อาชีพเกษตรกรรม เป็นอาชีพที่อยู่บนความไม่แน่นอนหลายๆ อย่าง หากไม่คิดวิเคราะห์วางแผนให้รอบคอบ โอกาสเพลี่ยงพล้ำสูง แต่สิ่งหนึ่งที่จะช่วยให้เป็นเกษตรกรมืออาชีพได้ คือการทำบัญชีต้นทุนประกอบอาชีพ เพื่อให้เรารู้ที่มาที่ไปของรายรับรายจ่ายรู้ต้นทุนการผลิตที่แท้จริง และรู้ว่าสิ่งที่ทำมาแล้ว ถูกต้อง เหมาะสมแล้วหรือยัง เพื่อจะได้นำไปเป็นข้อมูลในการคิดวิเคราะห์ก่อนลงมือทำในรอบการผลิตต่อๆ ไป ไม่ใช่ทำๆ ไปเรื่อย ไม่รู้ลงทุนอะไรไปบ้าง ถึงเวลาขายผลผลิตก็เอาเงินไปใช้หนี้จนหมด บางทีก็ไม่พอใช้หนี้ด้วยซ้ำ ต้องกู้ยืมเป็นหนี้ใหม่หมุนเวียนไม่จบสิ้น ดังนั้น ปัจจัยสำคัญหนึ่งที่จะช่วยให้ทำเกษตรประสบความสำเร็จคือการจดบันทึกทางบัญชีที่สม่ำเสมอ ให้เป็นเรื่องเคยชิน

วันก่อนผมได้มีโอกาสคุยกับ นายชยุตม์โตสำราญ เกษตรกรวัย 35 จากจังหวัดสิงห์บุรี ที่อดีตเคยเป็นพนักงานโรงงาน แต่ผันตัวมาทำเกษตรด้วยความคิดที่ว่า การเป็นลูกจ้างก็เพียงทำงานให้เจ้าของกิจการรวย แต่เราเองมีเงินเดือนเท่าเดิมแค่พออยู่พอกินเท่านั้น ไม่มีเงินเก็บเงินออม จึงตัดสินใจกลับบ้านและเลือกที่จะเป็นนายของตัวเอง ด้วยการทำเกษตรผสมผสาน และทำเกษตรปลอดสารพิษ โดยน้อมนำแนวทางที่ในหลวงรัชกาลที่ 9 พระราชทานไว้ เมื่อประสบการณ์ยังไม่มี ก็ขวนขวายหาความรู้เติมเต็ม แม้ช่วงแรกจะล้มลุกคลุกคลานไปบ้าง แต่สุดท้ายก็ประสบความสำเร็จ เป็นเจ้าของสวนฝรั่งปลอดสารพิษและผักปลอดภัยที่ได้รับมาตรฐาน GAP มาตรฐานออแกนิกส์ไทยแลนด์ จากหน่วยงานราชการที่รับผิดชอบ ตอกย้ำคุณภาพของผลผลิตจากสวน สร้างความเชื่อมั่นให้กับผู้บริโภค มีร้านจำหน่ายผลผลิตในห้างสรรพสินค้าในจังหวัด มีจำหน่ายผ่านออนไลน์ จนผลิตแทบไม่ขายเลยทีเดียว

ซึ่ง นายชยุตม์ บอกกับผมว่า ปัจจัยแห่งความสำเร็จเหล่านี้ เกิดจากการวางแผนที่ดีโดยการนำข้อมูลทางบัญชีมาคิดวิเคราะห์ โดยมีสำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์จังหวัดสิงห์บุรี เป็นพี่เลี้ยงให้คำแนะนำปรึกษา เมื่อลงมือจดบันทึก จึงทำให้เรารู้ต้นทุนการผลิตในทุกๆ กิจกรรมที่ทำ ทั้งค่าแรง ค่าปัจจัยการผลิต ค่าแพ็กเกจ ค่าขนส่ง เป็นต้น และเมื่อเรารู้ต้นทุนที่แท้จริงเหล่านี้ ก็จะทำให้เราสามารถกำหนดราคาผลผลิตได้เองหรือสามารถต่อรองกับพ่อค้าได้ในราคาที่เรารับได้และมีกำไร การจดบันทึกทางบัญชีนอกจากจะช่วยให้เรารับรู้ รายรับ รายจ่ายแล้ว ยังจะช่วยให้เรามีระเบียบวินัยในการวางแผนการใช้จ่ายที่เหมาะสม ทั้งในส่วนของการประกอบอาชีพและการดำรงชีวิต เป็นข้อมูลสำคัญต่อการวางแผนการผลิตที่เหมาะสม ว่าเราผลิตได้เท่าไหร่ ส่งจำหน่ายที่ไหนบ้าง มีสต๊อกสินค้าเท่าไหร่ มีการตีกลับสินค้าหรือไม่เพราะเหตุใด สินค้าประเภทไหนควรผลิตเมื่อไหร่เพื่อให้เป็นที่ต้องการของตลาดและขายได้ราคาดีในช่วงไหน เป็นต้น

จะเห็นว่า เรื่องของบัญชีครัวเรือนและบัญชีต้นทุนประกอบอาชีพ ไม่ใช่เรื่องไกลตัว หากเราจดบันทึกเป็นประจำจะทำให้เรารู้ตัวตนที่แท้จริง ว่ามีรายรับ รายจ่ายเท่าไหร่ จากทางไหนบ้าง โดยเฉพาะหากเรารู้ต้นทุนในการผลิตสินค้า เราก็จะกำหนดราคาสินค้าได้เอง เมื่อมีการต่อรองจากพ่อค้าเราก็จะรู้ราคาในระดับที่เราสามารถรับได้ ซึ่งจะช่วยให้เราไม่ขาดทุนและมีกำไรเพิ่มขึ้น…เริ่มต้นจดบันทึก ทำบัญชีกันตั้งแต่วันนี้นะครับ ไม่รู้ว่าจะเริ่มต้นอย่างไร ติดต่อสำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์จังหวัดในพื้นที่ของท่านได้เลยครับ

สุธิพงศ์ ถิ่นเขาน้อย