คำถาม พื้นที่นาของผมเป็นดินเค็ม อยากทราบวิธีปรับปรุงบำรุงดินให้สามารถปลูกข้าวหอมมะลิได้ดีอย่างไรบ้างครับ ขอบคุณมากครับ

ทวีศิลป์ ศรแสนนาม

อ.เมือง จ.สุรินทร์

คำตอบ

ดินเค็ม คือ ดินที่มีเกลือละลายได้ในสารละลายดินในปริมาณมาก จนกระทบต่อการเจริญเติบโตและผลผลิตของพืช สังเกตได้โดยดูจากคราบเกลือจะเห็นคราบเกลือเป็นหย่อมๆ โดยเฉพาะในฤดูแล้ง พืชมักจะแสดงอาการใบไหม้ ลำต้นแคระแกร็น เนื่องจากพืชขาดน้ำความเป็นพิษจากธาตุโซเดียมและคลอไรด์ และเกิดความไม่สมดุลของธาตุอาหารปัญหาดินเค็มในประเทศไทยพบทั้งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลางและพื้นที่ชายทะเล

การปรับปรุงดินเพื่อปลูกข้าวในพื้นที่ดินเค็มดินเค็มที่พบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือเป็นปัญหาอย่างหนึ่งของการปลูกข้าวในประเทศไทย เพราะมีผลทำให้เมล็ดลีบและดอกเป็นหมัน นอกจากนี้ยังทำให้ต้นข้าวขาดน้ำเพราะไม่สามารถดูดน้ำขึ้นไปใช้ได้ ลดปริมาณคลอโรฟิลล์ที่ใช้ในการสังเคราะห์แสงลง และยังทำให้เกิดการยับยั้งการดูดซึมแร่ธาตุอาหารต่างๆของต้นข้าวอีกด้วย

ดินเค็มที่พบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือพบในทุกจังหวัดของภาค ยกเว้นจังหวัดเลย ซึ่งดินเค็มในภาคตะวันออกเฉียงเหนือสามารถเปลี่ยนแปลงได้ตามฤดูกาล อย่างเช่นในฤดูฝนที่มีน้ำมาก น้ำจะชะเกลือให้ลงไปสะสมอยู่ในดินชั้นล่าง แต่เมื่อถึงหน้าแล้งเกลือก็จะระเหยขึ้นมายังดินชั้นบน

ลักษณะของดินเค็มสามารถสังเกตได้โดยการที่มีขุยเกลืออยู่ตามผิวดิน และมักจะมีลักษณะดินที่ชื้นอยู่ตลอดเวลา ดินเค็มสามารถแพร่กระจายได้โดยทางน้ำเนื่องจากเกลือสามารถละลายน้ำได้ดี จึงเป็นตัวการที่พาเกลือแพร่ไปยังดินในพื้นที่อื่นๆ ดังนั้นแนวทางในการป้องกันการแพร่กระจายของดินเค็มจึงต้องมีการออกแบบและจัดการทิศทางการไหลของน้ำใต้ดินโดยใช้วิธีทางวิศวกรรม เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดน้ำใต้ดินเค็มในที่ลุ่ม นอกจากนี้ยังอาจใช้วิธีปลูกป่าเพื่อให้เกิดสมดุลของน้ำใต้ดิน สามารถช่วยลดความเค็มของดินได้

การปลูกข้าวในพื้นที่ดินเค็ม จำเป็นจะต้องคัดเลือกสายพันธุ์ข้าวที่มีความทนทานต่อดินเค็มแล้ว ยังต้องใช้วิธีการอื่นๆ มาผสมผสานดังต่อไปนี้เพื่อลดความเค็มของดินที่ใช้ในการปลูกข้าวตามคำแนะนำของกรมพัฒนาที่ดิน ซึ่งมีแนวทางดังนี้

-ปรับรูปแปลงนาด้วยทำโครงสร้างระบบอนุรักษ์ดินและน้ำทำทางระบายน้ำเพื่อชะล้างเกลือจากแปลงข้าว และปรับระดับดินให้สม่ำเสมอกันซึ่งต้องใช้เทคนิคทางวิศวกรรมของทางราชการ-เมื่อฝนตก ให้ขังน้ำในนา ใช้น้ำชะล้างเกลือที่ผิวหน้าดินซึมลงไปในดินชั้นล่าง และระบายน้ำเค็มออกจากนา

- ใช้อินทรียวัตถุปรับปรุงบำรุงดิน เช่น ปุ๋ยคอก แกลบ ฟางข้าว

- ใช้พันธุ์ข้าวทนเค็ม คือ ขาวดอกมะลิ 105 กข6 กข 15 เหนียวสันป่าตอง ขาวตาแห้ง

- ปักดำต้นกล้าข้าวอายุ 30-35 วัน ทำให้อัตราการรอดตายและผลผลิตสูงขึ้น

- ปักดำ 6-8 ต้นต่อจับ ระยะปลูก 20x20 เซนติเมตร เพื่อเพิ่มจำนวนต้นข้าวที่รอดตาย

- ใส่ปุ๋ยเคมี 16-16-8 อัตรา 30 กิโลกรัมต่อไร่ โดยแบ่งใส่ 3 ครั้ง คือ ครั้งแรกใส่หลังปักดำ 7-10 วัน ครั้งที่สองใส่ระยะข้าวแตกกอสูงสุด และครั้งที่สามใส่ระยะข้าวกำลังตั้งท้อง

- ฉีดพ่นน้ำหมักชีวภาพ พด.2 อัตรา 20 ลิตรต่อไร่ แบ่งใส่ 4 ครั้ง คือ ช่วงเตรียมดิน หลังปักดำข้าว 30, 50 และ 60 วัน

- ดูแลรักษา และเก็บเกี่ยว หลังเก็บเกี่ยวข้าวแล้ว ควรคลุมดินด้วยฟาง ไม่ปล่อยให้หน้าดินว่าง เพราะจะทำให้น้ำในดินระเหยพาเกลือกลับขึ้นมาสะสมที่ผิวดิน

-จัดทำโครงสร้างระบบอนุรักษ์ดินและน้ำตามแบบของกรมพัฒนาที่ดิน โดยเป็นการปรับระดับหน้าดินในนาให้สม่ำเสมอ ขุดคูรับน้ำเค็มที่ถูกชะล้างจากชั้นหน้าดิน และรักษาระดับน้ำใต้ดินไม่ให้พาเกลือขึ้นมาสะสมที่ดิน ชั้นบน ปรับคันนาปลูกต้นไม้ทนเค็ม เช่น สะเดา ยูคาลิปตัส

-ใช้โสนอัฟริกันเป็นปุ๋ยพืชสดปรับปรุงบำรุงพื้นที่ดินเค็มโสนอัฟริกันเป็นพืชตระกูลถั่วที่สามารถตรึงไนโตรเจนได้จากดินและอากาศ เจริญเติบโตเร็ว ให้มวลชีวภาพสูง ให้ไนโตรเจนปริมาณสูง ง่ายต่อการสับกลบ ช่วยปรับปรุงบำรุงดิน และส่งผลให้ผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้นประมาณ 30-35 เปอร์เซ็นต์

การปรับปรุงดินเพื่อปลูกข้าวในพื้นที่ดินเค็ม จะเป็นการผสมผสานวิธีการทางพืช วิธีการการจัดการดิน น้ำ และวิธีการทางวิศวกรรม เหล่านี้ เป็นผลงานของกรมพัฒนาที่ดินรายละเอียดวิธีการต่างๆ สามารถสอบถามและขอรับบริการจากสถานีพัฒนาที่ดินที่ตั้งอยู่ในจังหวัดใกล้บ้านของท่าน นะครับ

นาย รัตวิ