัยก่อนไม่มีการเยียวยาใดๆ อ.คณิต ณ นคร เคยเขียนถึงเรื่องกระบวนการยุติธรรมเป็นต้นธารของความเหลื่อมล้ำ ประเทศไทยมีคนไร้รัฐ 7 แสนคน มากที่สุดในอาเซียน แต่ละคนต้องใช้เงิน 5,000 บาท และการแปลผลก็ไม่ง่าย เรามีนักโทษต่อประชากร ที่เป็นผู้หญิงมากที่สุดในโลก เรามีกรณียาเสพติดในเรือนจำมากที่สุดการอำนวยความยุติธรรมต้องลงทุนมากกว่านี้ เรามีมาตรฐาน internal and external audit ดีมากพอมั้ย
นายนิรมาน สุไรมาน ส.ส.บัญชีรายชื่อ พรรคอนาคตใหม่ กล่าวว่า เราเจอเรื่องที่พูดไม่ได้ในเรื่องสามจังหวัดภาคใต้ไม่ได้ อยากถามว่าเจ้าหน้าที่รัฐมีการเฝ้าระวัง มีเวรยามจริงแท้แค่ไหน มีการปกป้องไทยพูทธ ไทยมุสลิมแค่ไหนเรื่องใบชันสูตรพลิกศพ พรบ.ข้อมูลข่าวสาร ควรจะเปิดให้เข้าถึงข่าวสารได้จริง ตอนนี้สภาพสังคมพร้อมที่จะทำผิดกฎหมาย เรายังไม่มีศักยภาพมากพอที่จะไปปรับโครงสร้าง เราควรสะท้อนเรื่องที่คุยกันวันนี้ไปยังรัฐบาล กรรมการทำไมจึงมีความยุ่งยากในการขอ second opinion ทำอย่างไรให้กระบวนการขอความจริงอย่างรวดเร็ว ไม่ต้องมีขั้นตอนมากมาย
ดร.วิเชียร ตันศิริคงคล ประธานสถาบันเพื่อการปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม (สป.ยธ.) กล่าวว่า เห็นด้วยกับความเหลื่อมล้ำในกระบวนการยุติธรรม คุณมีสิทธิที่จะไม่พูดแล้วขอให้พูดในชั้นศาล ความน่าเชื่อถือของหลักฐานทางนิติเวช ความยุติธรรมในการเข้าถึง ทำอย่างไรที่จะทำให้ญาติผู้ตกเป็นผู้ต้องหา สามารถเข้าถึงข้อมูลพยานหลักฐานได้ เมื่อ human error มันมีจริง เราจะทำอย่างไรให้มี การตรวจสอบ มีการประกันคุณภาพ และตรวจสอบอย่างเป็นวิทยาศาสตร์
นายสัญญา กล่าวว่า คดีเกาะเต่ามีปัญหาในเนื้อหาจริงๆ คุณหมอวี บอกว่าต้อง 99.9999 การตรวจสอบ DNA ที่ด้ามจอบ ไม่พบ DNA ของผู้ต้องหา เสื้อของคนร้ายควรจะมีเลือดติดอยู่ด้วย ถึงแม้จะซักแล้วก็ยังมีคราบเลือดติดอยู่ และที่เกิดเหตุยังมีถุงยางอนามัยที่ใช้แล้วไม่พบ DNA ของอสุจิของจำเลยทั้งสอง ประเทศอังกฤษตรวจซ้ำศพของผู้ตายผู้หญิง มีหลายจุดที่ไม่ตรงกันกับของที่ไทยได้ ตัวแทนนิติวิทยาศาสตร์ ที่มาที่ไปของพยานหลักฐาน ในหลายๆ คดี การได้มาตั้งแต่วันแรกถือว่าเป็นจุดสำคัญมาก หลายฝ่ายเข้าไปในจุดเกิดเหตุ มีความสำคัญต่อกระบวนการทั้งสิ้น เรายอมให้มี มีมูลนิธิ มีไทยมุง เมื่อเรื่องไปถึงศาลแล้วเราไม่ได้ย้อนมาถึงต้นทางของเรื่อง
“พนักงานสอบสวน ไม่มีองค์ความรู้ว่าอะไรเป็นพยานหลักฐาน หรือไม่ เจออะไรก็จะหยิบจับเลย เราต้องปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของพนักงานสอบสวน หน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้องสองส่วนคือ กองพิสูจน์หลักฐาน และสถาบันนิติวิทยาศาสตร์ และต้องให้งบมากพอ งบประมาณในการดูแลรักษาเครื่องมือก็ถูกตัดลงทุกปี การให้ความสำคัญของสิทธิจำเลย และเหยื่อ ทายาทโดยธรรมของทั้งสองฝ่ายควรมีสิทธิโดยตรงที่จะเข้าถึงขั้นตอน รวมทั้ง พรบ.ข้อมูลข่าวสาร การรับฟังพยานหลักฐาน ศาลจะเชื่อใคร มีการพูดถึงระบบมาตรฐาน และระบบความน่าเชื่อถือของบุคคลากร แต่ข้อจำกัดอย่างหนึ่ง คือผู้พิพากษามักจะอ่านในส่วนที่ท่านสนใจ จึ่งไม่ใช่ทุกท่านที่จะสนใจ เมื่อมีหนังสือคำร้อง ผ่านไปที่ ผอ.สถาบัน ในอดีตถ้ามีข้อร้องเรียนจากจำเลยก็จะขอรับหนังสือตาม พรบ.ข้อมูลข่าวสารได้ เรื่องต่างๆเป็นเรื่องของเจ้าหน้าที่เจ้าของคดีที่รับผิดชอบด้วย” นายสัญญา กล่าว
ช่วงท้าย ดร.วิเชียร กล่าวสรุป กระบวนการยุติธรรมมันไม่สมบูรณ์โดยตัวของมันเอง ต้องปรับปรุงอีกมาก คุกมีไว้ขังคนจน แจ้งผู้คนแล้วกล่าวหาไว้ก่อน จับแพะ กระแสสังคมเป็นปัญหาใหญ่ ประกอบการต้องการเป็น hero ของบางหน่วยงาน พยานทางนิติวิทยาศาสตร์ก็ไม่มีทางเห็น ติดคุกไปก่อนแล้วค่อยไปหักล้างในชั้นอุทธรณ์ แล้วในชั้นนี้มีปัญญาไปหา second opinion มั้ย ควรเอางบประมาณที่เอาคนไปติดคุก ไปใช้ในการเสริมเรื่องนิติวิทยาศาสตร์ ต้องลงทุนมากกว่านี้
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี