“ผ้าพื้นเมือง” เป็นภูมิปัญญาไทยอย่างหนึ่งที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน โดยผ้าของแต่ละท้องถิ่นจะอัตลักษณ์ และความงดงามเป็นเอกลักษณ์แตกต่างกันไปตามประสบการณ์ ความชำนาญ ค่านิยม และทรัพยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่นนั้นๆ ปัจจุบันการทอผ้าเพื่อสร้างรายได้เริ่มเข้ามามีบทบาทแทนการทอผ้าเพื่อใช้สอย ซึ่งเป็นการสร้างอาชีพและรายได้ทั้งในลักษณะอาชีพหลัก และอาชีพเสริม ยิ่งไปกว่านั้นยังมีผู้พิจารณาเห็นว่าผ้าพื้นเมืองเป็นสินค้าที่มีโอกาสขยายออกไปทั้งตลาดภายในประเทศ และตลาดต่างประเทศ

ประกอบกับนโยบายของรัฐบาลส่งเสริมให้เพิ่มมูลค่าสิ่งทอด้วยนาโนเทคโนโลยี เพื่อรองรับการแข่งขันเสรี จึงได้พัฒนาแนวทางในการนำนาโนเทคโนโลยีมาเพิ่มมูลค่าสิ่งทอ โดยเฉพาะผ้าทอพื้นเมือง เกิดกระบวนการตกแต่งผ้าให้มีคุณสมบัติที่แตกต่าง เช่น ลดการยับและเพิ่มความนุ่มนวล ตลอดจนการคืนตัวของผ้าทำให้ดูแลรักษาง่าย เพิ่มคุณสมบัติการสะท้อนน้ำ เพื่อลดการซึมเปื้อนและต้านเชื้อแบคทีเรีย ทำให้ไม่เหม็นอับและความจำเป็นในการซัก

ผศ.ปวีณา ปรวัฒน์กุล อาจารย์สาขาวิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช เล่าถึงงานวิจัย “การพัฒนาผ้าพื้นถิ่นที่มีสมบัติป้องกันแสงยูวี ต้านเชื้อแบคทีเรีย และสะท้อนน้ำด้วยวัสดุนาโน” โดยการสนับสนุนจาก กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (กองทุนส่งเสริม ววน.) ว่า มรภ.นครศรีธรรมราช เป็นมหาวิทยาลัยที่มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาท้องถิ่น โดยที่่ผ่านมาได้เข้าร่วมพัฒนาชุมชน ด้วยการดำเนินงานวิจัยหลากหลายโครงการ

เช่น โครงการทุนท้าทายไทยปีที่ 1 ได้พัฒนาผ้ามัดย้อมลายสายน้ำตาปีไหลหลากจากกลุ่มวิสาหกิจชุมชน ต้นน้ำตาปีแฮนด์เมด โครงการทุนท้าทายไทยปีที่ 2 พัฒนาผ้าบาติกลายนกฮูกและป่าประจากกลุ่ม 4 ป.บาติก และโครงการมหาวิทยาลัยเพื่อพัฒนาท้องถิ่นตามพระราโชบายที่เน้นการพัฒนาพื้นที่ ตามยุทธศาสตร์การพัฒนาท้องถิ่น ซึ่งได้ร่วมดำเนินการพัฒนาผลิตภัณฑ์ผ้าบาติกกลุ่มสตรีพัฒนาบาติก บ้านสวนขัน จากกลุ่มวิสาหกิจชุมชนสวนขันเกษตรกรยั่งยืน เป็นต้น

จากความสำเร็จดังกล่าวข้างต้นจึงได้ขยายพื้นที่ในการพัฒนาชุมชนมากขึ้น ซึ่งคณะผู้วิจัยได้ลงพื้นที่จริง เพื่อเก็บข้อมูลและเชิญชุมชนมาร่วมหารือ เพื่อให้ทราบถึงความต้องการของชุมชนอย่างแท้จริง โดยมีชุมชนเข้าร่วม 6 ชุมชน ที่ทำการผลิตผ้าพื้นถิ่นของจังหวัดนครศรีธรรมราชใน 3 ลักษณะคือ 1.ผ้ายกเมืองนคร โดยกลุ่มทอผ้าบ้านตรอกแค อำเภอชะอวด 2.ผ้าบาติก โดยกลุ่ม 4 ป.บาติก อำเภอนบพิตำ และกลุ่มสตรีพัฒนาผ้าบาติก บ้านสวนขัน อำเภอช้างกลาง จากกลุ่มวิสาหกิจชุมชนสวนขันเกษตรยั่งยืน

และ 3.ผ้ามัดย้อมทั้งในรูปแบบสีเคมีและสีธรรมชาติ โดยกลุ่มวิสาหกิจชุมชนต้นน้ำตาปีแฮนด์เมด อ.พิปูน กลุ่มผ้ามัดย้อมพออวด จากกลุ่มวิสาหกิจการท่องเที่ยวเชิงเกษตรผสมผสาน อ.นบพิตำ และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนสวนตาเหน่ง อ.สิชล จากการสะท้อนปัญหาของชุมชน คณะนักวิจัยจึงได้ดำเนินการวิจัยในหัวข้อเรื่อง การพัฒนาผ้าพื้นถิ่นที่มีคุณสมบัติป้องกันแสงยูวี ต้านเชื้อแบคทีเรีย และสะท้อนน้ำด้วยวัสดุนาโน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาคุณภาพผ้าบาติกผ้ามัดย้อม และผ้ายกซึ่งเป็นผ้าพื้นถิ่นจากกลุ่มวิสาหกิจชุมชน

ผศ.ปวีณา เล่าต่อไปว่า สำหรับวัสดุนาโน 2 ชนิดที่นำมาใช้ ได้แก่ วัสดุนาโนซิงค์ออกไซด์ วัสดุนาโนซิงค์ออกไซด์เจืออนุภาคซิลเวอร์ และไทเทเนียมไดออกไซด์ ร่วมกับซิลเวอร์และอะคริลิกพอลิเมอร์ ให้มีสมบัติป้องกันแสงยูวี ต้านเชื้อแบคทีเรียและสะท้อนน้ำ เพื่อช่วยยกระดับสินค้าในกลุ่มผ้าบาติก และผ้ามัดย้อมให้สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในการแปรรูปผ้าให้เป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้ เช่น กระเป๋า หน้ากากผ้ากักน้ำ และต้านเชื้อแบคทีเรีย เนคไทผ้ายก เป็นต้น

โดยผ้าที่กลุ่มวิสาหกิจชุมชนนำมาใช้ ได้แก่ ผ้าคอตตอน ผ้าฝ้าย และผ้ามัสลินผ้าฝ้ายผสม และผ้าเรย่อน ซึ่งสีที่ใช้ย้อมมาจากสีของธรรมชาติ เพื่อลดการใช้สารเคมีทั้งนี้ ผ้าตัวอย่างที่เคลือบด้วยอนุภาคนาโนซิงค์ออกไซด์ เจืออนุภาคซิลเวอร์มีประสิทธิภาพการยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย การสะท้อนน้ำ และการป้องกันรังสียูวีดีที่สุดเมื่อเทียบกับวัสดุนาโนซิงค์ออกไซด์ และไทเทเนียมไดออกไซด์

เมื่อมีการซักล้างผ้าที่เคลือบจำนวน 20 รอบ พบว่า ผ้ายังคงมีสมบัติการยับยั้งเชื้อแบคทีเรียได้ดี และคุณสมบัติรังสียูวีของผ้าที่เคลือบด้วยอนุภาคนาโนซิงค์ออกไซด์เจืออนุภาคซิลเวอร์ร่วมกับอะคริลิกพอลิเมอร์ จะมีความสามารถในการป้องกันรังสีอัลตราไวเลตได้ดีมาก ส่วนปัญหาและอุปสรรคในการทำงานวิจัยชิ้นนี้นั้น ประเภทผ้าของแต่ละกลุ่มที่มีลักษณะแตกต่างกัน เมื่อนำมาเคลือบด้วยอนุภาคนาโน จึงทำให้ประสิทธิภาพแตกต่างกันในเรื่องของประสิทธิภาพการยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย การสะท้อนน้ำ และป้องกันรังสียูวี

ซึ่งทางทีมวิจัยได้เรียนรู้จากข้อผิดพลาดและพัฒนาให้มีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้น สำหรับผลิตภัณฑ์จากการพัฒนาผ้าพื้นถิ่นที่มีคุณสมบัติป้องกันแสงยูวี ต้านเชื้อแบคทีเรีย และสะท้อนน้ำด้วยวัสดุนาโน ได้พัฒนาเป็นรูปแบบของหน้ากากผ้ากันน้ำ กระเป๋ากันน้ำ ซึ่งผลิตภัณฑ์จากผ้าในกลุ่มต่างๆ จะผลิตภายใต้แบรนด์ภูมิภัฏที่พัฒนาขึ้นจากผ้าพื้นถิ่นที่ได้รับการปรับปรุงสมบัติ ได้แก่ เนคไท ปกปริญญาบัตร เป็นต้น นอกจากผลิตภัณฑ์จากผ้าที่ผ่านการปรับปรุงสมบัติด้วยวัสดุนาโนที่สังเคราะห์ได้ที่จะสามารถนำไปใช้งานได้ดี เช่น ผ้าม่าน ผ้าปูโต๊ะและวอลล์เปเปอร์ เป็นต้น

ในอนาคตทางทีมวิจัยจะพัฒนาผลิตภัณฑ์ต่างๆ ออกมาจำหน่ายเพิ่มมากขึ้นโดยหากประชาชนสนใจ สามารถติดต่อได้ที่ มรภ.ราชภัฏนครศรีธรรมราช โดยมหาวิทยาลัยเป็นตลาดและตัวกลาง เพื่อเพิ่มมูลค่าให้สินค้าของวิสาหกิจชุมชน ส่งผลให้กลุ่มวิสาหกิจชุมชนมีโอกาสร้างรายได้มากขึ้นด้วย!!!

สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริม

วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.)